Θησαυροί από το ναυάγιο των Αντικυθήρων

Ήταν ένα ή δύο τα πλοία που ναυάγησαν στην περιοχή των Αντικυθήρων; Ήταν ένα τεράστιο πλοίο που μετέφερε σιτηρά για τη σίτιση κατοίκων...

Ήταν ένα ή δύο τα πλοία που ναυάγησαν στην περιοχή των Αντικυθήρων; Ήταν ένα τεράστιο πλοίο που μετέφερε σιτηρά για τη σίτιση κατοίκων της Ρώμης; Υπάρχουν κι άλλα θαυμαστά έργα τέχνης ή προηγμένης τεχνολογίας αντικείμενα όπως ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ακόμα κρυμμένα στον βυθό; Η εξαιρετική επιστημονική παρουσίαση των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων από την πρόσφατη ενάλια έρευνα στην περιοχή των Αντικυθήρων, που πραγματοποιήθηκε χθες στην κατάμεστη από κόσμο Βιβλιοθήκη του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» στο Πασαλιμάνι, μπορεί να μην απάντησε στα παραπάνω. Έδωσε ωστόσο εξαιρετικές πληροφορίες ως προς τα ευρήματα που εντοπίστηκαν.

Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στο χώρο του ιδρύματος για λίγες μόνο ώρες, με άδεια που παραχώρησε το υπουργείο Πολιτισμού.

Όπως το χάλκινο συμπαγές δόρυ με τη σαυρωτήρα του, μήκους 2,02 μ., το οποίο επειδή ακριβώς ήταν συμπαγές δεν μπορεί να ανήκε σε πολεμιστή επιβάτη του πλοίου, αλλά σε άγαλμα, καθώς και το σχεδόν ακέραιο αγγείο, η λάγυνος, που αποτελούσε μέρος του φορτίου του πλοίου, τα οποία παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο κοινό.

Τα ευρήματα αυτά πλαισίωναν επίσης ένα τμήμα μαδεριού από το πέτσωμα του ναυαγίου των Αντικυθήρων, το οποίο είχε βρεθεί παλαιότερα.

Στην εκδήλωση μίλησαν η Αγγελική Σίμωση, προϊσταμένη της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων, η οποία έκανε κυρίως αναφορά στο ιστορικό των ερευνών από τις αρχές του 20ού αιώνα, ο Θεοτόκης Θεοδούλου, επιστημονικός υπεύθυνος της ανασκαφής από τη διεύθυνση της Εφορείας, ο οποίος παρουσίασε ένα-ένα τα ευρήματα, κάνοντας εύστοχες ερωτήσεις και δίνοντας κάποιες πιθανές απαντήσεις ως προς αυτά, καθώς και ο Μπρένταν Φόλεϊ, αρχαιολόγος, διευθυντής ανασκαφής και ερευνητής του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole των ΗΠΑ, ο οποίος χαρακτήρισε το ναυάγιο ως τον «Τιτανικό της Αρχαιότητας», τόσο εξαιτίας του μεγέθους του όσο κι επειδή έχει τραβήξει τόσο πολύ την παγκόσμια προσοχή.

Την εκδήλωση «άνοιξε» με χαιρετισμό του ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστας Τασούλας, ο οποίος μεταξύ άλλων χαρακτήρισε τη νέα έρευνα ως «μια από τις πιο πετυχημένες δράσεις του υπουργείου, την οποία έχουμε σκοπό να βοηθήσουμε τα επόμενα τουλάχιστον πέντε χρόνια».

Στο χρονικό των ερευνών του 1900-1901, «που κρύβει συγκλονιστικές στιγμές από τις άοκνες προσπάθειες του μικρού τότε ελληνικού κράτους να ανελκύσει τον θησαυρό του ναυαγίου», τον οποίο εντόπισαν και ανέλκυσαν Σύμιοι σφουγγαράδες, αλλά και στην πρώτη ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή με τη συμβολή του Κουστό και του βαθυσκάφους του, μίλησε μεταξύ άλλων η κ. Σίμωση, κάνοντας μια αναφορά στα εκπληκτικά ευρήματα στην περιοχή του ναυαγίου:

Στον Μηχανισμό και στον Έφηβο των Αντικυθήρων, στον ανδριάντα του Φιλοσόφου, με τα χάλκινα τμήματα ποδιών, χεριών και ιματίου που του ανήκουν, στα δύο χάλκινα αγαλματίδια, το ένα πάνω σε διπλή βάση, καθώς, όπως πληροφόρησε στη δική του ομιλία ο κ. Θεοδούλου, έκρυβε μηχανισμό και κουρντιστήρι για την περιστροφή του αγάλματος, τα 36 μαρμάρινα αγάλματα, πολλά από τα οποία αποτελούν αντίγραφα γνωστών έργων της αρχαιότητας (όπως ο Ηρακλής Φαρνέζε), αλλά και πολλά πρωτότυπα που αντικατοπτρίζουν την τέχνη του πρώτου μισού του 1ου αι. π. Χ., τα μοναδικά γυάλινα αντικείμενα, τα υπέροχα χρυσά ενώτια με τους έρωτες, τον θησαυρό αργυρών νομισμάτων, τους αμφορείς και σε πολλά ακόμα.

Η προϊσταμένη εναλίων αρχαιοτήτων Αγγελική Σίμωσι που αναφέρθηκε εκτενώς στην 38χρονη ιστορία της υπηρεσίας της που ξεκίνησε με αφορμή τις έρευνες του ναυαγίου από τον Κουστό το 1976, τόνισε την αναγκαιότητα της συνέχισης του εγχειρήματος «καθώς πρόκειται για ένα πλωτό μουσείο, πολυσυλλεκτικό φορτίο με είδη πολυτελείας που προορίζονταν για πλούσιους της Ιταλίας».

Οι έρευνες όμως πρέπει να συνεχιστούν και για έναν ακόμη λόγο, καθώς άλυτο παραμένει ακόμη το μυστήριο του 2ου ναυαγίου. «Ο βυθομετρικός χάρτης μας έδειξε ότι υπάρχουν πανομοιότυπα ευρήματα σε απόσταση 200 μέτρων. Τα στοιχεία που ήρθαν με την πρώτη έρευνα το 2012 έθεσαν σε μας το ερώτημα για την επόμενη έρευνα που καθώς φαίνεται θα συνεχιστεί και το 2015 για την ύπαρξη ή μη και δεύτερου ναυαγίου».

Τόνισε, επίσης, ότι τα νομίσματα που έχουν βρεθεί επιτρέπουν στους επιστήμονες να εκτιμήσουν ότι το πλοίο ξεκίνησε από την Πέργαμο.

Η έρευνα του Κουστώ έδωσε το έναυσμα για την απαρχή της ενάλιας αρχαιολογικής έρευνας στη χώρα, είπε η κ. Σίμωσι, επιβεβαιώνοντας ότι τον Μάιο του 2015 θα ξεκινήσει η δεύτερη φάση της ενάλιας έρευνας.

«Πιστεύουμε ότι θα είναι πιο καρποφόρα» είπε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας πως το ναυάγιο έχει χαρτογραφηθεί σπιθαμή προς σπιθαμή, ενώ ερευνήθηκε υποβρυχίως ολόκληρη η περίμετρος του νησιού.

Τόνισε, πάντως, ότι στόχος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι να ξεκινήσει η ανασκαφή στην περιοχή του ναυαγίου και εκτίμησε πως στο βυθό ενδέχεται να βρίσκονται και άλλα αγάλματα, πέραν των 36 που έχουν ανελκυστεί, τα οποία λόγω της διάβρωσης δημιουργούν την εντύπωση βράχων.

Ο κ. Θεοδούλου από την πλευρά του σημείωσε ότι το βυθισμένο πλοίο, ένα ρωμαϊκό εμπορικό πλοίο, ήταν πολύ μεγαλύτερο από ό,τι αρχικά υπολογιζόταν και εάν δεν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις για την ύπαρξη δεύτερου ναυαγίου, στη δεύτερη θέση που ερευνάται, τότε -όπως είπε- θα μιλάμε για ένα πραγματικά τεράστιο πλοίο.

Αναφέρθηκε επίσης στα ανθρώπινα σκελετικά υπολείμματα που εντοπίστηκαν τόσο το 1900 όσο και το 1976, σημειώνοντας ότι με βάση τις ανθρωπολογικές μελέτες ανήκουν σε τρεις άνδρες και μία γυναίκα. 

Είναι άγνωστο πόσοι άνθρωποι επέβαιναν στο πλοίο, είπε ο κ. Θεοδούλου, απαντώντας σε σχετική ερώτηση μετά το τέλος της παρουσίασης.

Σύμφωνα με τον κ. Θεοδούλου, στη δεύτερη θέση που ερευνάται βρέθηκαν ένα τμήμα από σωλήνα που πιθανότατα ανήκε σε αντλία του πλοίου, τμήμα άγκυρας και ένας αμφορέας.

Στην ακριβή αποτύπωση του χώρου του ναυαγίου, που έγινε το 2014 και αφορά ένα τρισδιάστατο μοντέλο πάνω στο οποίο τοποθετήθηκαν τα ως σήμερα ευρήματα, έκανε επίσης λόγο ο κ. Θεοδούλου, που μίλησε μεταξύ άλλων και για το ίδιο το ναυάγιο, μια ρωμαϊκή ολκάς, με πέτσωμα που φτάνει τα 10-11 εκατοστά, «ίσως ένα από τα πιο ισχυρά κελύφη που έχουν διασωθεί από την αρχαιότητα», όπως τόνισε για το πλοίο, για το οποίο έθεσε το εξής ερώτημα: «Πρόκειται για ένα τεράστιο σιταγωγό πλοίο ή ένα πλοίο με ισχυρό σύστημα για τη μεταφορά λίθων».

Η απάντηση μένει να δοθεί, όπως και αν το χάλκινο συμπαγές δόρυ, με τις δύο απολήξεις, προέρχεται από χάλκινο ή λίθινο άγαλμα, εφόσον είναι γνωστό ότι και τα δεύτερα είχαν χάλκινα επιπρόσθετα διακοσμητικά στοιχεία.

«Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί στο δόρυ σημείο που να ένωνε με άλλο μέταλλο. Μήπως αυτό σημαίνει ότι ήταν από λίθινο άγαλμα;», αναρωτήθηκε ο ομιλητής, ο οποίος αναφέρθηκε και σε ένα ακόμα, φαινομενικά ασήμαντο, εύρημα, που όμως δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τη ναυπηγική της εποχής: Ένα κομμάτι διπλωμένο μολύβι το οποίο, όπως είπε, προέρχεται προφανώς από την επιμολύβδωση των υφάλων του σκάφους, που προσέδιδε σταθερότητα στο πλοίο.

«Η αρχαιολογία δεν βγάζει συμπεράσματα από τα εντυπωσιακά ευρήματα αλλά από τα ελάχιστα», επεσήμανε.

Τέλος, αναφέρθηκε και στο φορτίο ειδών πολυτελείας που περιελάμβανε το πλοίο, όπως δείχνουν δύο τμήματα από ένα ανάκλιντρο που βρέθηκαν στις πρόσφατες έρευνες, ευρήματα σημαντικά και για έναν ακόμα λόγο: «Σύμφωνα με τον Πλίνιο, τέτοιες κλίνες κατασκεύαζαν εργαστήρια στη Δήλο. Ένας από τους προορισμούς από τον οποίο πιθανόν ξεκίνησε αυτό το πλοίο ήταν η Δήλος, η οποία ούσα αφορολόγητη συγκέντρωνε υλικά και αγαθά από πολλά μέρη και ξεκινούσαν από εκεί εμπορικές αποστολές για όλη τη Μεσόγειο», πληροφόρησε.

Πού βρίσκεται το τέταρτο άλογο από το τέθριππο που εντοπίστηκε στον τόπο του ναυαγίου και από το οποίο έχουν ανελκυστεί τα τρία από αυτά; «Χάθηκε κατά τη διάρκεια της ανέλκυσης. Πρέπει να πάμε σε βάθος ως και 160 μ. για να το βρούμε. Ευτυχώς έχουμε το exosuit», δήλωσε από την πλευρά του ο κ. Φόλεϊ, μιλώντας για το εύρημα που αποσπάστηκε από τα σκοινιά στις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά και στο υποβρύχιο ρομπότ που μπορεί το περασμένο φθινόπωρο να μην μπόρεσε να κάνει πολλά λόγω καιρού, ωστόσο στις έρευνες του 2015, που θα ξεκινήσουν τον Μάιο, φαίνεται ότι θα έχει πολλές ευκαιρίες δράσης.

«Υπάρχουν 750.000 ναυάγια, 3.000 από αυτά έχουν μόνο εξερευνηθεί και κανένα δεν είναι σαν των Αντικυθήρων» είπε ο Αμερικανός ερευνητής και δύτης Μπρένταν Φόλεϊ, που από την άνοιξη θα μπει ξανά στην υπηρεσία της αποστολής με σκοπό την ανεύρεση των νέων θησαυρών του διάσημου ναυαγίου που έφεραν στο φως τον περίφημο μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Ο ίδιος, όπως και οι υπόλοιποι ομιλητές, πιστεύουν ότι θα βρεθούν ακόμα πολλά αντικείμενα και έργα τέχνης. «Ποιος ξέρει πόσοι άλλοι θησαυροί υπάρχουν», αναρωτήθηκε ο κ. Φόλεϊ, κλείνοντας την ενδιαφέρουσα ομιλία του.

Την εκδήλωση άνοιξε με ομιλία του ο πρόεδρος του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, Πάνος Λασκαρίδης. «Από τα πράγματα που βρήκαμε, εξάγονται πολύ σημαντικά και ενδιαφέροντα συμπεράσματα» τόνισε, μεταξύ άλλων, ο κ. Λασκαρίδης.

Η πρώτη φάση της ενάλιας έρευνας για το ναυάγιο των Αντικυθήρων, με τίτλο «Επιστροφή στα Αντικύθηρα», πραγματοποιήθηκε από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole, από τις 15 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 2014.

Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη διέθεσε από την πλευρά του το σκάφος «ΓΛΑΡΟΣ», το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως πλοίο-φορέας για το αυτόνομο υποβρύχιο όχημα και για ενδιαίτηση και υλικοτεχνική υποστήριξη στην περιοχή των ερευνών.

Πηγή: Έθνος, Α. Ανδίρα, in.gr , Ν.Παπανικολάου, Έθνος