Λεπτομέρεια από το σώμα ενός κουνουπιού, μεγενθυμένη στο νέο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο του Wienner Laboratory της Αμερικανικής Σχολής Κλασ...
 |
| Λεπτομέρεια από το σώμα ενός κουνουπιού, μεγενθυμένη στο νέο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο του Wienner Laboratory της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα, το οποίο με ακτίνες Χ μπορεί να κάνει χημική ανάλυση του δείγματος. |
Και όπου «deviant» μεταφράζουμε την «αποκλίνουσα» ή «ασυνήθιστη» συμπεριφορά που ξεφεύγει από τις νόρμες της εποχής. Και όταν η χρονολόγηση μας πηγαίνει πίσω στην Αρχαϊκή Εποχή της αρχαίας Αθήνας και στην ιδιαίτερη νεκρόπολη του Φαλήρου, ο όρος χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ένα άλλο «ασυνήθιστο» μυστήριο. Εκτός από την κλασική αρχαιολογία, στην ενδιαφέρουσα έρευνα των ασυνήθιστων ταφών και των μαζικών ανήλικων θανάτων που εντόπισαν οι αρχαιολόγοι, καλούνται να συμβάλουν οι ερευνητές του «αρχαιολογικού CSI» στο νέο Malcolm H. Wiener Laboratory της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών όπου βρίσκονται τα εκατοντάδες ευρήματα του αρχαίου νεκροταφείου. Η ομάδα «Δ», «δεσμώτες» και «deviant», όπως τους λένε οι ερευνητές του εργαστηρίου για τον ασυνήθιστο τρόπο που βρήκαν τον θάνατο, ετοιμάζεται να μπει στο μικροσκόπιο.
«Πρόκειται για το μεγαλύτερο και σημαντικότερο πρότζεκτ μας», υπογραμμίζει ο διευθυντής του εργαστηρίου, γεωαρχαιολόγος, Παναγιώτης Καρκάνας για τα ευρήματα του Φαλήρου, καθώς μας ξεναγεί στους νέους χώρους που δημιουργήθηκαν με δωρεά του φιλέλληνα Malcolm H. Wiener. Το διώροφο κτίριο που εγκαινιάστηκε πριν από λίγους μήνες αποτελείται από επτά άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια που πλαισιώνουν την εφαρμοσμένη επιστήμη της αρχαιολογίας, όπως τη βιοαρχαιολογία, τη ζωοαρχαιολογία, τη γεωαρχαιολογία, την παλαιοβοτανική κ.ά. «Μελετούμε κυρίως ό,τι δεν φαίνεται με γυμνό μάτι», τονίζει ο κ. Καρκάνας.
Η δουλειά του «αρχαιολογικού CSI» ξεκινά όταν η έρευνα πρέπει να στραφεί στον μικρόκοσμο. Στο υπόγειο του εργαστηρίου βλέπουμε μια ερευνήτρια να εξετάζει τα σημάδια πάνω σε μια –για τους περισσότερους κοινή– πέτρα. «Κοιτάζει τα ίχνη πάνω σε ένα λίθινο εργαλείο, τον τρόπο που έχει τριφτεί η άκρη της για να καταλάβει σε τι χρησίμευε η πέτρα, π.χ. για την επεξεργασία του δέρματος, για να κόβουν κρέας, ξύλα ή κάτι άλλο;», μας εξηγεί. Το αρχαίο εργαλείο, όπως και άλλα ευρήματα, θα μπει αργότερα κάτω από τα πανίσχυρα μικροσκόπια του εργαστηρίου για να εξεταστούν οι αλλοιώσεις στην επιφάνειά του, ενώ για τα οργανικά ευρήματα οι επιστήμονες μπορούν να κάνουν άμεση ανάλυση της χημικής τους σύστασης με ηλεκτρονικά μικροσκόπια ακτίνων Χ. Στο εργαστήριο μελετώνται τα αρχαία αποτυπώματα των φυτών μέσω των φυτόλιθων καθώς και το χώμα των αρχαιολογικών θέσεων, διότι μπορούν να αποκαλύψουν σημαντικές ψηφίδες του αρχαίου περιβάλλοντος. «Στο Φάληρο θα μελετήσουμε και τη διαχρονική μεταβολή του περιβάλλοντος του νεκροταφείου και θα μάθουμε γιατί διάλεξαν εκείνο το μέρος και γιατί το εγκατέλειψαν αργότερα. Αν καταλάβουμε την αλλαγή του περιβάλλοντος, οι αρχαιολόγοι θα κατανείμουν χρονικά τις ταφές διότι ορισμένες είναι ακτέριστες. Το χώμα έχει πολλά μικροαπολιθώματα που είναι ενδεικτικά του περιβάλλοντος απόθεσης, μας δίνει τα μικροσκουπιδάκια των ανθρώπων που σου λένε τι έκαναν εκεί», τονίζει ο κ. Καρκάνας.
Η βιοαρχαιολογία
«Πιστεύω ότι υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες να καταλάβουμε τους ανθρώπους εκείνης της ταραχώδους περιόδου στην ιστορία της αρχαίας Αθήνας. Η ιστορία συνήθως γράφεται από και για τις ελίτ και έχουμε σχετικά λίγες αρχειακές πηγές για την αρχαϊκή περίοδο συγκριτικά με τα μεταγενέστερα χρόνια της αρχαίας Αθήνας. Το άλλο μεγάλο νεκροταφείο, ο Κεραμεικός, ανασκάφηκε πριν από μια δεκαετία και βρέθηκαν περίτεχνοι τάφοι που δεν είδαμε στο Φάληρο», τονίζει στην «Κ» η φημισμένη Αμερικανίδα αρχαιολόγος και «δημιουργός» του κλάδου της βιοαρχαιολογίας, καθηγήτρια, Τζέιν Μπάικστρα.
Η κ. Μπάικστρα επιστρατεύθηκε από το Wiener Laboratory ως επικεφαλής της βιοαρχαιολογικής έρευνας που εκτιμάται ότι θα δώσει απαντήσεις για τη διάρκεια ζωής των ανθρώπων της Αρχαϊκής εποχής, τη γεωγραφική τους προέλευση, τα επίπεδα της υγείας τους, τη διατροφή τους και, αν υπάρχουν, τις μεταξύ τους σχέσεις. Επίσης, οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν π.χ. τα ίχνη παθογόνου DNA και να διαπιστώσουν εάν οι θάνατοι των ανηλίκων οφείλονται σε κάποια μεταδοτική θανατηφόρο ασθένεια. «Όσοι πέθαναν με βίαιο τρόπο ίσως ήταν ξένοι ή ντόπιοι που είχαν αυτό το τέλος λόγω πολιτικών ή νομικών ζητημάτων. Μπορούμε να μάθουμε από πού έρχονται και με ποιους σχετίζονται. Οι περίπου 350 παιδικές ταφές μας δίνουν την ευκαιρία να μάθουμε για τη ζωή των βρεφών, των παιδιών και των ανηλίκων».
Νεκροταφείο για άτομα χαμηλής τάξης
«Γενικά μπορούμε να εκτιμήσουμε την υγεία των ανθρώπων του Φαλήρου, τις ασθένειες από τις οποίες υπέφεραν και το προσδόκιμο της ζωής τους», σημειώνει. «Αυτοί έζησαν μια δύσκολη ζωή και θα ήθελα να έχουν ένα καλό τέλος, δηλαδή να τους αποδοθεί μια τιμή, να αποκαλυφθεί η ιστορία τους. Είναι ένα είδος μνημόσυνου», λέει στην «Κ» η βιοαρχαιολόγος και συνεργάτιδα της κ. Μπάικστρα, δρ Ελεάννα Πρεβεδώρου, για την ομάδα των «Δ».
Τη συναντάμε μέσα στο παλαιό Malcolm H. Wiener Laboratory, έναν μικρό χώρο σε σχέση με το νέο κτίριο ο οποίος φαντάζει ακόμη μικρότερος από τα μεγάλα πλαστικά κουτιά που περιέχουν εκατοντάδες σκελετούς και άλλα ευρήματα του νεκροταφείου και καλύπτουν ασφυκτικά κάθε τετραγωνικό μέτρο. Τα κιβώτια κατέφθασαν πρόσφατα σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων που είναι αρμόδια για την ανασκαφή. Σε κάποιον τοίχο ένας χάρτης του νεκροταφείου δείχνει τις θέσεις των ευρημάτων του 2013, όπου διακρίνονται καθαρά οι ταφές των «Δ».
 |
| "Δεσμώτες" και άλλα ευρήματα από το αρχαίο νεκροταφείο του Φαλήρου καλύπτουν σχεδόν κάθε γωνιά και επιφάνεια του παλαιού εργαστηρίου. |
«Εδώ βλέπετε μια ομαδική ταφή με τα χέρια δεμένα στην πλάτη. Έχουμε περιπτώσεις μεμονωμένων ταφών που φέρουν μεταλλικούς δακτυλίους και ταφές σε στάση πρηνηδόν, μπρούμυτα, κάτι ασυνήθιστο για τον ελληνικό χώρο και ένας τρόπος ταφής φορτισμένος αρνητικά. Και σε άλλες κουλτούρες είναι σημάδι υποτίμησης, βασανισμού ή κάποιας τιμωρίας», τονίζει η κ. Πρεβεδώρου. Η λειτουργία του φαληρικού νεκροταφείου τοποθετείται χρονικά περίπου από το 750 π.Χ. έως το 480 π.Χ. σε μια εποχή έντονων κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών και η ιστορία του δεν είναι καινούργια. Η περιοχή ανασκάπτεται επίσημα από το 1911, ενώ οι πρώτες ασυνήθιστες ταφές, για την εξιδανικευμένη εικόνα της αρχαίας Αθήνας, ήρθαν στο φως λίγα χρόνια αργότερα.
Οι σωστικές ανασκαφές που ξεκίνησαν το 2012 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, με αφορμή τα έργα ανέγερσης του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», αποκάλυψαν εκατοντάδες νέες ταφές και περισσότερους «βιαιοθανάτους» όπως ονομάζονται σε ένα νεκροταφείο που φαίνεται σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις πως προορίζονταν για άτομα χαμηλών κοινωνικών τάξεων. Το υλικό εκείνων των ανασκαφών μεταφέρθηκε στο εργαστήριο της Αμερικανικής Σχολής, ενώ υπάρχει πρόθεση να γίνει το ίδιο και με τους 80 δεσμώτες που ανακαλύφθηκαν το 2016. Στο σημείο της ανασκαφής προγραμματίζεται να τοποθετηθεί αρχικά ένα προσωρινό στέγαστρο για την προστασία των ευρημάτων, τα οποία όμως θα μπορούσαν να αναδειχθούν και να «αφηγηθούν» την ιστορία μιας ταραγμένης εποχής που οδήγησε όμως στην αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αιώνα π.Χ. όπως έχει προτείνει η οικεία Εφορεία. Σε κάθε περίπτωση, οι «Δ» και οι υπόλοιπες ταφές θα πάρουν τη θέση τους στην Ιστορία.
Δείτε το video.
Πηγή: Σ. Ιωαννίδης, Καθημερινή
Δείτε το video.
Πηγή: Σ. Ιωαννίδης, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια