Φωτ. 1 – Τα κτερίσματα όπως βρέθηκαν μέσα στον τάφο Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας του Υπουργείου Πολιτισμού (πρώην ΙΓ΄ ΕΠΚΑ) σε συνεργασία...
 |
| Φωτ. 1 – Τα κτερίσματα όπως βρέθηκαν μέσα στον τάφο |
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας του Υπουργείου Πολιτισμού (πρώην ΙΓ΄ ΕΠΚΑ) σε συνεργασία με τον Τομέα Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΙΑΚΑ) πραγματοποίησαν το 2015 και το 2016 τη συστηματική ανασκαφή στη θέση «Κεφάλα» της Σκιάθου, στο πλαίσιο κοινού Ερευνητικού Προγράμματος που ξεκίνησε το 2009, με επί κεφαλής τις αρχαιολόγους Αργ. Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου και Ε. Χρυσοπούλου από πλευράς ΕΦΑΜΑΓ και τον καθηγητή Αλ. Μαζαράκη Αινιάνα από πλευράς του Τμήματος ΙΑΚΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η οχυρωμένη από την Ύστερη Γεωμετρική περίοδο θέση (β΄ μισό 8ου αιώνα π.Χ.) θα μπορούσε να ταυτιστεί με την παλαιότερη από τις δύο πόλεις της Σκιάθου, την Παλαισκίαθο, σύμφωνα με επιγραφικά τεκμήρια και με βάση την πληροφορία του Σκύλακα (Περίπλους, 58), ότι η Σκίαθος ήταν «δίπολις». Ενδείξεις πρώιμης δραστηριότητας στον οικισμό εμφανίζονται ήδη από τα τέλη του 11ου – αρχές του 10ου αιώνα π.Χ., ενώ η θέση φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε σταδιακά μετά την ίδρυση της κλασικής πόλης της Σκιάθου, η οποία βρίσκεται στη θέση της σημερινής ομώνυμης πόλης.
Η κύρια νεκρόπολη πρέπει να βρισκόταν στα ΝΔ του αρχαίου οικισμού, στην παραλία του όρμου «Ξάνεμος». Το 2015, στην περιοχή αυτή, σε βάθ. -0,25 μ. από το άσκαφο οδόστρωμα, άρχισαν να αποκαλύπτονται οι λίθοι μιας ταφής, ιδιαίτερα σημαντικής (Τάφος ΙΙΙβ). Πρόκειται για κιβωτιόσχημο τάφο με εσωτερικές διαστάσεις 1,80 μ. Χ 0,70 μ. Η ανθρωπολογική μελέτη από την Δρα Αναστασία Παπαθανασίου έδειξε ότι πρόκειται για διπλή ταφή ενηλίκων (20-30 ετών), πιθανώς μίας γυναίκας και ενός αταύτιστου ατόμου. Ο ένας σκελετός ήταν σε συνεσταλμένη στάση και σε βάθ. περίπου -0,60 μ. από το οδόστρωμα. Στα κτερίσματα συγκαταλέγονται ένα πήλινος αμφορίσκος, ένα πήλινο «κουμπί», πέντε χάλκινοι δακτύλιοι (τέσσερις απλοί και ένας με «ασπιδωτή» σφενδόνη), δύο επιμήκεις χάλκινες περόνες με ατρακτοειδή εξόγκωση, δύο σιδερένιες περόνες (η μία αποσπασματικά διατηρημένη), καθώς και τέσσερις χρυσοί σφηκωτήρες. Ο ένας από τους σφηκωτήρες βρέθηκε περιελιγμένος στην απόληξη της μιας χάλκινης περόνης. Τα ευρήματα χρονολογούνται στο τέλος του 11ου αιώνα π.Χ., δηλ. στην Υπομυκηναϊκή περίοδο. Σημειώνουμε ότι ο τάφος αυτός είχε ελαφρώς διαταραχτεί από παιδικό εγχυτρισμό που τοποθετήθηκε κατά την αρχαϊκή περίοδο εν μέρει πάνω από αυτόν, σε βάθ. περίπου -0,15 μ. από το οδόστρωμα (Τάφος ΙΙΙα).[1]
Εργασίες συντήρησης
Οι εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν στο σύνολο των κτερισμάτων, ωστόσο εδώ παρουσιάζεται ένα μέρος αυτών, έτσι όπως αυτά βρέθηκαν στην ανασκαφή, και συγκεκριμένα σε μία χάλκινη περόνη με ατρακτοειδή εξόγκωση, έναν χάλκινο δακτύλιο και τρεις χρυσούς σφηκωτήρες από χρυσό στριφτό έλασμα πολλαπλά περιελιγμένο σε μορφή σπείρας (Φωτ. 1).
Τα κτερίσματα στο σύνολό τους ανασύρθηκαν από το χώρο σύμφωνα με την ενδεδειγμένη μεθοδολογία απόσπασης ευπαθών αντικειμένων. Εισήλθαν άμεσα στο εργαστήριο συντήρησης μετάλλων και εντάχθηκαν επειγόντως σε πρόγραμμα συντήρησης λόγω της κατάστασης διατήρησής τους και της σπουδαιότητάς τους.
Πραγματοποιήθηκε οπτική παρατήρηση στο στερεομικροσκόπιο με ταυτόχρονη φωτογραφική τεκμηρίωση.
Κατάσταση διατήρησης
Στα χάλκινα αντικείμενα ανιχνεύτηκαν, εκτός από τις γαιώδεις επικαθίσεις, προϊόντα διάβρωσης χαλκού όπως οξείδια, ανθρακικές και χλωριούχες ενώσεις του χαλκού. Η κατά τόπους παρουσία πράσινης σκόνης δήλωνε ενεργή διάβρωση, γνωστή ως «ασθένεια του χαλκού». Επίσης διαπιστώθηκαν θραύσεις και ρηγματώσεις στις επιφάνειες των αντικειμένων.
Οι χρυσοί σφηκωτήρες είχαν καλυφθεί από ισχυρές γαιώδεις επικαθίσεις, λεπτές κρούστες αλάτων, προϊόντα διάβρωσης αργύρου και χαλκού κατά τόπους, τα οποία είχαν προκαλέσει ρηγματώσεις και απολεπίσεις. Παρατηρήθηκε μια μικρή παραμόρφωση του σχήματος, ωστόσο η κατάστασή τους παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη λόγω της ευγένειας του μετάλλου (Φωτ. 2-4).
 |
| Φωτ. 2 – Κατάσταση διατήρησης χάλκινης περόνης και χρυσού σφηκωτήρα |
 |
| Φωτ. 3 – Κατάσταση διατήρησης χρυσού σφηκωτήρα |
 |
| Φωτ. 4 – Κατάσταση διατήρησης χάλκινου δακτυλίου. |
Στάδια συντήρησης
Στα χάλκινα κτερίσματα αρχικά πραγματοποιήθηκε μηχανικός καθαρισμός στο στερεομικροσκόπιο με νυστέρι, βελόνα, πινέλα, μπατονέτες και εφαρμογή διαλύματος 1:1 αιθανόλης – απιονισμένου νερού για την απομάκρυνση των γαιωδών επικαθίσεων, των διαλυτών αλάτων και των χαλαρών προϊόντων διάβρωσης. Ακολούθησαν η ξήρανση – αφαίρεση των ποσοστών υγρασίας σε ξηραντήρα στους 50-60 ℃, η σταθεροποίηση της κατάστασής τους με χημικό διάλυμα σε κώδωνα κενού αέρος σε θάλαμο απαγωγής αερίων, η συγκόλληση των θραυσμένων τμημάτων. Η τελική προστασία έγινε με εφαρμογή στερεωτικού διαλύματος και η αποθήκευσή τους με ενδεδειγμένα υλικά και σε περιβάλλον ελεγχόμενων συνθηκών (RH 40-45%, T 21-23℃) (Φωτ. 5).
 |
| Φωτ. 5 – Κατά τη διάρκεια της συντήρησης. |
Στους τρείς (3) χρυσούς σφηκωτήρες έγινε ανάλυση στη μονάδα φασματοσκοπίας με φθορισμό Ακτίνων Χ (XRF) για την ανάγνωση της σύστασής τους. Προέκυψε ότι, πρόκειται για κράμα χρυσού (Au) στο οποίο περιέχονται και ποσοστά αργύρου (Ag), ψευδαργύρου (Zn), κασσίτερου (Sn), χαλκού (Cu) και σιδήρου (Fe). Για την απομάκρυνση των γαιωδών επικαθίσεων και της κρούστας διαλυτών αλάτων, πραγματοποιήθηκε μηχανικός καθαρισμός με χρήση μαλακού πινέλου και μπατονέτας με εφαρμογή διαλύματος 1:1 αιθανόλης σε απιονισμένο νερό. Για την απομάκρυνση των προϊόντων διάβρωσης αργύρου και χαλκού εφαρμόστηκε χημικός καθαρισμός (Φωτ. 6-7).
 |
| Φωτ. 6 – Μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης. |
 |
| Φωτ. 7 – Μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης. |
[1] Αλέξανδρος Μαζαράκης Αινιάν, Αργυρούλα Δουλγέρη-Ιντζεσίλογλου, «Ανασκαφές στην «Κεφάλα» Σκιάθου (2015-2016)», υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του 6ου ΑΕΘΣΕ (Βόλος 2018).
Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας
Δεν υπάρχουν σχόλια