Η Λύκτος, μια αρχαία πόλη της Κρήτης, αναβιώνει στο Λονδίνο

Στιγμιότυπο από την ανασκαφή στην αρχαία Λύκτο, στην οποία ο Ησίοδος τοποθετούσε τη γέννηση του Δία. Ηταν από τις πιο συγκινητικές εκδηλώσει...

Στιγμιότυπο από την ανασκαφή στην αρχαία Λύκτο, στην οποία ο Ησίοδος τοποθετούσε τη γέννηση του Δία.

Ηταν από τις πιο συγκινητικές εκδηλώσεις στην εκπνοή του 2022. Ισως διότι ήταν αφιερωμένη στη μνήμη ενός ανθρώπου που εργάστηκε χαμηλόφωνα και αδιάκοπα για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στη Βρετανία. Λογικό ήταν λοιπόν σε αυτό το «πνευματικό μνημόσυνο» για τη Μάττη Ξυλά-Εγκον (1935-2020) να δώσει το «παρών» όλη η ομογένεια της Ελλάδος και της Κύπρου, αλλά και πολλοί Βρετανοί ακαδημαϊκοί και φίλοι της. Αυτό έγινε στη χειμερινή διάλεξη της Ελληνικής Αρχαιολογικής Επιτροπής του Ηνωμένου Βασιλείου, που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό στην αίθουσα τελετών στο King’s College του Λονδίνου. Ομιλητής, ο διακεκριμένος αρχαιολόγος Αντώνης Κοτσώνας, αναπληρωτής καθηγητής Μεσογειακής Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, ο οποίος έχει υπάρξει παλαιός υπότροφος της Επιτροπής και γνώριζε προσωπικά την εκλιπούσα. Το θέμα της παρουσίασης ήταν αρκούντως γοητευτικό μιας και αφορούσε την άνοδο και την πτώση μιας πόλης στην Κρήτη, που ήταν γνωστή στην αρχαιότητα αλλά σήμερα παραμένει υποφωτισμένη. Πρόκειται για τη Λύκτο, ελληνική και ρωμαϊκή πόλη στην ενδοχώρα της κεντρικής Κρήτης, η οποία υμνήθηκε από τον Ομηρο, θεωρήθηκε ο τόπος γέννησης του Δία από τον Ησίοδο και το λίκνο του περίφημου σπαρτιατικού πολιτεύματος από τον Αριστοτέλη. Η πόλη πολέμησε επανειλημμένως εναντίον της Κνωσού, καταστράφηκε ολοσχερώς αλλά ανέκαμψε γρήγορα και εγκαταλείφθηκε κατά τον Μεσαίωνα.

Ο Αντώνης Κοτσώνας, αναπληρωτής καθηγητής Μεσογειακής Ιστορίας και Αρχαιολογίας, στο βήμα. [Credit: Κατερίνα Καλογεράκη]

Την έναρξη της εκδήλωσης έκανε η πρόεδρος της Επιτροπής, δρ Ζέττα Θεοδωροπούλου – Πολυχρονιάδη, προλογίζοντας ένα βίντεο όπου οι παλαιοί υπότροφοι μίλησαν διαδικτυακά για το έργο της Επιτροπής και τη μεγάλη προσφορά της Μάττης Ξυλά-Εγκον. Οι τελευταίοι περιέγραψαν με συναισθήματα ευγνωμοσύνης τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε η παρουσία της στην προσωπική τους ανέλιξη. Υπενθυμίζεται ότι από το 1986, 75 αξιόλογοι νέοι και νέες έχουν καταφέρει να ολοκληρώσουν ή να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην αρχαιολογία χάρις στον θεσμό αυτό, που στήριξε με όλη της την ψυχή η Χιώτισσα της διασποράς. Το έργο της συνεχίζουν τα παιδιά της Νίκος και Σταματία με γενναιόδωρες χορηγίες. Μάλιστα, η θυγατέρα της, Σταματία, υποδεχόταν τους προσκεκλημένους που περνούσαν το κατώφλι του πανεπιστημίου, μέσα στο λονδρέζικο ψύχος. Μικρή λεπτομέρεια, η αίθουσα ήταν στολισμένη, όπως σε όλες τις διαλέξεις όταν η Μάττη ήταν εν ζωή, με ανθοστήλες με λευκά και γαλάζια άνθη, για τα εθνικά μας χρώματα.

Από αριστερά, η Ζέττα Θεοδωροπούλου - Πολυχρονιάδη, η Σταματία Κωττάκη - Κομνηνού και ο Τζον Κίτμερ. [Credit: Κατερίνα Καλογεράκη]

Η διάλεξη εξέτασε την ανακάλυψη της Λύκτου από την Αναγέννηση και εξής, από Κρητικούς και ξένους λογίους που επισκέφθηκαν τη θέση και ενίοτε απέσπασαν αρχαιότητες για να τις εξάγουν στη Βενετία και αλλού. Κατά τις απαρχές της κρητικής αρχαιολογίας, ο Αρθουρ Εβανς και άλλοι σπουδαίοι Ιταλοί και Γερμανοί αρχαιολόγοι ενδιαφέρθηκαν να την ανασκάψουν. 

Οι υπότροφοι. Πρώτη δεξιά, η Μυρτώ Κοκκαλιά, θυγατέρα του δικού μας Νίκου Κοκκαλιά και της Τασούλας Καραϊσκάκη. [Credit: Κατερίνα Καλογεράκη]

Ομως ο κορυφαίος κρητολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης πέτυχε κατά το 1912 να μη δοθεί η αρχαία πόλη σε ξένους φορείς. Εναν και πλέον αιώνα αργότερα, το όραμά του υλοποιούν οι Αντώνης Κοτσώνας, Αγγελος Χανιώτης και Βασιλική Συθιακάκη, οι οποίοι από το 2021 πραγματοποιούν εκτεταμένη ανασκαφή, υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Πηγή: Μ. Πουρναρά, Καθημερινή