Θεσσαλονίκη: Αυτοψία του ΚΑΣ στις αρχαιότητες που βρέθηκαν στο μετρό

Την άμεση πραγματοποίηση αυτοψίας στις νέες σημαντικές βυζαντινές αρχαιότητες που ανακαλύφθηκαν στις δυο εισόδους του σταθμού «Αγία Σο...

Την άμεση πραγματοποίηση αυτοψίας στις νέες σημαντικές βυζαντινές αρχαιότητες που ανακαλύφθηκαν στις δυο εισόδους του σταθμού «Αγία Σοφία», στο πλαίσιο των εργασιών για την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης, αποφάσισαν τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ).

Έτσι διατηρείται η αγωνία για την τύχη του σημαντικότατου ρωμαϊκού και βυζαντινού ευρήματος, της μαρμαρόστρωτης ωοειδούς πλατείας σε μια περιοχή που αποτελούσε το κέντρο της Ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης.

«Προκειμένου να συζητήσουμε καλύτερα το θέμα, είναι σημαντικό να προχωρήσουμε σε αυτοψία, κατά την οποία μπορεί να γίνει και επιτόπου συζήτηση με την Αττικό Μετρό, που δεν έχει ακόμα καταθέσει τη μελέτη διαμόρφωσης των δυο εισόδων του σταθμού, ενώ και η Εφορεία Αρχαιοτήτων θα μπορεί να πει την άποψή της» ανέφερε στο ΚΑΣ η γ.γ. του ΥΠΠΟΑ, Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη, τονίζοντας την αναγκαιότητα της επιτόπου παρουσίας της Ολομέλειας του Συμβουλίου, η οποία αποφασίστηκε να γίνει την Παρασκευή, 17 Μαρτίου.

Ενώ όλο το ΚΑΣ αναγνώρισε τη σπουδαιότητα όσο και τη μοναδικότητα του ευρήματος, η κατατακτήρια τοποθέτηση της γενικής γραμματέας Μαρίας Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη άφησε τεράστια ερωτηματικά. Διότι, ξαφνικά, η κα Βλαζάκη, αρχαιολόγος και η ίδια, θυμήθηκε ότι υπάρχει και η πόλη της Θεσσαλονίκης, και το επιβατικό κοινό του μετρό. «Πρέπει να βρεθεί μια λύση, ώστε και να διατηρηθούν αρχαιότητες, αλλά και η ζωή τω κατοίκων να μη διαταραχθεί» είπε κατά τη συνεδρίαση. Κάτι που σαφώς οδηγεί σε δεύτερες σκέψεις, για το πώς μπορεί να επιτευχθεί η συνύπαρξη μετρό και αρχαιοτήτων. Όπως όλα δείχνουν μόνο με τη διάλυση μεγάλου μέρους των δεύτερων.

Παράδοξα ξεκίνησε η συζήτηση του ζητήματος, το οποίο, χωρίς κανένα προφανή λόγο, ει μη μόνον προς χάρη της «αποσπασματικής» αντιμετώπισής του, είχε εισαχθεί ως δύο θέματα: άλλο για τη νότια και άλλο για τη βόρεια είσοδο. Η παραδοξότητα συνεχίστηκε όταν ανακοινώθηκε από την εισηγήτρια πως δεν υπήρχε ούτε πρόταση της τοπικής εφορείας, αλλά ούτε και η μελέτη της Αττικό Μετρό για την διαμόρφωση των δύο εισόδων. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες του Liberal, ενώ επρόκειτο να υπάρχουν «παραστάσεις» από τη Θεσσαλονίκη (συμμετοχή τοπικών παραγόντων ή/ και εκπροσώπων από την εφορεία αρχαιοτήτων στη συζήτηση) αυτές ακυρώθηκαν.

Στη συζήτηση, επισημάνθηκαν για άλλη μια φορά οι αγώνες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, που, πριν ακόμα αρχίσει το έργο της κατασκευής του μετρό στην πόλη, είχε εκφράσει τις αντιρρήσεις της για τη χάραξη του έργου, το οποίο θα περνούσε, όπως και έγινε, μέσα από την καρδιά της βυζαντινής Θεσσαλονίκης (το γεγονός τονίστηκε και σε σημείωμα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, που αναγνώστηκε στη συνεδρίαση).

Αρχαιότητες στη νότια και βόρεια είσοδο του σταθμού της Αγίας Σοφίας

Όπως παρουσιάστηκε στη συνεδρίαση από τις αρμόδιες διευθύνσεις, πρόκειται για τα υπολείμματα δυο πλακόστρωτων ημικυκλικών πλατειών του 6ου αι μ.Χ., περικλειόμενες από ημικυκλικές στοές, όπου, πιθανότατα, λειτουργούσαν καταστήματα και εργαστήρια. Πιο συγκεκριμένα, στη νότια πλευρά (εκτός από υπολείμματα οικοδομημάτων του 19ου αιώνα), εντοπίστηκαν, μεταξύ άλλων, τμήμα μαρμαρόστρωτης πλατείας (μέγιστης σωζόμενης έκτασης περίπου 180 τ.μ.) στρωμένης με ορθογώνιες πλάκες διαφόρων μεγεθών, τμήμα στοάς έκτασης 27,5 μ., καθώς και τμήμα καμπύλου στυλοβάτη (αποκαλύφθηκε σε μέγιστο μήκος 14,20 μ. και σωζόμενο ύψος 10 εκ.), που έφερε κίονες πάνω σε βάσεις με βάθρο.

Δυο πεσμένοι αράβδωτοι μονολιθικοί πεσσοί από θεσσαλικό μάρμαρο και βάθρα με συμφυή βάση κίονα, καθώς και θραύσματα ψηφιδωτών, που υποδηλώνουν τον πολυτελή διάκοσμο των τόξων της στοάς, συμπληρώνουν την εικόνα. Ένα στρώμα καταστροφής του 8ου ή 9ου αιώνα κάλυπτε σχεδόν όλη την επιφάνεια της μαρμαρόστρωτης πλατείας, ενώ εικάζεται ότι η όλη διαμόρφωση ήταν σε χρήση τουλάχιστον από την πρώιμη βυζαντινή περίοδο.

Στη βόρεια είσοδο, τα ευρήματα ήταν ανάλογα. Εκτός από τμήματα της μαρμαρόστρωτης πλατείας, της στοάς και του στυλοβάτη, βρέθηκαν, επίσης, μεσοβυζαντινές τοιχοποιίες, πλίνθινα τοξωτά ανοίγματα στο ανατολικό πέρας του καμπύλου στυλοβάτη και του τοίχου της ημικλυκλικής στοάς, από τα οποία διέρχονταν κτιστοί αγωγοί, ο βόρειος στυλοβάτης του Decumanus Maximus, της κεντρικής ρωμαϊκής λεωφόρου, καταστήματα, ένα οικοδόμημα, πιθανόν κρηναίο, τμήμα ψηφιδωτού, μια κλίμακα δυο σκαλοπατιών από μαρμάρινες πλάκες σε δεύτερη χρήση και τα κατάλοιπα ενός μονόχωρου ναϋδρίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού, Ελένη Κόρκα, που βρέθηκε στην περιοχή των ευρημάτων, τα χαρακτήρισε «καταπληκτικά» και την εμπειρία της «φοβερή». Μίλησε για ευρήματα «που κανείς δεν έχει δει ή φανταστεί καν μέχρι τώρα, από τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη».

«Ήταν πραγματικά μια φοβερή εμπειρία να δει κανείς τα καταπληκτικά αυτά αρχαία. Σου δίνει μια τελείως διαφορετική εικόνα της Θεσσαλονίκης, που δεν έχουμε δει ούτε σε άλλες πόλεις, ούτε στους άλλους σταθμούς» ανέφερε η κα Κόρκα, η οποία πληροφόρησε, επίσης, ότι μόλις τώρα βρέθηκε ένα ψηφιδωτό εκπληκτικής τέχνης, ίσως του 5ου ή των αρχών του 4ου αιώνα.

Το νέο μνημειακό σύνολο, που εντοπίστηκε στη διασταύρωση της κεντρικής ρωμαϊκής λεωφόρου Decumanus Maximus με τον δρόμο cardo, βρίσκεται πάνω στον άξονα δύο σημαντικών παλαιοχριστιανικών μνημείων, της Βασιλικής της Αχειροποιήτου και της επισκοπικής Βασιλικής, στη θέση του ναού της Αγίας Σοφίας.

Πηγή: Ναυτεμπορική, Αντ. Καρατάσου, Liberal