Το μεγάλο στοίχημα για τα μουσεία

Η αίθουσα των εκθεμάτων της αρχαϊκής Ακρόπολης του Μουσείου της Ακρόπολης. Η ζημία, για την περίοδο που διανύουμε, είναι περίπου 4 εκατ. ε...

Η αίθουσα των εκθεμάτων της αρχαϊκής Ακρόπολης του Μουσείου της Ακρόπολης. Η ζημία, για την περίοδο που διανύουμε, είναι περίπου 4 εκατ. ευρώ.
Φωτ. ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΜΑΥΡΟΜΑΤΗΣ

Η πανδημία βύθισε την επισκεψιμότητα των μουσείων όλου του κόσμου, καταπόντισε τα έσοδά τους, επηρέασε τον τρόπο λειτουργίας τους, τα οδήγησε σε εντονότερη ψηφιακή παρουσία και τώρα, στο άνοιγμα τους, που ξεκίνησε σιγά σιγά στην Ευρώπη, τα υποχρεώνει να αντιμετωπίσουν με περίσκεψη το μέλλον τους. Είναι σαφές ότι τα μουσεία τού αύριο δεν θα είναι ίδια με εκείνα του χθες. Αυτό ακριβώς το ζήτημα θίγει ο φετινός διεθνής εορτασμός τους στις 18 Μαΐου. Γιορτή που καθιέρωσε το 1977 το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο αυτών των πολιτιστικών οργανισμών στη σύγχρονη κοινωνία. Το θέμα φέτος έχει τίτλο «Το μέλλον των μουσείων: αναστοχασμός και επανεκκίνηση».

Ομως, πώς ήταν ο χρόνος αυτός για τα ελληνικά μουσεία; «Οι απώλειες του 2020 είναι της τάξεως του 80%», λέει στην «Κ» η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και αισιοδοξεί ότι το φετινό καλοκαίρι θα είναι πολύ καλύτερο και με τη βοήθεια των εμβολιασμών. Τα μηνύματα που έδωσε το κοινό στο άνοιγμα των αρχαιολογικών χώρων ήταν θετικά, αφού ίσως είναι η πρώτη φορά που έδειξε τόσο έντονα ότι του έλειψε η επίσκεψη σ’ αυτούς. «Στους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής καταγράφονται περίπου 22.000 επισκέπτες σύμφωνα με τα εισιτήρια τα οποία κόπηκαν από τις 22 Μαρτίου που ξανάνοιξαν έως σήμερα».

Η επαναλειτουργία των ελληνικών μουσείων συνδέεται με επέκταση – ανακαίνιση κτιρίων (Εθνική Πινακοθήκη), τη δημιουργία νέων μουσείων στο κέντρο της πόλης (Μουσείο Δ. Λοβέρδου εντός του μήνα, Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού με σταδιακό άνοιγμα από τον Ιούνιο) και της Αρέθουσας στη Χαλκίδα. Επίσης, με τη λειτουργία συνολικά 50 αναψυκτηρίων, την ανανέωση πωλητηρίων και την αναβάθμιση των πωλούμενων αντικειμένων. Ξεκινούν με περισσότερο προσωπικό (φύλακες και καθαριστές) από κάθε άλλη χρονιά: συνολικά 1.700 σε χώρους και μουσεία.

Το υγειονομικό πρωτόκολλο λειτουργίας είναι ίδιο με το περυσινό. Αποστάσεις 1,5 -2 μέτρων σε κλειστούς και ανοικτούς χώρους αντίστοιχα, υποχρεωτική μάσκα, χρήση αντισηπτικών, σημάνσεις που οριοθετούν διαδρομές. Αναλογούν ένα άτομο ανά 20 τ.μ. σε εσωτερικούς χώρους και 15 τ.μ. σε εξωτερικούς. Τα γκρουπ στα μουσεία δεν θα ξεπερνούν τα 8 άτομα συν ένα ξεναγό. Ενδέχεται στην πορεία κάποια μέτρα να χαλαρώσουν. Ολα θα συναρτηθούν με τον εμβολιασμό. Ομως η μάσκα θα παραμείνει.

Σωζόμενοι κίονες στον Ναό του Ολυμπίου Διός.

Τουλάχιστον φέτος θα έχουμε αναψυκτήρια – συνολικά 50. Από αυτά, 24 θα ανοίξουν έπειτα από διαγωνιστικές διαδικασίες σε Δελφούς, Ασκληπιείο της Κω, Ακρόπολη Λίνδου, Αρχαία Ολυμπία, Μουσείο Ηρακλείου, Μουσείο Θήρας Σαντορίνης κ.ά. Μέχρι το τέλος Ιουνίου, λέει η κ. Μενδώνη, θα λειτουργήσουν άλλα επτά με τη διαδικασία της βραχυχρόνιας 18μηνης μίσθωσης, σε Μάλια της Κρήτης, Ανάκτορο του Νέστορα, Αρχαιολογικά Μουσεία Θεσσαλονίκης και Ρόδου. «Ως προς τα πωλητήρια, το πρόβλημα δεν ήταν ο αριθμός τους –υπάρχουν σχεδόν παντού, έστω μικρά–, αλλά τα πωλούμενα είδη. Αναβαθμίστηκαν πολλά πωλητήρια και κυρίως ενισχύθηκαν από ευπώλητα αντικείμενα, όπως τα πωλητήρια Επιδαύρου, Μυστρά, Μονεμβασιάς, Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, Πάτρας κ.ά. Για πρώτη φορά ανοίγει πωλητήριο στο Διαχρονικό Μουσείο της Λάρισας αλλά και στο έτοιμο Μουσείο της Αρέθουσας, ενώ ξεκινάει πιλοτικά στον αερολιμένα Αθηνών. Επίσης, τα πωλητήρια Ακρόπολης, Ολυμπιείου, Αρχαίας Αγοράς, Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Βυζαντινού Χριστιανικού Μουσείου, Ηρακλείου, αλλά και της Κνωσού, λειτουργούν με ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα πωλήσεων (pos retail) το οποίο διευκολύνει την εμπορική πολιτική. Τέλος, ξεκινάει και η πολιτική πώλησης προϊόντων. Για πρώτη φορά φέτος στο πωλητήριο της Αρχαίας Ολυμπίας θα πωλείται εμφιαλωμένο λάδι από τα ελαιόδενδρα του αρχαιολογικού χώρου».

Επιπροσθέτως, μέχρι τον Ιούλιο θα λειτουργήσει ηλεκτρονικό εισιτήριο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στους Βασιλικούς Τάφους Αιγών (Βεργίνα), ενώ ετοιμάζεται (με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση) η επέκτασή του σε Δελφούς, Επίδαυρο, Αρχαία Ολυμπία και Ακρόπολη Λίνδου.

«Στόχος μας είναι η συνεχής αναβάθμιση των υπηρεσιών, γι’ αυτό στο Ταμείο Ανάκαμψης προτείναμε τη χρηματοδότηση του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) με 32 εκατ. ευρώ, προκειμένου να υπάρξει ολιστική αλλαγή της εμπορικής πολιτικής του την επόμενη τριετία. Οπως ανανέωση υποδομών, εκσυγχρονισμός εγκαταστάσεων παραγωγής ακριβών αντιγράφων, κατασκευή νέων πωλητηρίων, εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος πωλήσεως σε 30 πωλητήρια, καθώς και πωλητήρια σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα». Τι σημαίνει αυτό; «Θα μπορεί ένας ιδιώτης να διαχειρίζεται ένα πωλητήριο όπως συμβαίνει με τα αναψυκτήρια, με συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία θα θέτει το ΥΠΠΟΑ και φυσικά το ανάλογο αντίτιμο». Στόχος είναι επίσης η πώληση προϊόντων που θα προέρχονται από τους ίδιους τους αρχαιολογικούς χώρους. Το λάδι από τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας είναι η αρχή.

Ο κήπος στην είσοδο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.

«Χώροι αναστοχασμού, όχι μέρη μιας ασύνδετης τουριστικής αλυσίδας»

Ας δούμε όμως τι άφησε η COVID-19 στα μουσεία. Ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής λέει στην «Κ» ότι «ήταν η δραματικότερη χρονιά για τα μουσεία. Δεν υπάρχει χειρότερη εικόνα για ένα μουσείο από το να είναι κλειστό». Το Μουσείο Ακρόπολης, όσο ήταν κλειστό, ανανέωσε τους εκθεσιακούς του χώρους. «Βασικός μας στόχος ήταν η σύνδεση των ευρημάτων με τα κτίρια από τα οποία προέρχονται. Να είμαστε σε συνεχή διάλογο με τον τόπο από τον οποίο προέρχονται. Βελτιώσαμε τη θέση ορισμένων αρχαϊκών αγαλμάτων και προσθέσαμε κάποια έργα, στην προσπάθειά μας να κάνουμε την επίσκεψη πιο ευχάριστη και ουσιαστική».

Οικονομικά, το μουσείο «άντλησε πιστώσεις από τα αποθέματά του, καταφέρνοντας να πληρώσει το προσωπικό και όλες τις δαπάνες έως τώρα. Μας δόθηκε ενίσχυση περίπου των 3,8 εκατ. ευρώ για το τρέχον έτος. Ετσι η ζημία για την περίοδο που διανύουμε είναι γύρω στα 4 εκατ. ευρώ. Αλλωστε τα έσοδά μας προέρχονταν από τους επισκέπτες. Τα μουσεία πρέπει να είναι ανοικτά, αυστηρώς ελεγχόμενα, πρέπει συνεχώς να προσφέρουν. Δεν πιστεύω στη λογική της διαρκούς επιδότησης και στο άνοιξε – κλείσε». Ο κ. Παντερμαλής θεωρεί ότι η επανεκκίνηση όλων των μουσείων θα είναι δύσκολη και ότι είναι ευκαιρία να μας απασχολήσει το θέμα της ουσιαστικής σχέσης τους με την κοινωνία.

Για τα γενέθλια του μουσείου στις 20 Ιουνίου υποστηρίζει ότι «θα ήταν περίεργο να δαπανήσουμε χρήματα που στερούμαστε για μια έκθεση την οποία το κοινό θα επισκεφθεί με αποστάσεις. Η πανδημία έφερε μια συγκλονιστική ταραχή στη διοίκηση των μουσείων, αλλά το γεγονός ότι υπάρχει έντονη επιθυμία του κόσμου να τα επισκεφθεί σημαίνει πολλά. Ας βελτιωθούμε».

 Στο υπουργείο Πολιτισμού υπάρχει αισιοδοξία ότι οι επισκέπτες θα είναι περισσότεροι το φετινό καλοκαίρι.

Στους Δελφούς

«Οσο καιρό ήταν κλειστό το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών το βάψαμε, φωτογραφίσαμε τα εκθέματά του, υποστηρίξαμε ψηφιακές μας δράσεις και παράλληλα προετοιμαστήκαμε για την έκθεση “Οι Δελφοί υπό το φως του Απόλλωνος”. Εκθέματα του Λούβρου θα παρουσιαστούν από τις 5 Σεπτεμβρίου έως τις 7/2/2022 και θα “συνομιλήσουν” με έργα του Μουσείου Δελφών. Ο χρόνος της ακινησίας μέσα στο μουσείο μάς βοήθησε να αναδιατυπώσουμε το εκθεσιακό πρόγραμμά του με έναν ξεχωριστό τρόπο που εμείς επιλέγουμε να είναι η συμπαρουσίαση εκθεμάτων από ένα άλλο μουσείο κι όχι η μετακίνηση», λέει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φωκίδας Νάνσυ Ψάλτη. Στις απώλειες μετράει τους οικονομικούς πόρους, το κοινό που έχασε το μουσείο, την επαφή με τα παιδιά. «Ομως αυτό το διάστημα είδαμε πώς μπορεί το μουσείο να αναπτύξει περισσότερο τη σχέση με το φυσικό του περιβάλλον. Η πανδημία μάς έδειξε ότι πρέπει να αναζητήσουμε μορφές καλύτερης επαφής με το κοινό. Το μοντέλο του μαζικού αποστασιοποιημένου τουρισμού δεν μας βοηθάει. Τα μουσεία πρέπει να γίνουν χώροι αναστοχασμού κι όχι μέρος μιας βιαστικής, ασύνδετης τουριστικής αλυσίδας».

Εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βραυρώνας

Οι ξεναγοί

«Η Ελλάδα δεν χρειάζεται τον μαζικό τουρισμό, αλλά τον τουρισμό επιπέδου», υποστηρίζει ο πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών, Κρίτων Πιπέρας. «Δεν πρέπει να αρκούμαστε στα έξι κρουαζιερόπλοια των 4.000 επισκεπτών την ίδια ημέρα, που δημιουργούν το αδιαχώρητο σε κορεσμένους αρχαιολογικούς χώρους όπως η Ακρόπολη και η Σαντορίνη. Πρέπει να προτείνουμε κι άλλους σημαντικούς χώρους και μουσεία, προσελκύοντας τον ποιοτικό κι όχι τον περιστασιακό τουρισμό, να φτιάξουμε υποδομές (σωστές τουαλέτες, πρόβλεψη για τα ΑμεΑ, μαρίνες κ.ά). Δυστυχώς έχουμε ακόμη τουριστικές διαδρομές που βρίθουν σκουπιδιών». Ισχυρίζεται επίσης ότι η επανεκκίνηση των αρχαιολογικών χώρων δεν επανεκκίνησε και τον κλάδο των ξεναγών και ότι τα υγειονομικά πρωτόκολλα δεν είναι ρεαλιστικά. «Αυτό το διάστημα (Μάρτιος με Μάιο) δεν επιτρέπονταν ξεναγήσεις με πάνω από δύο άτομα, όταν πέρυσι οι αρχαιολογικοί χώροι επέτρεπαν γκρουπ 18 ατόμων». Θεωρεί ότι ισχυρότατο πλήγμα δέχθηκε ο περιηγητικός τουρισμός, «άγγιξε σχεδόν το 100% όσο και το ποσοστό της ανεργίας μας», ότι οι μονοήμερες μετακινήσεις γκρουπ 35 ατόμων σε 50άρι πούλμαν με τέσσερις ξεναγούς πέρυσι θεωρούνταν ασύμφορες για τα ταξιδιωτικά γραφεία. «Με τα ίδια υγειονομικά πρωτόκολλα δεν μπορούμε να δουλέψουμε ούτε φέτος. Οσο για την οικονομική βοήθεια που μας δόθηκε, ήταν 1.800 ευρώ για το 12μηνο του 2020, ενώ για το 2021 πήραμε από 534 ευρώ για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο».

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή