Οι νέοι θησαυροί της Βεργίνας

Όστρακο από λήκυθο, η οποία περιείχε μυρωμένο έλαιο και βρέθηκε ως κτέρισμα στο νεκροταφείο των τύμβων των Τημενιδών Περίτεχνη ζωγραφι...

Όστρακο από λήκυθο, η οποία περιείχε μυρωμένο έλαιο
και βρέθηκε ως κτέρισμα στο νεκροταφείο των τύμβων των Τημενιδών

Περίτεχνη ζωγραφική διακόσμηση στους τοίχους, κομψές λευκές λήκυθοι, χρυσά κοσμήματα, χρυσοποίκιλτα όπλα, πολύτιμα αγγεία και σκεύη, αντικείμενα από ελεφαντόδοντο και κεχριμπάρι, αλλά και ένα σιδερένιο ξίφος ανασυνθέτουν την ιστορία των Μακεδόνων, στην ταφική συστάδα των Τημενιδών, στη Βεργίνα.

Είκοσι τάφοι με εντυπωσιακή διακόσμηση και πλούσια κτερίσματα, τρεις από τους οποίους έχουν μνημειακές μαρμάρινες πόρτες και προσόψεις που θυμίζουν ναούς, έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα.

Τους πέντε νέους βασιλικούς τάφους που έφερε στο φως φέτος η αρχαιολογική σκαπάνη, μαζί και όλα τα ευρήματα από το ταφικό μνημείο των Τημενιδών παρουσίασε χθες ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου η διευθύντρια της ΙΖ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Αγγελική Κοτταρίδη. Η ομιλία έγινε κατά την πρώτη μέρα των εργασιών της 27ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, στη Θεσσαλονίκη.

Όπως είπε η κ. Κοτταρίδη, σε έναν από τους τάφους που ανασκάφτηκε φέτος αποκαλύφθηκε μια μεγάλη υπόγεια αίθουσα με λευκούς τοίχους διακοσμημένους με μια ζωγραφιστή γιρλάντα με βλαστάρια, λουλούδια και φύλλα κισσού - το παλιότερο και γι' αυτό ιδιαίτερα σημαντικό δείγμα τοιχογραφίας που ξέρουμε από τη Μακεδονία. Η ίδια αίθουσα είχε ένα κτιστό λίθινο θρανίο που περιτρέχει τους τοίχους και ξύλινη κλίνη από την οποία σώθηκαν αρκετά ίχνη, διακοσμημένη με ελεφαντόδοντο και κεχριμπάρια.

Μυρωμένο λάδι

Από την άφθονη κεραμική ξεχωρίζει το πλήθος των λευκών ληκύθων, αγγεία που περιείχαν μυρωμένο λάδι και χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για ταφική χρήση, αλλά και ένα σιδερένιο ξίφος πολεμιστή, πιθανόν του βασιλιά Περδίκκα Β΄- στη χρονολόγηση βοηθά και ένα νόμισμα του Περδίκκα Β'(454-413 π.Χ.).

Η μελέτη των ευρημάτων χρονολογεί το ταφικό σύνολο στο 420-410 π.Χ. και παρά τη σύληση του συνόλου των τάφων, τα κτερίσματα εντυπωσιάζουν με την ποικιλία, την ποιότητα και την ποσότητά τους, κερδίζοντας επάξια τον χαρακτηρισμό «θησαυρός», ανέφερε η κ. Κοτταρίδη.

Δεσπόζει ο Ήλιος της Βεργίνας.
Χρυσοί ρόδακες με μακεδονικά αστέρια, εμβλήματα του βασιλείου των Μακεδόνων. Διάσημο είναι πλέον το Αστέρι της Βεργίνας ή ο Ηλιος της Βεργίνας, βασιλικό έμβλημα που σχετίζεται με τους Μακεδόνες βασιλείς. Μεγάλος αριθμός από τέτοιους χρυσούς ρόδακες βρέθηκαν στη βασιλική νεκρόπολη των Αιγών.

Όλοι οι τάφοι βρέθηκαν βίαια λεηλατημένοι, γεγονός που πιθανότατα συνδέεται με την καταστροφή της βασιλικής νεκρόπολης των Αιγών το 276 π.Χ. από τους Γαλάτες μισθοφόρους του Πύρρου, που μαρτυρείται από τον Διόδωρο, ωστόσο σε τρεις από αυτούς υπάρχουν ακόμη έντονα ίχνη από τις επιβλητικές ταφικές πυρές, πάνω στις οποίες αποτέθηκαν τα σώματα των νεκρών. Ένα χρυσό βελανίδι μαρτυρά την παρουσία χρυσού στεφανιού βελανιδιάς, γεγονός που σημαίνει ότι ο κάτοχός του ήταν άντρας, ενώ στην ίδια κατεύθυνση οδηγούν και τα ίχνη από έναν χάλκινο φολιδωτό θώρακα, αλλά και τα χρυσά δισκάρια με το χαρακτηριστικό αστέρι.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, όσο και απροσδόκητοι είναι οι δύο μεγάλοι υπόστηλοι τάφοι του 5ου αι. π.Χ., που βρέθηκαν το 2012. Οι ιωνικοί κίονες και οι πέτρινες σκάλες καθόδου στο εσωτερικό τους ανακαλούν παρόμοια ταφικά κτίρια από την περιοχή του Τάραντα (Μεγάλη Ελλάδα) και όπως εκτίμησε η κ. Κοτταρίδη, άσκησαν επιρροή στη γειτονική Θεσσαλία, όπου εμφανίζονται συνοπτικές απομιμήσεις τους στο εσωτερικό των λίθινων σαρκοφάγων.

Λευκές λήκυθοι που χρησιμοποιούνταν στις νεκρικές τελετές.

Ο πιο περίτεχνος από αυτούς που βρίσκεται δίπλα στα κατάλοιπα του υπέργειου «ηρώου» και χρονολογείται γύρω στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., θα μπορούσε ίσως να συσχετισθεί με τον Αλέξανδρο Α΄(496-454 π.Χ.), τον ολυμπιονίκη Μακεδόνα βασιλιά που έδωσε στους Αθηναίους την ξυλεία για την κατασκευή του στόλου της Σαλαμίνας.

Μάσκα μαινάδας που βρέθηκε στους βασιλικούς τάφους.

Η ταφική συστάδα των Τημενιδών βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία του νεκροταφείου των τύμβων στις Αιγές και σημαδεύει την πορεία του αρχαίου δρόμου, ο οποίος οδηγούσε από τη βορειοδυτική πύλη της πόλης -όπου η ταφική συστάδα των βασιλισσών- προς την περιοχή που θάφτηκε ο Φίλιππος Β΄ και ο Αλέξανδρος Δ΄, ο γιος του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης, για την ταύτιση του τάφου του οποίου κανείς έως τώρα δεν έχει διατυπώσει κάποια αντίρρηση», είπε η κ. Κοτταρίδη.

Τα οστά στη χρυσή λάρνακα είναι του Φιλίππου Β'

Η επανεξέταση των οστών στον βασιλικό τάφο της Βεργίνας ενισχύει την απόδοσή του στον Φίλιππο Β΄, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ στον προθάλαμο πιθανολογείται ότι τάφηκε μια άγνωστη Σκύθισσα, ίσως κόρη του βασιλιά Ατέα.

Τα πρώτα πορίσματα από την επανεξέταση του σκελετικού υλικού στους βασιλικούς τάφους της Μεγάλης Τούμπας παρουσίασε χθες το απόγευμα στην 27η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη, η καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ., διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα, Χρυσούλα Παλιαδέλη.

Η ταφική συστάδα των Τημενιδών βρίσκεται στη νοτιοδυτική γωνία του νεκροταφείου των τύμβων στις Αιγές και σημαδεύει την πορεία του αρχαίου δρόμου.

Η έρευνα οδηγεί σε ακριβή καθορισμό της ηλικίας του νεκρού του θαλάμου και την προσδιορίζει στα 41-49 χρόνια. Εντοπίζει εκφυλιστικές αλλοιώσεις, χρόνιες παθήσεις και δείκτες δραστηριότητας που υποδεικνύουν μεσήλικο άνδρα με έντονη ιππευτική και πολεμική δραστηριότητα.

Το εσωτερικό της χρυσής λάρνακας από τον θάλαμο ΙΙ στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας. Διακρίνονται πάνω από τα οστά το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς και τα θραύσματα πορφύρας και χουντίτη.

Σύμφωνα με την κ. Παλιαδέλη, τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με τις μορφολογικές αλλοιώσεις στα οστά του -που βεβαιώνουν πως ο νεκρός κάηκε αμέσως μετά τον θάνατό του- αποδυναμώνουν τη θεωρία της ταύτισής του με τον Φίλιππο Γ' Αρριδαίο και αντίθετα ενισχύουν την απόδοση του τάφου στον Φίλιππο Β'.

Για τη νεκρή του προθαλάμου νέες παρατηρήσεις σε οστά που δεν είχαν εντοπιστεί στο παρελθόν προσδιορίζουν με ακρίβεια πλέον την ηλικία της (30-34 ετών), που αποκλείει οριστικά τρεις από τις πιθανές ταυτίσεις που έχουν μέχρις στιγμής προταθεί για την ταυτότητά της (Κλεοπάτρα και Μήδα -γυναίκες του Φιλίππου Β'- και Αδέα/Ευρυδίκη- γυναίκα του Φιλίππου Γ΄ Αρριδαίου).

Μορφολογικές αλλοιώσεις βεβαιώνουν πως η νεκρή κάηκε αμέσως μετά τον θάνατό της, ενώ οι δείκτες ιππικής δραστηριότητας δηλώνουν πως ίππευε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ενα κάταγμα στο άνω άκρο της αριστερής κνήμης που προκάλεσε βράχυνση, ατροφία και χωλότητα στο αριστερό της πόδι οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το ζεύγος των άνισων κνημίδων του προθαλάμου τής ανήκει και πως το μεγαλύτερο μέρος του ανδρικού οπλισμού που βρέθηκε στον χώρο ταφής της είναι δικός της.

Άγνωστη Σκύθισσα

Όπως ανέφερε η διευθύντρια της ανασκαφής, τα νέα αυτά στοιχεία ενισχύουν την παλιά υπόθεση του ελληνιστή, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, N.G.L.Hammond, για την ταύτιση της νεκρής με μιαν άγνωστη Σκύθισσα, ίσως κόρη του βασιλιά Ατέα, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο στη νεκρή του προθαλάμου να αναγνωρίσουμε την Αυδάτα, γυναίκα του Φιλίππου Β' από την Ιλλυρία.

«Κυρίως όμως υποστηρίζουν όχι μόνον από αρχαιολογική αλλά και από ανθρωπολογική άποψη την απόδοση του τάφου ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας στον Φίλιππο Β' και τη χρονολόγησή του στα 336 π.Χ.», είπε η κ. Παλιαδέλη.

Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Έθνος