Μοναδική σταθερότητα στον τύπο κοσμημάτων για 20.000 χρόνια αποκαλύπτει έρευνα στο Σπήλαιο Φράγχθι, στην Κοιλάδα Ερμιονίδας. Μια ιδιότυπη στ...
Μοναδική σταθερότητα στον τύπο κοσμημάτων για 20.000 χρόνια αποκαλύπτει έρευνα στο Σπήλαιο Φράγχθι, στην Κοιλάδα Ερμιονίδας.
Μια ιδιότυπη σταθερότητα στον τύπο κοσμημάτων που χρησιμοποιούσαν οι προϊστορικοί κάτοικοι του Σπηλαίου Φράγχθι στην Αργολίδα φέρνει στο φως νέα επιστημονική έρευνα. Σύμφωνα με την ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Παρί-Ναντέρ στη Γαλλία, Catherine Perlès, οι κάτοικοι του σπηλαίου, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ελλάδας, διατηρούσαν για σχεδόν 20 χιλιετίες μια αυστηρά περιορισμένη επιλογή κοχυλιών για την κατασκευή κοσμημάτων.
Η διαπίστωση αυτή, όπως τονίζει η ίδια, αμφισβητεί τις κλασικές θεωρίες που βασίζονται στη χρήση λίθινων εργαλείων για τον προσδιορισμό πολιτιστικών ενοτήτων της Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής Εποχής. «Παρά τις αλλαγές στο κλίμα, το περιβάλλον και τα εργαλεία, η σταθερότητα στα κοσμήματα δείχνει μια βαθιά πολιτιστική παράδοση και ταυτότητα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Τα στολίδια ως σήμα πολιτιστικής ταυτότητας
Η Catherine Perlès, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή την ομιλία της στο Παλαιολιθικό Σεμινάριο 2025, υπογραμμίζει πως η σταθερότητα στην επιλογή των κοχυλιών δεν μπορεί παρά να ερμηνευθεί ως δήλωση πολιτιστικής ταυτότητας. «Εμείς είμαστε αυτοί και οι άλλοι είναι εκείνοι – και θέλουμε να δείξουμε τη διαφορά», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Παρά τον περιορισμένο αριθμό ειδών κοχυλιών, η τοποθέτησή τους επέτρεπε την παραγωγή ποικίλων διακοσμητικών μοτίβων, αποδεικνύοντας τη δημιουργικότητα των προϊστορικών κοινοτήτων. «Οι άνθρωποι αυτοί δεν στόλιζαν απλώς τον εαυτό τους. Έστελναν μηνύματα ταυτότητας και διαφοροποίησης», προσθέτει η καθηγήτρια.
Νέα δεδομένα για την πολιτιστική συνέχεια και ασυνέχεια
Η ανάλυση των κοσμημάτων στο Σπήλαιο Φράγχθι αποκάλυψε απροσδόκητα ευρήματα. Ενώ αναμενόταν ασυνέχεια στις παραδόσεις κατά την Παλαιολιθική και τη Μεσολιθική Εποχή, παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη συνέχεια. Αντίθετα, στη Νεολιθική Εποχή, όπου αναμενόταν σταθερότητα, εντοπίστηκαν ισχυρές ενδείξεις πολιτιστικής αλλαγής, με τη μετάβαση σε χάντρες και περιδέραια από λίθους.
Αυτά τα ευρήματα προσφέρουν νέες προοπτικές για τη μελέτη της διάρκειας και της εξέλιξης των πολιτιστικών παραδόσεων στο απώτερο παρελθόν.
Το Παλαιολιθικό Σεμινάριο 2025 στην Αθήνα
Η ομιλία της Catherine Perlès με τίτλο «Τα στολίδια μας και αυτά των άλλων: Στολίδια και πολιτισμικές παραδόσεις στο Φράγχθι» θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, 13 Μαρτίου 2025, στο Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα (Χαιρεφώντος 16, Πλάκα), στο πλαίσιο του Παλαιολιθικού Σεμιναρίου 2025.
Η διάλεξη πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Παλαιολιθικού Σεμιναρίου το οποίο συνδιοργανώνουν το Πανεπιστήμιο Κρήτης και η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού, και το οποίο φέτος έχει θέμα «Οι απαρχές της ένδυσης, της κόσμησης και της νηματουργίας στον Παλαιολιθικό κόσμο».
Οι διαλέξεις είναι ανοιχτές στο κοινό, με ελεύθερη είσοδο.
Το σπήλαιο Φράγχθι και ο σχετιζόμενος με αυτό νεολιθικός υπαίθριος οικισμός παρουσιάζουν μια εξαιρετικά μακρά ακολουθία -από την αρχή της Ανώτερης Παλαιολιθικής έως την Τελική Νεολιθική- που μαρτυρά δραματικές κλιματικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές αλλαγές. Επομένως, ήταν λογικό να αναμένονται ταυτόχρονοι μετασχηματισμοί στη σύλληψη, την παραγωγή και τη χρήση των στολιδιών.
Ωστόσο, οι προϊστορικές ομάδες δεν ακολουθούσαν πάντα τη λογική μας: για αρκετές δεκάδες χιλιετίες, οι παλαιολιθικοί και μεσολιθικοί κάτοικοι στο Φράγχθι επέλεγαν σταθερά να χρησιμοποιούν το ίδιο περιορισμένο φάσμα ειδών οστράκων, αγνοώντας πολλούς τύπους στολιδιών που χρησιμοποιούσαν άλλοι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες της Ελλάδας. Αυτή η απροσδόκητη συνέχεια υποδηλώνει την επιμονή των διακοσμητικών παραδόσεων για πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους απ' ό,τι τολμάμε να φανταστούμε. Αμφισβητεί επίσης τις πολιτισμικές ρήξεις που υποδηλώνουν οι εργαλειοθήκες από απολεπισμένους λίθους και θέτει το ερώτημα των πολιτισμικών υποκατάστατων που χρησιμοποιούν οι προϊστορικοί για να ορίσουν χρονοπολιτισμικά συγκροτήματα.
Μια σύντομη σύγκριση με τη Νεολιθική περίοδο είναι επίσης σχετική: ενώ η οικονομική βάση και ο τρόπος ζωής παρέμειναν σταθερά, παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στην αντίληψη των στολιδιών. Και στις δύο περιπτώσεις, υποστηρίζω ότι μέχρι στιγμής έχουμε αγνοήσει τις σημαντικές γνώσεις που μπορούν να μας δώσουν τα στολίδια, τα οποία πολύ συχνά θεωρούνται απλώς «μικρά ευρήματα», για τις πολιτιστικές παραδόσεις και τις πολιτιστικές οντότητες.
Συντονισμός διοργάνωσης: Καθηγήτρια Νένα Γαλανίδου (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και δρ Ανδρέας Ντάρλας (Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας).
Πηγή: Anagnostis, Παλαιολιθικό Σεμινάριο
Δεν υπάρχουν σχόλια