Το παλιό σπίτι, Λυσικράτους και Αισχίνου, στη σκιά του χρόνου

Λυσικράτους και Αισχίνου στην Πλάκα. Οσα κατέλιπε ο 19ος αιώνας. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ] Πόσα σπίτια του 19ου αιώνα απέμειναν στην Αθήνα ...

Λυσικράτους και Αισχίνου στην Πλάκα. Οσα κατέλιπε ο 19ος αιώνας.
[Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

Πόσα σπίτια του 19ου αιώνα απέμειναν στην Αθήνα του 2023; Προφανώς πολύ λίγα και είναι σχεδόν όλα συγκεντρωμένα στην παλιά Αθήνα, στις παλαιότατες συνοικίες γύρω από την Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά. 

Οσα σπίτια κατοικίας απέμειναν από τον 19ο αιώνα στις νεότερες συνοικίες είναι πλέον ελάχιστα και τις πιο πολλές φορές αγνώριστα από τη φθορά ή την παραποίηση. Αν μπορούσαμε να περπατήσουμε τους ίδιους δρόμους το 1960, θα αντικρίζαμε πάρα πολλά σπίτια χτισμένα το 1870 ή το 1890 και θα ήταν σπίτια αστικά και σπίτια λαϊκά, διώροφα ή μονώροφα. Αυλές θα υπήρχαν σε όλα, έστω και αθέατες από τον δρόμο. Γι’ αυτό στέκομαι με συγκίνηση μπροστά σε όσα καταφανώς είναι κληροδοτημένα από τον 19ο αιώνα ακόμη και μέσα στην Πλάκα, όπου πολλά παλιά σπίτια έχουν αλλάξει μορφή με τις νέες χρήσεις ή έχουν υποστεί προσθήκες και όχι πάντα ιδανικές αποκαταστάσεις.

Eνα ερείπιο είναι περισσότερο αυθεντικό. Δεν σε προδίδει. Η κλίμακα, το χρώμα, τα δομικά υλικά του είναι εκεί, αδιάψευστοι μάρτυρες. Μπορείς να σταθείς απέναντι σε ένα τέτοιο σπίτι και να νιώσεις την αυθεντικότητά του, να νιώσεις την ποίηση της ύλης του. Eνα τέτοιο ερειπωμένο σπίτι είναι το διώροφο στη γωνία των οδών Λυσικράτους και Αισχίνου, ένα κομψοτέχνημα απλότητας και ευγένειας. Βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση, πιθανώς θα αποκατασταθεί αργά ή γρήγορα. Η γωνιακή θέση του, πολύ κοντά στην Πύλη του Αδριανού και στο Μνημείο του Λυσικράτους, του προσδίδει μία επιπλέον χάρη και είναι πράγματι απορίας άξιον πώς υπάρχουν ακόμη τόσα ερείπια στην Πλάκα. Αλλά έστω, αυτό το σπίτι είναι μάρτυρας της παλιάς Αθήνας με τρόπο αγνό και γνήσιο. Στην οδό Λυσικράτους στέκει αντικριστά στο απέναντι πεζοδρόμιο το ψηλό διώροφο αρχοντόσπιτο με τη μαρμάρινη πλάκα που φέρει το έτος κτίσης «1881». Είναι από τα ελάχιστα δείγματα του 19ου αιώνα σε μια περιοχή που απέκτησε νέα σπίτια την περίοδο 1900-1940 αλλά και πολλές νέες κατασκευές στη διάρκεια της μεταπολεμικής τουριστικής περιόδου.

Το σπίτι στη γωνία των οδών Λυσικράτους και Αισχίνου με την απλή νεοκλασική μορφολογία του, την ξεδοντιασμένη σειρά από ακροκέραμα, τις δωρικές παραστάδες και τα παλαιότατα, αυθεντικά γερμανικά παραθυρόφυλλα, θυμίζει άλλα σπίτια της Αθήνας που χάθηκαν στην πορεία του χρόνου. Θυμίζει όμως, σε παλαιότητα και μορφολογία, και ένα άλλο παλιό σπίτι της Πλάκας που διασώζεται στη γωνία των οδών Κυρρήστου και Ερεχθέως, με γερμανικά παντζούρια επίσης, με κορινθιακού τύπου παραστάδες αυτό και με ωραίο μπαλκονάκι, απλό και δωρικό, χαρακτηριστικό της οθωνικής περιόδου.

Και τις προάλλες, που είχα περάσει πάλι έξω από το σπίτι του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη στα Εξάρχεια, γωνία Οικονόμου και Κουντουριώτου, παρατηρούσα το ερειπωμένο νεοκλασικό σπίτι που έχει αφεθεί σε αυτήν την κατάσταση. Και καθώς το εξέταζα και πάλι με το βλέμμα, είδα τα ίδια γερμανικά παντζούρια στεφανωμένα από ημικύκλιο πλίνθων όπως ακριβώς και στο μικρό, ερειπωμένο σπιτάκι της Πλάκας, Αισχίνου και Λυσικράτους.

Και είναι αυτές οι συγγένειες ανάμεσα στα σπίτια της Αθήνας που σχηματίζουν αυτά τα αθέατα δίκτυα, δίχτυα κανονικά, που η μια άκρη του σε οδηγεί στην άλλη. Και οδηγείσαι σκάβοντας στα σπλάχνα της παλιάς πόλης, στα ορυχεία της μνήμης και στα σπήλαια εκείνου του άχρονου αποθέματος.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή