Η οθωμανική πλευρά του 1821

Οθωμανοί αξιωματούχοι στην οικία του διοικητή της Τρίπολης (Συλλογή Γενναδείου Βιβλιοθήκης). «Η αρχή των κινημάτων [των Ρωμιών] ήταν σ...

Οθωμανοί αξιωματούχοι στην οικία του διοικητή της Τρίπολης
(Συλλογή Γενναδείου Βιβλιοθήκης).

«Η αρχή των κινημάτων [των Ρωμιών] ήταν στα μέσα του μήνα Τζεμαζιουλέβελ του έτους 1236, που είναι το έτος 1820 από τη γέννηση  του Χριστού. Στο διάστημα αυτό, εγώ ο αμαθής και αδύναμος από κάθε άποψη, Αχμέτ Πασά-ζαντέ Μιρ Γιουσούφ ο Μοραΐτης, όντας ιππέας της Υψηλής Πύλης, στάλθηκα από την Υψηλή Πρωτεύουσα για να ρυθμίσω κάποιες φοροεκμισθώσεις, και με την ευκαιρία πήγα να επισκεφτώ τους δικούς μου στην πόλη και γενέτειρά μας, το κάστρο του Ναυπλίου. Διέμεινα εκεί κάποιο διάστημα για τις ταπεινές δουλειές μου και εκεί ήμουν, όταν το εν λόγω μιλλέτι ξεκίνησε την ανυποταξία του».

Έτσι ξεκινά η αφήγηση του Γιουσούφ Μπέη, αξιωματούχου της Υψηλής Πύλης και αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων της Πελοποννήσου. Ο Οθωμανός αξιωματούχος που εγκλωβίστηκε στο Ναύπλιο κατά την έναρξη της Επανάστασης και παρέμεινε εκεί ώς την παράδοση του κάστρου (Νοέμβριος 1822), ήταν γιος του γεννημένου στο Ναύπλιο διοικητή του πασαλικιού του Μοριά Αχμέτ πασά Σαλλάμπας και μητέρα του υπήρξε μια Ελληνίδα που αιχμαλωτίστηκε κατά τα Ορλωφικά. Ο ίδιος μιλούσε ελληνικά και είχε κοινωνικές επαφές με Έλληνες. Μετά την απελευθέρωσή του κατέγραψε τις μαρτυρίες του, και το κείμενο παρέμεινε αδημοσίευτο.

Οι «Οθωμανικές αφηγήσεις για την Ελληνική Επανάσταση: Από τον Γιουσούφ Μπέη στον Αχμέτ Τζεβντέτ Πασά» είναι ένα από τα τρία πρώτα βιβλία της επιστημονικής σειράς «Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821» – σε επιμέλεια της Μαρίας Χριστίνας Χατζηιωάννου, διευθύντριας ερευνών και διευθύντριας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ). Παρουσιάζει για πρώτη φορά την πρόσληψη της Επανάστασης από την οθωμανική πολιτική ελίτ. Ετσι, στην ακαδημαϊκή συζήτηση για την Ελληνική Επανάσταση από την οποία σε μεγάλο βαθμό απουσίαζε η οθωμανική πλευρά, προστίθεται μια ολοκληρωμένη πλέον ιστορική εργασία. Αυτό το έργο, όπως και ολόκληρη η σειρά, εντάσσεται στο ερευνητικό και εκδοτικό πρόγραμμα που αφορά επιμέρους και λιγότερο γνωστές από την υπάρχουσα βιβλιογραφία όψεις της Επανάστασης του 1821. Υλοποιείται με τη στήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.

«Αυτή η ενδιαφέρουσα πρωτοπρόσωπη αφήγηση από έναν συγγραφέα που γνώριζε και την επίσημη ιστοριογραφία της εποχής του, πέρα από την αμεσότητα και τις συναισθηματικές εξάρσεις που εύλογα χαρακτηρίζουν έναν αυτόπτη μάρτυρα, μεταφέρει μια πολύτιμη ερμηνεία της Επανάστασης μέσα από την οπτική ενός μέλους των ανώτερων Οθωμανών αξιωματούχων», λέει στην «Κ» ο ιστορικός - οθωμανολόγος Μαρίνος Σαρηγιάννης, ένας από τους δύο συγγραφείς του βιβλίου. «Έτσι ειδικά για την πολιορκία του Ναυπλίου αφενός καταγράφει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών με σκοπό την ανταλλαγή ομήρων. Αφετέρου συνομιλώντας με διαφόρους Ελληνες πρόκριτους μεταφέρει τις σκέψεις και τους προβληματισμούς των επαναστατών για την προοπτική του αγώνα τους, φωτίζοντας εντέλει από όλες τις πλευρές τους μηχανισμούς που οδήγησαν στην Επανάσταση», σχολιάζει ο ιστορικός. Και συνεχίζει: «Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που διαπιστώνουμε είναι ο τρόπος με τον οποίο η οθωμανική ελίτ χειρίστηκε την ανάδυση μιας εθνικής ταυτότητας, με την έννοια του έθνους-κράτους, όπως προέκυψε μέσα από την Ελληνική Επανάσταση. Ο Γιουσούφ Μπέης μιλάει για τη φυσική τάση μιας κοινότητας για ανεξαρτησία. Εχει δηλαδή μια θεώρηση που μοιάζει πολύ με την ελληνική, τη στιγμή που η οθωμανική πολιτική έδινε περισσότερη έμφαση στην προσπάθεια κατανόησης των λαθών της οθωμανικής εξουσίας να ελέγξει τους υπηκόους της».

Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή