Η νέα εποχή του Πύργου των Ανέμων

Ο Πύργος χρησιμοποιήθηκε και ως τεκές των δερβίσηδων του Τάγματος των Μεβλεβήδων (αριστερά). Με την τοποθέτηση και του εξωτερικού ικριώμα...

Ο Πύργος χρησιμοποιήθηκε και ως τεκές των δερβίσηδων του Τάγματος των Μεβλεβήδων (αριστερά). Με την τοποθέτηση και του εξωτερικού ικριώματος, έγινε αντιληπτή η πραγματική έκταση των προβλημάτων (δεξιά).

Ωρολόγιο του Ανδρονίκου, Πύργος των Ανέμων, ναός του Αιόλου ή απλώς «Αέρηδες». Στέκομαι μπροστά στο εμβληματικό οκταγωνικό κτίσμα που δεσπόζει στα ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς και στη σκιά της Ακρόπολης. Και καθώς αυτές τις μέρες κορυφώνονται οι εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης, δεν μπορώ να μη σκεφτώ πόσο λίγα ξέρουμε για ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα μνημεία της αρχαιότητας στην Αθήνα.

Ρολόι και μετεωρολογικός σταθμός μαζί, το Ωρολόγιο Ανδρονίκου Κυρρήστου, γνωστό και ως Πύργος των Ανέμων, χρονολογείται γύρω στο 100 π.Χ. ή στο δεύτερο μισό του 1ου αι. μ.Χ. σύμφωνα με άλλους μελετητές. Στις οκτώ εξωτερικές πλευρές του, εγχάρακτες γραμμές και μεταλλικοί γνώμονες ανήκαν σε σύστημα ηλιακών ρολογιών, που εξυπηρετούσαν την περιοχή. Ακριβώς επάνω από τα ηλιακά ρολόγια και κάτω από τη στέγη, οι οκτώ πλευρές του κτιρίου καλύπτονται από ζωφόρο στην οποία αποδίδονται ανάγλυφα οι προσωποποιήσεις των οκτώ κυριότερων ανέμων, οι οποίοι κρατούν τα σύμβολά τους, ενώ τα ονόματά τους αναγράφονται ακριβώς κάτω από τη σίμη της στέγης του κτιρίου.

Αυτό που εμείς πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι με το το τέλος των έργων που θα εκτελεί έως τον Νοέμβριο η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών, υπό τη διεύθυνση της δρος Ελένης Σπ. Μπάνου, το εσωτερικό του Πύργου των Ανέμων θα καταστεί για πρώτη φορά επισκέψιμο στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για οκταγωνικό πύργο ύψους 13,85 μ. –με τη βάση του– με πλευρές μήκους 3,25 μ. και διάμετρο –χωρίς τη βάση– 7,90 μ., εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο. Στην απόληξη της μαρμάρινης στέγης σώζεται τμήμα του κορινθιακού κιονοκράνου στο οποίο στηριζόταν, σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, ανεμοδείκτης με μορφή Τρίτωνα. Στο εσωτερικό του υπήρχε υδραυλικός μηχανισμός με επικρατέστερη έως σήμερα ερμηνεία αυτή της χρήσης του ως υδραυλικού ρολογιού, ενώ πρόσφατα διατυπώθηκε από τον μελετητή του, αρχιτέκτονα Hermann Kienast, η άποψη περί λειτουργίας του ως πλανηταρίου.

Όλα αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα μου τα εξηγεί με ενθουσιασμό και υπομονή ο υπεύθυνος του έργου και αρχαιολόγος Νίκος Τσονιώτης. Η ξενάγηση στο εσωτερικού του πύργου μού αποκαλύπτει ένα εξαιρετικά ζωντανό εργοτάξιο. Σκαρφαλωμένοι πάνω σε σκαλωσιές που φτάνουν μέχρι τον εντυπωσιακό θόλο του πύργου, οι αρχαιολόγοι της ομάδας «θεραπεύουν» μικρά ή μεγαλύτερα προβλήματα που οφείλονται τόσο στο πέρασμα του χρόνου όσο και σε αστοχίες παλαιότερων επεμβάσεων. «Το έργο», μου εξηγεί ο κ. Νίκος Τσονιώτης, «έχει στόχο την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το μνημείο παρά την καλή κατάσταση διατήρησής του, τη διασφάλιση της τελευταίας και, τελικά, την απόδοσή του στο κοινό. Για τον λόγο αυτό, πρόκειται να τοποθετηθεί διάδρομος για τους επισκέπτες στο εσωτερικό του και να διαμορφωθούν εξωτερικές διαδρομές, όπου και θα τοποθετηθούν ενημερωτικές πινακίδες σε ελληνικά, αγγλικά και σε γραφή Braille». Προγραμματίζεται, επίσης, αντικατάσταση των νεότερων σιδερένιων θυρών του μνημείου με ξύλινες, καθώς οι υπάρχουσες, που μάλλον τοποθετήθηκαν το 1932, έχουν ήδη προξενήσει μεγάλη ζημιά στα μαρμάρινα περιθυρώματα.

Οι πρώτες εργασίες στερέωσης και αναστήλωσης πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1915 και 1919 από τον αρχιτέκτονα-αναστηλωτή Αναστάσιο Ορλάνδο, ενώ εκτεταμένες εργασίες στερέωσης και συντήρησης πραγματοποιήθηκαν το 1976 από την εφορεία, υπό την επίβλεψη της τότε διευθύντριας Μαρίας Μπρούσκαρη. Στα χρόνια που μεσολάβησαν έως την έναρξη του έργου, τα προβλήματα διατήρησης του μνημείου επισημάνθηκαν από το αρμόδιο επιστημονικό προσωπικό της εφορείας με σειρά εκθέσεων και αναφορών που κατατέθηκαν, ενώ εργασίες στεγανοποίησης τμήματος της στέγης πραγματοποιήθηκαν και σχετικά πρόσφατα, το 2003. Το έργο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2007-2013, με προϋπολογισμό 893.000 ευρώ, ύστερα από πρόταση της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, βάσει εγκεκριμένης μελέτης που συντάχθηκε από την κ. Κλεοπάτρα Παπασταματίου.

Παρά τη γενικά και εκ πρώτης όψης καλή εικόνα του μνημείου, τα επιμέρους προβλήματα είναι σημαντικά και αυτά επιλύονται όσο διαρκούν οι εργασίες: ανάμεσα σε άλλα, συντηρούνται και στερεώνονται οι εσωτερικές και οι εξωτερικές λίθινες επιφάνειες του μνημείου, καθαρίζονται οι επιστρώσεις αιθάλης που εσωτερικά καλύπτουν σε μεγάλη έκταση τους μη επιχρισμένους λίθους, αποκαθίστανται τα οθωμανικά επιχρίσματα, ενώ πρόκειται να αντικατασταθούν τα νεότερα πήλινα κεραμίδια της στέγης του καθώς δεν σώζεται κανένα από τα αρχαία κεραμίδια του μνημείου, που πρέπει να ήταν μαρμάρινα.

Υπομονή. Σε λιγότερο από ένα χρόνο από σήμερα, ο Πύργος των Ανέμων θα υποδέχεται τους πρώτους επισκέπτες της νέας του εποχής.

Πηγή: Δ. Ρηγόπουλος, Καθημερινή