Τα ρωμαϊκά ψηφιδωτά κρύβουν υποσυνείδητα μηνύματα

Ψηφιδωτό του Διονύσου από τη Κύπρο. Νέα έρευνα που διεξάγεται από την καθηγήτρια Luz Neira από το πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτ...

Ψηφιδωτό του Διονύσου από τη Κύπρο.

Νέα έρευνα που διεξάγεται από την καθηγήτρια Luz Neira από το πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης (UC3M) δείχνει ότι η απεικόνιση των ελληνικών θεών και ηρώων στα ρωμαϊκά ψηφιδωτά ήταν σύμβολα του συνόλου των αξιών που πρέσβευε η Ρώμη.



Μέχρι σήμερα είχε αποδειχθεί ότι η μνήμη και συνειδητή ιδιοτελή επαναχρησιμοποίηση των μύθων ήταν σημαντική, αλλά αυτή η νέα έρευνα εξετάζει την πιθανότητα ύπαρξης ενός υποσυνείδητου μηνύματος σχετικά με την θεμελιώδη έννοια της ρωμαϊκής ελίτ, αυτής του πολιτισμού έναντι της βαρβαρότητας.

Ρωμαϊκό ψηφιδωτό του 3ου αι π.Χ με σκηνή από την Οδύσσεια.

Νέα εργασία

Η Luz Neira ήταν υπεύθυνη για το συντονισμό και τη δημοσίευση του «Civilización y Barbarie: el mito como en los argumento mosaicos romanos» (Πολιτισμός και Βαρβαρότητα: οι Μύθοι ως αναπαραστάσεις σε ρωμαϊκά ψηφιδωτά).

Ένας αριθμός ειδικών σε ρωμαϊκά ψηφιδωτά συνεργάστηκαν για το βιβλίο, το οποίο προσφέρει μια νέα προοπτική στην προσέγγιση της ελληνικής μυθολογίας και της επαναχρησιμοποίησης της σε όλη την ιστορία, ένα αποτέλεσμα «συνειδητού και ιδιοτελούς φαινομένου της εννοιολογίας».

Απεικόνιση του Αχιλλέα στη Σκύρο από το Ζεύγμα.

Σε αυτή την περίπτωση έχουν επιλεγεί συνειδητά δημιουργίες ορισμένων ελληνικών μυθολογικών χαρακτήρων και επεισοδίων από διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας, που επιλέχθηκαν και ακόμα παραμορφώθηκαν, προκειμένου να αποδώσουν το συγκεκριμένο πνεύμα της εποχής, να εμβαθύνουν στις αρχές ή να ανακαλέσουν τα θεμέλια πάνω στα οποία εγκαθιδρύθηκαν οι προνομιακές θέσεις εντός του ρωμαϊκού κράτους, εξηγούν οι ερευνητές.

«Χρησιμοποίησαν εκ νέου ορισμένους ελληνικούς μύθους ως σύμβολα προκειμένου να ενισχύσουν την έννοια και την σημασία της Ρώμης», δηλώνει η Luz Neira, «επειδή ήταν εξέχουσας σημασίας, λόγω των οικουμενικών αξιών που απεικονίζονταν, και έγιναν πρωταθλητές του πολιτισμού».

Ο Αχιλλέας στη Σκύρο

Η σκηνή του Αχιλλέα στη Σκύρο, μια από τις πιο συχνές απεικονίσεις ανάμεσα στα ψηφιδωτά της αυτοκρατορικής εποχής και τα οποία μπορούν να βρεθούν, για παράδειγμα, στη βίλα του La Olmeda (Palencia), φαίνεται να δημιουργήθηκε για να επισημάνει το αρχέτυπο του ήρωα, ο οποίος είναι σε θέση να δώσει τη ζωή του για τη χώρα του.
Οι θρύλοι των θεοτήτων, όπως ο Διονύσιος και η Αφροδίτη, οι άθλοι του Ηρακλή, οι διαδρομές του Περσέα και οι μάχες μεταξύ Αμαζόνες και Κενταύρων είναι μερικά από τα μυθολογικά επεισόδια που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα και οι Ρωμαίοι οικειοποιήθηκαν ως δικά τους προκειμένου να τα μετατρέψουν σε πρότυπα μοντέλα.
«Η μνήμη του θρυλικού πολέμου και ενός μυθολογικού ήρωα θα γίνει με την πάροδο του χρόνου, ακόμη μέχρι και σήμερα, το φαινόμενο με το μεγαλύτερο αντίκτυπο στους ανθρώπους και στα άτομα. Αυτό είναι που μας οδήγησε στην ανάλυση του μύθου και της ιστορίας του αγώνα μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας», καταλήγει.

Ιστοριογραφία σε ψηφιδωτά

Μέχρι τώρα, η έννοια του πολιτισμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε αναλυθεί από γραπτές πηγές και τις επίσημες εικόνες που βρέθηκαν σε δημόσιους χώρους, στα γλυπτά ή σε μνημειώδη ανάγλυφα, όπως τόξα, κίονες και αναμνηστικές στήλες.
Ωστόσο, μικρή σε βάθος έρευνα έχει γίνει σχετικά με την εκπροσώπηση αυτών των εννοιών σε ιδιωτικούς χώρους, που ίσως να οφείλεται στον εγχώριο χαρακτήρα τους.
«Μείναμε έκπληκτοι από την απουσία αναφορών αυτού του τύπου της μορφής των ψηφιδωτών, όπου λόγω των ασυνήθιστων συνθηκών της επιτόπιας συντήρησής τους, η τεκμηρίωση του ψηφιδωτού προσφέρει ένα αυθεντικό ρεπερτόριο των ψηφίδων, με γεωμετρικά, φυτικά και ανθρώπινα στοιχεία διακόσμησης, συνδεόμενα με τα ιδιωτικά εγχώρια πλαίσια που αφορούσαν τους πιο προνομιούχους τομείς της ρωμαϊκής κοινωνίας σε οποιαδήποτε αστική ή αγροτική τοποθεσία της αυτοκρατορίας», σχολιάζει η καθηγήτρια Neira.

Στο πλαίσιο αυτό φαινόταν αδιανόητο για τα μέλη της ρωμαϊκής ελίτ, τα οποία συμμετέχουν στην κυβέρνηση και στα θέματα της αυτοκρατορίας, να μην έχουν κάνει χρήση της σημαντικής επιφάνειας των ψηφιδωτών που κάλυπτε τον βιοτικό χώρο της οικίας και των επαύλεων τους, προκειμένου να τιμήσουν τις νίκες και την ταυτοποίησή τους με τη Ρώμη ως εγγυήτρια του πολιτισμού, σε αντίθεση με την «βαρβαρότητα».
«Τα κατάφεραν», δηλώνει η Luz Neira, «απεικονίζοντας την επαναχρησιμοποίηση των μύθων που ανακάλεσαν τις αξίες, οι οποίες από ιδεολογική άποψη, επιθυμούσαν να εκπροσωπούν την Ρώμη».


Πηγή: pasthorizonspr.com