Άποψη της ακρόπολης της αρχαίας Κύθνου, από τα βόρεια (© Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν) Τι κτίρια και αντικείμενα αποκάλυψε η φετινή ανασκαφικ...
 |
Άποψη της ακρόπολης της αρχαίας Κύθνου, από τα βόρεια
(© Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν) |
Τι κτίρια και αντικείμενα αποκάλυψε η φετινή ανασκαφική έρευνα στο Βρυόκαστρο της Κύθνου και σε τι χρησίμευαν; Πού μπορεί να ήταν η έδρα της Μακεδονικής φρουράς που εγκατάστησε στο νησί το 201 π.Χ. ο Φίλιππος Ε΄; Τι βρέθηκε κάτω από το δάπεδό του Ανατολικού Κτιρίου 5;
Πλούσια η «σοδειά» από την φετινή συνεργατική ανασκαφική έρευνα που διενεργούν στο κυκλαδονήσι ο Τομέας Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Η πρώτη περίοδος του νέου πενταετούς ανασκαφικού προγράμματος (2021-25) στο χώρο, που διενεργείται υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Αλεξάνδρου Μαζαράκη Αινιάνος και του Εφόρου Αρχαιοτήτων Κυκλάδων δρος Δημήτρη Αθανασούλη, «έτρεξε» από τις 2 Ιουνίου έως τις 7 Αυγούστου στη θέση που ταυτίζεται με την αρχαία πόλη της Κύθνου, έναν οικισμό με μακρά αδιάκοπη κατοίκηση από τον 12ο αιώνα π.Χ. έως τον 7ο αιώνα μ.Χ.
Οι φετινές εργασίες εστίασαν στην ανασκαφή ορισμένων κτιρίων της Ακρόπολης της αρχαίας πόλης, αφού προηγήθηκαν εκτεταμένοι καθαρισμοί από τη βλάστηση και απομάκρυνση διάσπαρτων λίθων που επέτρεψαν να αναγνωρισθούν πολυάριθμα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.
Βρυόκαστρο Κύθνου: τα νέα ευρήματα στην Ακρόπολη της αρχαίας πόλης
Όπως σημειώνουν οι ανασκαφείς: «Τόσο η φύση των καταλοίπων όσο και τα λιγοστά ευρήματα επιτρέπουν να εικάσουμε ότι το Νότιο τμήμα της ακρόπολης προοριζόταν για ενδιαιτήματα ίσως στρατιωτικού χαρακτήρα. Ανασκάφτηκαν εν μέρει δύο κτιριακά συγκροτήματα (τα Κτίρια 1 και 2), που φαίνεται ότι οικοδομήθηκαν στα πρώιμα αρχαϊκά χρόνια και παρέμειναν σε χρήση έως τουλάχιστον και την ελληνιστική περίοδο. Εδώ θα ήταν δυνατόν να αναζητηθεί και η έδρα της Μακεδονικής φρουράς που εγκατάστησε στην Κύθνο το 201 π.Χ. ο Φίλιππος Ε.
 |
| Αεροφωτογραφία του Νότιου τμήματος της ακρόπολης της αρχαίας Κύθνου και τα Κτίρια 1 (κάτω) και 2 (πάνω) (© Α. Μαζαράκης Αινιάν) |
Αντίθετα, το Βόρειο τμήμα του πλατώματος καταλαμβάνει ιερό, το οποίο είχε ταυτιστεί από την περίοδο των επιφανειακών ερευνών της δεκαετίας 1990, με βάση τον χαρακτήρα των επιφανειακών ευρημάτων, με ιερό της Δήμητρας».
 |
| Άεροφωτογραφία του ιερού της Δήμητρας και Κόρης. Πάνω ο ναός (Κτίριο 4), κάτω το επίμηκες Κτίριο 3, στο μέσον δεξιά το Κτίριο 5, στο μέσον αριστερά το Κτίριο 6 (© Α. Μαζαράκης Αινιάν) |
Στο ιερό, λοιπόν, φέτος αποκαλύφθηκαν τέσσερα κτίρια και ένας αναλημματικός τοίχος στα Ανατολικά που συνδέει τα Κτίρια 3 και 4. Το Κτίριο 3, μήκους 21 και πλάτους 8,50 μέτρων, με τραπεζιόσχημη τοιχοποιία και μνημειώδη είσοδο στο μέσον του επιμήκη Βόρειου τοίχου, χρονολογείται στην κλασική περίοδο. Το εσωτερικό του δεν έχει ακόμη ερευνηθεί πλήρως, έτσι δεν είναι γνωστή ακόμη ούτε η εσωτερική του διαρρύθμιση ούτε η χρήση. Οι ερευνητές, ωστόσο, επισημαίνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των αναθημάτων του ιερού προέρχεται από τις επιχώσεις εγκατάλειψης του εν λόγω οικοδομήματος.
 |
| Αναθήματα in situ στο κτίριο 3 στην Ακρόπολη Βρυοκάστρου Κύθνου |
Με ναό των κλασικών χρόνων ταυτίζεται το διμερές Κτίριο 4, διαστάσεων 7,50 επί 5,70 μ. Στο δυτικό χώρο, δεξιά του μονολιθικού κατωφλιού της δίφυλλης θύρας, βρέθηκαν τρεις τελετουργικές θήκες από όρθια τοποθετημένες λίθινες πλάκες, τοποθετημένες εν μέρει μέσα σε στρώμα στάχτης που περιείχε πολλά καμένα οστά ζώων.
 |
| Αεροφωτογραφία του ιερού της Δήμητρας και Κόρης από τα Βόρεια. Σε πρώτο πλάνο ο ναός (Κτίριο 4) (© Α. Μαζαράκης Αινιάν). |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Η ΝΔ γωνία της Δυτικής αίθουσας του ναού, με τις λίθινες «θήκες» και τα κατάλοιπα έμπυρων θυσιών |
Από το πίσω (ανατολικό) δωμάτιο («άδυτο»), προέρχονται επίσης πολλά οστά μικρών ζώων, κυρίως όμως γνάθοι από χοιρίδια, ένα ψηλό στέλεχος είτε από θυμιατήριο, είτε από πολύμυξο τελετουργικό σκεύος, καθώς και μια λοπάδα (μαγειρικό σκεύος). Πολλά ακέραια ή σχεδόν ακέραια αναθήματα προέρχονται από τις επιχώσεις των δαπέδων και των δύο αιθουσών.
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Λεπτομέρεια της ΝΔ γωνίας του «αδύτου» του ναού με κυλινδρικό στέλεχος θυμιατηρίου ή πολύμυξου σκεύους και διάσπαρτα οστά ζώων, κυρίως χοιριδίων |
Ανάμεσα στα δύο αυτά οικοδομήματα, πιθανόν κατά τους ύστερους ελληνιστικούς ή ρωμαϊκούς χρόνους, οικοδομήθηκαν τα δύο σχεδόν τετράγωνα κτίρια (5 και 6), που έχουν αντικρυστές εισόδους. Το δυτικό Κτίριο 6 (διαστάσεων 4,85 επί 4,25 μ.) διαμορφώνεται εσωτερικά σε τουλάχιστον τρία βαθμιδωτά επίπεδα, πιθανώς για την εξυπηρέτηση λατρευτικών σκοπών (ορισμένες ενδείξεις οδηγούν στην υπόθεση ότι το Κτίριο 3 δεν ήταν πλέον σε χρήση).
Το Ανατολικό Κτίριο 5 (διαστάσεων 3,80 επί 3,30 μ.) περιείχε ως γέμισμα κάτω από το δάπεδό του πολλούς ακέραιους λύχνους αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, καθώς και ποικίλα αναθήματα (κυρίως χάλκινα κοσμήματα και πήλινα ειδώλια).
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Στρώμα αναθημάτων (λύχνοι, ειδώλια, κοσμήματα) πλησίον της εισόδου του Κτιρίου 5. |
Τέλος, ανάμεσα στον κυρίως ναό (αρ. 4) και τα Κτίρια 5 και 3 διαμορφώνεται ένα ανάλημμα με είσοδο από τα ανατολικά, που οριοθέτησε κάποια στιγμή, κατά την μακρόχρονη πορεία χρήσης του ιερού (7ο αιώνας π.Χ. έως 3ο – 4ο αιώνα μ.Χ.) έναν εκτεταμένο αποθέτη που περιείχε αναρίθμητα αναθήματα.
Η ακριβής χρήση και η χρονολόγηση όλων των αποκαλυφθέντων οικοδομημάτων θα προσδιοριστεί όταν θα ολοκληρωθεί η μελέτη των ευρημάτων και των ανασκαφικών δεδομένων. Εν γένει, η έρευνα του εσωτερικού των κτιρίων οδήγησε στην εύρεση πολυάριθμων αναθημάτων. Ο κύριος όγκος προέρχεται ωστόσο από το επίμηκες κτίριο 3 και από τον αποθέτη.
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου, "αποθέτης", πήλινα παιδικά ειδώλια κατά χώραν |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Ειδώλια αγοριών του τύπου με «σκόλλυ» (πλεξίδα μετώπου). |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Ειδώλια υδριαφόρων |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Ειδώλια χοιριδίων και χελωνών |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Καθιστά ειδώλια γυμνών αγοριών |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: ειδώλιο ένθρονης γυναικείας μορφής |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Ειδώλιο καθιστικής Αφροδίτης (;) ή Λήδας (;) |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Πήλινες ερμαϊκές στήλες (ακέφαλες) |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Ειδώλιο ηθοποιού |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Πήλινοι λύχνοι ελληνιστικών χρόνων |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Θραύσμα πολύμυξου τελετουργικού σκεύους με διακόσμηση ανάγλυφου σύνθετου πλοχμού |
|
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Πήλινος δακτυλιόσχημος «κέρνος» με θέσεις για τη στερέωση επίθετων μικρογραφικών αγγείων |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Μικρογραφικές υδρίες, επίθετες σε τελετουργικά σκεύη |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Θραύσματα αρχαϊκών και κλασικών αγγείων |
Τι ήταν αυτά; Εκατοντάδες πήλινα αρχαϊκά-ελληνιστικά ειδώλια, πολλά από αυτά ακέραια (γυναικεία και παιδικά, λιγότερα ανδρικά, ιδιαίτερα ηθοποιών και συμποσιαστών, ερμαϊκές στήλες, χοιρίδια, χελώνες κ.ά.), εξίσου πολλοί λύχνοι αρχαϊκών-ρωμαϊκών χρόνων και πολύμυξα τελετουργικά σκεύη, δακτυλιόσχημοι «κέρνοι» με επίθετα μικρογραφικά αγγεία, πλήθος επίθετων μικρογραφικών υδριών που έχουν αποκολληθεί από τελετουργικά σκεύη, εξαιρετικής ποιότητας κεραμεική, κυρίως Αττική μελανόμορφη και ερυθρόμορφη (υδρίες, κάλπεις κ.λπ.), αλλά και άλλων εργαστηριακών κέντρων (κορινθιακά, κυκλαδικά και από το ανατολικό Αιγαίο). Στα αναθήματα συγκαταλέγονται και ορισμένα χάλκινα, αργυρά, οστέινα και υάλινα κοσμήματα, μαρμάρινα αγγεία (φιάλες, πυξίδες) και ένα μαρμάρινο χέρι που κρατά μάλλον δάδα (αγαλμάτιο Κόρης;).
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Αργυρά κοσμήματα και αντικείμενα μικροτεχνίας |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Χάλκινα και οστέινα κοσμήματα από το Κτίριο 5 και τον αποθέτη |
Αρκετά αγγεία ρωμαϊκών μάλλον χρόνων προερχόμενα από το εσωτερικό του ναού (κτιρίου 4) ταυτίζονται ως τελετουργικά καθώς έχουν επιγραφές που χαράχθηκαν πριν την όπτηση και αποτελούν αφιερώματα γυναικών, ενώ επιβεβαιώνουν ότι το ιερό ήταν αφιερωμένο στη λατρεία τόσο της Δήμητρας όσο και της Κόρης.
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Γκράφιτι πάνω σε τελετουργικά αγγεία από το εσωτερικό του ναού στα οποία αναγράφονται τα ονόματα των λατρευόμενων θεοτήτων (ΔΗΜΙΤΡΙ ΚΑΙ ΚΟΡΗ) |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Γκράφιτι πάνω σε τελετουργικά αγγεία από το εσωτερικό του ναού στα οποία αναγράφονται τα ονόματα των λατρευόμενων θεοτήτων (ΔΗΜΙΤΡΙ ΚΑΙ ΚΟΡΗ) |
Όπως αναμενόταν, πολλά από τα προαναφερθέντα αναθήματα παραπέμπουν έμμεσα ή άμεσα στη λατρεία των δύο θεοτήτων, καθώς και διάφορα μεμονωμένα ευρήματα όπως ένα ειδώλιο κιστοφόρου και ένα σπάραγμα μαρμάρινου χεριού αγαλματίου Κόρης (;) που κρατά δάδα.
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: πήλινο ειδώλιο κιστοφόρου |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Χέρι που κρατάει δάδα, πιθανώς από μαρμάρινο αγαλμάτιο Κόρης |
O αρχαιολογικός χώρος στο Βρυόκαστρο και το Αρχαιολογικό Μουσείο Κύθνου
Στις φετινές εργασίες συμμετείχαν προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και άλλων ΑΕΙ, καθώς και νέοι αρχαιολόγοι.
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας 2021 (α’ ανασκαφική περίοδος) |
 |
| Βρυόκαστρο Κύθνου: Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας 2021 (β’ ανασκαφική περίοδος) |
Τις έρευνες στήριξαν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η ΕΦΑ Κυκλάδων, η ΓΓ Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, ο Δήμος Κύθνου, και ο κ. Θανάσης Μαρτίνος. Μάλιστα, το 2021 η «ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ - Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου & Μαρίνας Μαρτίνου» αγόρασε υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου σημαντικές εκτάσεις στο Βρυόκαστρο που επέτρεψαν την συνέχιση των ανασκαφικών εργασιών και θα οδηγήσουν, ύστερα από 30 χρόνια ερευνών πεδίου, στην δημιουργία ενός οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου. Ο χώρος αναμένεται να λειτουργεί παράλληλα με το σχεδιαζόμενο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού, έργο εξαιρετικά σημαντικό για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύθνου, το οποίο υλοποιείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ/Περιφέρεια Ν. Αιγαίου FINAL.
Πηγή: Athens Voice
Δεν υπάρχουν σχόλια