Νεράιδες, μάγισσες, αστρομάντισσες και φαρμακίδες της Υπάτης

Στην Υπάτη, της αρχαίας Θεσσαλίας και οι πανούργες μάγισσες γοήτευαν τους θνητούς ή σκόρπιζαν συμφορές... Οι γιαγιάδες από τη Θεσσαλία...

Στην Υπάτη, της αρχαίας Θεσσαλίας και
οι πανούργες μάγισσες γοήτευαν τους θνητούς ή σκόρπιζαν συμφορές...

Οι γιαγιάδες από τη Θεσσαλία πάντα έλεγαν ωραία παραμύθια. Οι ήρωες δεν ήταν μόνο θεριά και δαίμονες, ατρόμητα παλικάρια και ξακουστοί άρχοντες, αλλά και όμορφες μαγεμένες πριγκίπισσες που πλανεύτρες μάγισσες τούς έδωσαν να πιουν φαρμάκι, βότανο που έβγαινε σε κακοτράχαλα περάσματα. Κάπου στην Καταβόθρα τη σημερινή Οίτη, τα Βαρδούσια και τη Νεραϊδοσπηλιά στη Βάργιανη. Εκεί συνωστίζονταν μάγισσες και νεράιδες. Όμως πόσοι αλήθεια γνωρίζουν ότι οι πιο διάσημες απ’ αυτές ήταν εκείνες της Υπάτης;

Ήταν πριν από λίγες ημέρες που ο διευθυντής του Νομισματικού και Επιγραφικού Μουσείου, ο δρ Γεώργιος Κακαβάς, καλεσμένος του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, μάγεψε το ακροατήριο μιλώντας για τις αστρομάντισσες και τις φαρμακίδες της Υπάτης, τους θρύλους για την καστροπολιτεία της μαγείας, εκεί όπου η πλανεύτρα φύση αντάμωνε με τους μύθους, την παράδοση, την ιστορία, τους ημίθεους, με στοιχειά και πανούργες μάγισσες που γοήτευαν ή σκόρπιζαν συμφορές. Ακόμη ότι στην αρχαιότητα η Θεσσαλία φημιζόταν για τις πανίσχυρες μάγισσες και για τ’ άλογά της.

Στην ιεροτελεστία της μαγείας πρώτη και καλύτερη σέρνει τον χορό η μυθική σχεδόν Αγλαονίκη η Ηγήτορος, μάγισσα του 5ου π.Χ. αιώνα από τη Θεσσαλία, διάσημη για την ικανότητά της να προβλέπει τις εκλείψεις του Ηλιου με ακρίβεια ώρας, όπως ακριβώς συνέβαινε με τον περίπου σύγχρονό της Θαλή τον Μιλήσιο, ξεκίνησε τη διάλεξή του ο κ. Κακαβάς. «Η Αγλαονίκη, αναφερόμενη από τον Πλούταρχο και ως Αγανίκη, υπήρξε η πρώτη χρονολογικά γυναίκα αστρονόμος της αρχαίας Ελλάδας. Η ίδια, κατά την παράδοση, ισχυριζόταν ότι κατέβαζε από τον ουρανό ακόμη και τη Σελήνη, μία φράση που, σύμφωνα με σχόλιο του Απολλόδωρου από τη Ρόδο (Δ΄ 59), σχετίζεται με την πρόβλεψη, επίσης με ακρίβεια ώρας, των εκλείψεων της Σελήνης».

Η θεά της αστρομαντείας, η θρυλική Μυκάλη, μπορούσε να ανεβοκατεβάσει το φεγγάρι. Πώς έκριναν την άξια μάγισσα τότε; «Όταν αυτή επρόκειτο να εκτελέσει κάποια σπουδαία τελετουργία, στρεφόταν προς το φεγγάρι, το ρωτούσε και το ανάγκαζε ν’ αποκριθεί. Το κατέβαζε από τον ουρανό με τη βία, το ίππευε και το ποδοπατούσε, το βασάνιζε μέχρις ότου να της πει όλα όσα ήθελε αυτή να μάθει. Τη θεά Nύχτα είχαν για σύμμαχό τους γι’ αυτό αναζητούσαν αστροφεγγιά, γυαλί καθαρογυάλι να ’ναι ο ουρανός, όταν έριχναν ή έλυναν τα μάγια».

Ο διευθυντής του Νομισματικού Μουσείου θύμισε τη φράση «πάρε άλογο από τη Θεσσαλία και γυναίκα από τη Σπάρτη». Και συμπλήρωσε πως «ο Ηλιόδωρος, στο Β΄ βιβλίο των Αιθιοπικών του, αναφέρει σχετικά “...τα άλογά τους ήταν όλα από τη Θεσσαλία κι είχαν την ατίθαση περηφάνια που χαρακτηρίζει τα άτια των θεσσαλικών πεδιάδων”. Μετά τον 1ο μ.Χ. αιώνα, οι Θετταλίδες μάγισσες, που είχαν ως προστάτιδά τους την τρισυπόστατη θεά Εκάτη, και κυρίως οι φαρμακίδες ή φαρμακεύτρες της Υπάτης, έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους. Τη δύναμή τους όφειλαν στην άριστη γνώση των φυτών της Οίτης και ιδιαίτερα των τοξικών-φαρμακευτικών, που, ανάλογα με τη χρήση, γίνονταν φάρμακα ή φαρμάκια, από εκεί και η ονομασία τους, φαρμακίδες».

Για τα μάγια χρησιμοποιούσαν βότανα φάρμακα, που μάζευαν στην Οίτη. Ο Θεόφραστος, ο Πλίνιος και ο Στράβων καταγράφουν πως οι μάγισσες-φαρμακίδες χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία των ασθενών το τοξικό φυτό «ελλέβορος», γνωστό στον Ιπποκράτη, το οποίο φυτρώνει στους πρόποδες του Παρνασσού και της Οίτης και λειτουργεί ως φυσικό καταπραϋντικό, όπως η βαλεριάνα και η μπελαντόνα.

«Μια παραστατική εικόνα της θρησκευτικής-μαγικής σύγχυσης που επικρατούσε τον 1ο μ.Χ. αιώνα δίνει ο Μάρκος Ανναίος Λουκανός (39-65 μ.Χ.). Περιγράφει από τη μια πλευρά την αρχαία θρησκεία, τα μεγάλα κέντρα της, τη Δήλο, τους Δελφούς και τη Δωδώνη, τις μεθόδους που αυτή χρησιμοποιούσε για την πρόβλεψη του μέλλοντος, όπως η σπλαγχνοσκοπία, η οιωνοσκοπία ή η αστρολογία, και κάθε άλλη που, αν και μυστική, ήταν επιτρεπτή. Από την άλλη πλευρά, αναφέρει τα μυστήρια της βάναυσης μαγείας, που οι θεοί αποστρέφονταν και αφορούσαν στον Πλούτωνα και στις σκιές του κάτω κόσμου, σε φοβερούς βωμούς και νεκρικές τελετές». Στο 2ο και 3ο μ.Χ. αιώνα η Υπάτη ήταν από τα σημαντικότερα κέντρα μαγείας με σχολές μαγισσών που επισκέπτονταν θεραπευτές, φιλόσοφοι, συγγραφείς, λαϊκοί, ακόμη και Ρωμαίοι άρχοντες. «Μας το αναφέρουν ο ποιητής, ρήτορας και φιλόσοφος Απουλήιος (124 - 171 μ.Χ.) από τα Μάδαυρα της Νουμιδίας, της σημερινής Αλγερίας, στο έργο του Χρυσός Γάιδαρος ή Μεταμορφώσεων βιβλία 11, όπου εξυμνεί τη φυσική ομορφιά και την ακμή της μαγικής πόλης Υπάτης».

Αναλάμβαναν μάγια για έρωτες, φίλτρα που καθοδηγούσαν ή εξανάγκαζαν σε υπακοή, άλλα που προκαλούσαν μαρτύρια. Η Παμφίλη, σύζυγος του Μίλωνα, ο οποίος φιλοξένησε τον Λούκιο στην Υπάτη, ήταν επικίνδυνη αλλά και ερωτιάρα μάγισσα. Ομως και η Φωτίδα δεν υστερούσε. Η γυναίκα του Ιππάρχου ήταν μια φοβερή μάγισσα της Υπάτης που έκανε τα γλυκά μάτια σε όλους τους νέους. Αλίμονο σε όποιον δεν υπέκυπτε. Τον μεταμόρφωνε ή τον ξέκανε. Η Υπάτη θεωρούνταν το λίκνο της μαγείας. Αλλά, όπως μάς θύμισε ο κ. Κακαβάς, τα περί μαγείας είναι αδυναμία πανανθρώπινη κι όχι μόνο ελληνική.

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή