Αποστολή στον Μεσοπόταμο της Αλβανίας

Τη συντήρηση του Αγίου Νικολάου, που ανέκαθεν φρόντιζαν οι Ελληνες της μειονότητας, ανέλαβε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινώ...

Τη συντήρηση του Αγίου Νικολάου, που ανέκαθεν φρόντιζαν οι Ελληνες της μειονότητας, ανέλαβε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων Θεσσαλονίκης.

Λέξεις ελληνικές και η κοινή ιστορία δένουν τον Μεσοπόταμο της Αλβανίας με τη χώρα μας. Η μικρή κοινότητα, ανάμεσα στους Αγίους Σαράντα και στο Δέλβινο, στη μέση ενός ποταμού, θέση στην οποία οφείλει το όνομά της («μέση» και «ποταμός»: Mesopotam στα αλβανικά), διατηρεί εδώ και αιώνες ένα από τα πιο λαμπρά μνημεία του βυζαντινού πολιτισμού. Ο πολύτρουλος ναός του Αγίου Νικολάου, καθολικό μοναστηριού του 13ου αιώνα, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της αρχιτεκτονικής σχολής του Δεσποτάτου της Ηπείρου που μεγαλούργησε στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, με έδρα την Αρτα. Χαρακτηρισμένο ως «διατηρητέο μνημείο», το κτίριο έχει αναστηλωθεί πρόσφατα από το υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας, αλλά η αξία του βρίσκεται στις τοιχογραφίες, στα περίτεχνα γλυπτά κιονόκρανα με έγχρωμη κηρομαστίχη στον διάκοσμό του –τεχνική που εφάρμοζαν στην Κωνσταντινούπολη– και στα εντυπωσιακά μαρμαροθετημένα δάπεδα.

Το μνημείο είχε ανέκαθεν τη φροντίδα των Eλλήνων της μειονότητας. Παρά τις δύσκολες μέρες όταν το καθεστώς Χότζα απαγόρευσε από το 1967 τη θρησκευτική λατρεία μετατρέποντας μοναστήρια και εκκλησίες σε αποθήκες και στάβλους, οι χριστιανοί, με κίνδυνο της ζωής τους, περιέσωσαν ό,τι μπορούσαν. Ωστόσο, οι φθορές του χρόνου και τα ασβεστώματα κάλυψαν τον βυζαντινό τοιχογραφικό του διάκοσμο. Η συντήρησή του, έργο χρονοβόρο και απαιτητικό, ήταν αναγκαία. Αυτή τη δύσκολη αποστολή αναλαμβάνει για μία ακόμη φορά εκτός συνόρων το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) Θεσσαλονίκης. Ο εποπτευόμενος από το υπουργείο Πολιτισμού ευέλικτος φορέας με είκοσι πέντε χρόνια δράσης και πείρας σε έργα αναστήλωσης, συντήρησης και ανάδειξης μνημείων της Βαλκανικής, της Μέσης Ανατολής, του Καυκάσου, της Ν. Ευρώπης και της Β. Αφρικής θα προσθέσει ένα ακόμη λιθαράκι στη διάσωση της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το μνημόνιο συνεργασίας για το χρηματοδοτούμενο από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού έργο υπέγραψαν τον περασμένο Σεπτέμβριο η πρόεδρος του ΕΚΒΜΜ καθηγήτρια Ναταλία Πούλου με την υπουργό Πολιτισμού της Αλβανίας, αλλά την εκκίνηση της διαδικασίας έδωσαν οι υπουργοί Πολιτισμού των δύο χωρών (Λίνα Μενδώνη και Ελβα Μαργκαρίτι) σε πρόσφατη συνάντησή τους στη γειτονική χώρα. «Ο ναός του Αγίου Νικολάου», εξηγεί, «από τα σημαντικότερα της Υστεροβυζαντινής περιόδου, αναδεικνύει τη σημασία που είχε για τους Παλαιολόγους η ευρύτερη περιοχή στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ένα δίκτυο οχυρώσεων και ναών κατά μήκος της Εγνατίας Οδού για να αποτρέψουν κινδύνους από τη Δύση. Είναι μνημεία με κοινή καλλιτεχνική γλώσσα, εξίσου λαμπρά, τόσο στο νότιο τμήμα της σημερινής Αλβανίας όσο και της Ηπείρου».

Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή