Στο φως από το... Διάστημα αρχαία ναυάγια

Στόχος είναι σε 27 μήνες η τεχνολογία να είναι έτοιμη να χρησιμοποιηθεί από μια αρχαιολογική υπηρεσία, για να ερευνήσει θαλάσσιες εκτάσει...

Στόχος είναι σε 27 μήνες η τεχνολογία να είναι έτοιμη να χρησιμοποιηθεί από μια αρχαιολογική υπηρεσία, για να ερευνήσει θαλάσσιες εκτάσεις στις οποίες εκτιμά πως μπορεί να υπάρξουν ευρήματα, λέει ο Στέλιος Μπολλάνος, διευθυντής της Planetek.

Αρχαιότητες για αιώνες κρυμμένες έως και 50 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας θα προσπαθήσει να φέρει στο φως από το... Διάστημα ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα με συντονιστή την ελληνική εταιρεία Planetek Hellas και χρηματοδότηση από τον Εκτελεστικό Οργανισμό Ερευνας (REA) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία μιας τεχνολογίας που, με τη βοήθεια πληροφοριών από υπάρχοντες δορυφόρους, θα μπορεί να εντοπίζει βυθισμένους αρχαίους οικισμούς και ναυάγια. Ετσι, μαζί με 11 επιχειρήσεις και φορείς από το εξωτερικό, οι επιστήμονες της Planetek θα ελέγξουν ποιο είδος δορυφορικών δεδομένων είναι κατάλληλο γι’ αυτό τον σκοπό, ενώ θα αναπτύξουν επίσης το λογισμικό επεξεργασίας τους.

«Το πρότζεκτ ξεκίνησε τον Ιανουάριο και στόχος είναι σε 27 μήνες η τεχνολογία να είναι έτοιμη να χρησιμοποιηθεί από μια αρχαιολογική υπηρεσία, για να ερευνήσει θαλάσσιες εκτάσεις στις οποίες εκτιμά πως μπορεί να υπάρξουν ευρήματα» λέει ο Στέλιος Μπολλάνος, διευθυντής της Planetek. Με δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή οι αρχαιολόγοι δεν έχουν στη διάθεσή τους κανένα ανάλογο εργαλείο, η μόνη επιλογή που έχουν στα χέρια τους είναι οι αποστολές δυτών. «Επομένως, αν πάρουμε ως παράδειγμα τη χώρα μας, σήμερα οι αρμόδιες υπηρεσίες αναγκαστικά περιορίζουν τις έρευνές τους σε ένα μικρό μέρος από τα 16.000 χιλιόμετρα των ελληνικών ακτογραμμών», προσθέτει. Αντίθετα, «επιστρατεύοντας» τους δορυφόρους που κινούνται γύρω από τη Γη, το πρόγραμμα θα επιχειρήσει να δημιουργήσει μια τεχνολογία που θα υποκαθιστά όσο το δυνατόν περισσότερο την αποστολή δυτών, για να κάνει την ίδια δουλειά σε λιγότερο χρόνο και με μικρότερο κόστος. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι αρχαιολογικές έρευνες θα γίνονται σε μεγαλύτερες περιοχές, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες να βρεθεί στις ελληνικές θάλασσες σπάνιος ιστορικός πλούτος, άγνωστος έως τώρα.

«Οι κατηγορίες δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν είναι οπτικές απεικονίσεις, εικόνες ραντάρ (SAR), αλλά και ο συνδυασμός τους» σημειώνει ο διευθυντής της εταιρείας. Οι επιστήμονες θα αναπτύξουν ειδικούς αλγόριθμους που θα αναλύουν τα δεδομένα, αναζητώντας για χαρακτηριστικά τα οποία να υποδηλώνουν πως, κάτω από το νερό, βρίσκονται «κρυμμένα» ναυάγια και αρχαίοι οικισμοί. «Για να ελέγξουμε κατά πόσο το λογισμικό που θα προκύψει λειτουργεί στην πράξη, θα χρησιμοποιήσουμε δύο θαλάσσιες περιοχές, μία στις δυτικές ακτές της Σικελίας και μία στις δυτικές ακτές του νότιου Παγασητικού, οι οποίες είναι γνωστές για την καταγεγραμμένη ύπαρξη τόσο αρχαίων ναυαγίων όσο και αρχαίων βυθισμένων οικισμών» συμπληρώνει ο κ. Μπολλάνος.

Αν και είναι η πρώτη φορά που η Planetek θα εξετάσει τη δυνατότητα εντοπισμού αντικειμένων σε βάθος έως και 50 μέτρα, οι ερευνητές της έχουν ήδη αναπτύξει ανάλογες τεχνολογίες που από δορυφορικά δεδομένα μπορούν να χαρτογραφήσουν τον πυθμένα για βάθη μέχρι και 25 μέτρα. Άλλωστε, η εμπειρία που έχει η εταιρεία στις δορυφορικές εφαρμογές για την παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος ήταν ένας λόγος που ο Εκτελεστικός Οργανισμός Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποφάσισε να συμπεριλάβει το πρόγραμμα στα 6 πρότζεκτ που θα χρηματοδοτήσει, από τις 67 προτάσεις που είχαν υποβληθεί συνολικά.

Τα θαλάσσια λιβάδια της Μεσογείου

Εκτός από τον Εκτελεστικό Οργανισμό Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Planetek έχει χρηματοδοτηθεί επίσης από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA) μέσα από 9 ερευνητικά προγράμματα, 4 από τα οποία «τρέχουν» αυτή τη στιγμή. «Τα προγράμματα αυτά αποτέλεσαν το έναυσμα για να αποκτήσουμε σημαντική τεχνογνωσία στις δορυφορικές εφαρμογές για την παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος», τονίζει ο διευθυντής της εταιρείας.

Για παράδειγμα, αν σήμερα η Planetek έχει στο ενεργητικό της τεχνολογίες που μπορούν να «δουν» και να χαρακτηρίσουν από δορυφορικές εικόνες τον θαλάσσιο πυθμένα, σε βάθος έως 25 μέτρα, αυτό οφείλεται σε δύο έργα της ESA, μέσω των οποίων η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία της ανέθεσε να βρει μια μέθοδο για να χαρτογραφηθεί η θαλάσσια Ποσειδωνία. Η Ποσειδωνία είναι υδρόβια βλάστηση που σχηματίζει λιβάδια, τα οποία παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για το οικοσύστημα της Μεσογείου, με συνέπεια να προστατεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. «Για να μπορεί να εφαρμοσθεί η νομοθεσία, η οποία π.χ. απαγορεύει την εγκατάσταση ιχθυοκαλλιεργειών, έπρεπε να δημιουργηθούν χάρτες που να υποδεικνύουν τις περιοχές όπου υπάρχουν αυτά τα λιβάδια», επισημαίνει ο κ. Μπολλάνος.

Το αγκάθι του ευτροφισμού

Η εταιρεία έχει δημιουργήσει επίσης λογισμικό που, πάλι με τη βοήθεια δορυφορικών εικόνων, παρέχει στοιχεία για τον ευτροφισμό των ελληνικών θαλασσών. Το λογισμικό δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας για την παρακολούθηση του βαθμού ευτροφισμού που παρατηρείται σε όλα τα ευρωπαϊκά ύδατα και τα στοιχεία που προσδιορίζει είναι η περιεκτικότητα του νερού σε χλωροφύλλη, η επιφανειακή θερμοκρασία και η διαύγεια.

Παράλληλα, στο τεύχος του περασμένου Ιανουαρίου, το μηνιαίο αμερικανικό περιοδικό τεχνολογίας Popular Science αναφέρθηκε στο C-Wams, ένα πρότζεκτ που συμμετέχει η Planetek Hellas και το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη, με σκοπό τη δορυφορική παρακολούθηση στις παράκτιες περιοχές των Αραβικών Εμιράτων της «ερυθράς παλίρροιας», δηλαδή της εμφάνισης μεγάλων συγκεντρώσεων φυτοπλαγκτού.

Η έγκαιρη προειδοποίηση για μια «ερυθρά παλίρροια» που πλησιάζει δίνει τη δυνατότητα στις αρχές να προστατεύσουν τα εργοστάσια αφαλάτωσης, αφού το φυτοπλαγκτόν μπορεί να καταστρέψει τα φίλτρα τους. Στην περιοχή υπάρχουν μερικά από τα μεγαλύτερα εργοστάσια αφαλάτωσης στον κόσμο, αφού μόνο στο Ντουμπάι παράγουν ετησίως 435 δισ. λίτρα πόσιμου νερού, καλύπτοντας τις ανάγκες 550.000 ανθρώπων.

Σε εξέλιξη βρίσκεται επίσης ένα ακόμη πρόγραμμα για λογαριασμό της ESA, η αξιοποίηση των δορυφόρων για τον έλεγχο περιπτώσεων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. «Ένα χαρακτηριστικό πρόβλημα στο οποίο στοχεύουμε να δώσουμε λύση είναι τα “νεκροταφεία πλοίων”, δηλαδή η παράνομη εγκατάλειψη “γερασμένων” εμπορικών σκαφών από τους ιδιοκτήτες τους σε περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου. Έτσι, θέλουμε να δημιουργήσουμε μια δορυφορική υπηρεσία που θα διευκολύνει το έργο των διεθνών αρχών (π.χ. της Ιντερπόλ), που έχουν αναλάβει να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο».

Eλληνική διαστημική τεχνολογία

Η Planetek Hellas είναι ένα παράδειγμα από τις 20 περίπου εταιρείες διαστημικών εφαρμογών που από το 2005, όταν η χώρα μας έγινε επίσημα μέλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), άρχισαν να κάνουν τα πρώτα «βήματά» τους στο Διάστημα, μέσα από προγράμματα της ESA. «Αν και πολλές χώρες της Ευρώπης έχουν διαστημική βιομηχανία που μετρά δεκαετίες “ζωής”, οι ελληνικές επιχειρήσεις μέσα σε λιγότερο από 10 χρόνια κατάφεραν να αναπτύξουν τεχνολογίες Διαστήματος, τόσο σε hardware όσο και σε λογισμικό, οι οποίες είναι διεθνώς καινοτόμες» λέει ο κ. Μπολλάνος από την Planetek Hellas. Το 2012, μαζί με ερευνητικά κέντρα από ελληνικά πανεπιστήμια, οι επιχειρήσεις αυτές ίδρυσαν το si-Cluster, τον εθνικό Συνεργατικό Σχηματισμό Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών. Ο Σχηματισμός τελεί σήμερα υπό τη διαχείριση του Corallia, ενώ για να γίνει πραγματικότητα σημαντικό ρόλο έπαιξε η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας, η οποία συγχρηματοδοτεί την προσπάθεια.

Πηγή: Κ. Δεληγιάννης, Καθημερινή