Ένας αινιγματικός ρωμαϊκός βωμός που βρέθηκε στην Αγγλία αφιερώθηκε από έναν στρατιώτη που υπηρετούσε στο Δούναβη, σε μια λεγεώνα που δεν βρισκόταν ποτέ στη Βρετανία

Γλυπτό ρωμαίου λεγεωνάριου στο εξωτερικό της Sagrada Família. [Credit: Philip Serracino Inglott / Wikimedia Commons] Ένας ρωμαϊκός βωμός αφι...

Γλυπτό ρωμαίου λεγεωνάριου στο εξωτερικό της Sagrada Família.
[Credit: Philip Serracino Inglott / Wikimedia Commons]

Ένας ρωμαϊκός βωμός αφιερωμένος στον θεό Άρη, που βρέθηκε στο Marton του Lincolnshire, αποκάλυψε μια συναρπαστική σχέση με έναν στρατιώτη της XI Κλαυδίας Λεγεώνας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο βωμός, ο οποίος ανακαλύφθηκε σε αποσπασματική κατάσταση στην αυλή της εκκλησίας της Αγίας Μαργαρίτας της Αντιόχειας, προφανώς κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης, έχει προκαλέσει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και συζητήσεις σχετικά με την προέλευση και τη σημασία του. Το ασβεστολιθικό αντικείμενο φέρει επιγραφή που το συνδέει με έναν στρατιώτη ονόματι Gaius Iulius Antoninus, ο οποίος υπηρετούσε σε αυτή τη λεγεώνα, η οποία στάθμευε σε διάφορα σημεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά κυρίως στην περιοχή του κάτω Δούναβη.

Ο βωμός ανακαλύφθηκε τον Μάιο του 2001 από τον Pat Foster, ερευνήτη του Τμήματος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ. Κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης στην εκκλησία της Αγίας Μαργαρίτας της Αντιόχειας, ο Foster παρατήρησε μια επιγραφή σε ένα ασβεστολιθικό μπλοκ ανάμεσα σε οικοδομικά συντρίμμια. Το κομμάτι μεταφέρθηκε αργότερα σε ένα τοπικό μουσείο από ένα άτομο με την χρήση ανιχνευτή μετάλλων, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το βρήκε σε ένα κοντινό χωράφι. Ωστόσο, η μεταγενέστερη έρευνα υποδεικνύει ότι το κομμάτι πιθανότατα προήλθε από επαναχρησιμοποιημένα υλικά από την κοντινή ρωμαϊκή πόλη Segelocum, γνωστή σήμερα ως Littleborough, που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Trent.

Είναι πιθανό ότι ο βωμός είχε ενσωματωθεί στην εσωτερική δομή της εκκλησίας, ενδεχομένως σε θέση όπου δεν ήταν ορατός, γεγονός που εξηγεί γιατί δεν ανακαλύφθηκε μέχρι τις εργασίες αποκατάστασης. Παρά τις επιφανειακές καιρικές φθορές, η καλή κατάσταση διατήρησής του υποδηλώνει ότι ήταν προστατευμένος από τα στοιχεία της φύσης, ενισχύοντας τη θεωρία ότι βρισκόταν στο εσωτερικό της εκκλησίας πριν αφαιρεθεί και απορριφθεί κατά τη διάρκεια της κατασκευής.

Η εκκλησία της Αγίας Μαργαρίτας της Αντιόχειας στο Marton της Αγγλίας, όπου βρέθηκε ο βωμός. [Credit: John Sutton / Wikimedia Commons]

Η επιγραφή στον βωμό είναι αφιερωμένη στον Άρη, τον θεό του πολέμου, και αναφέρει τον στρατιώτη Gaius Iulius Antoninus, μέλος της XI Κλαυδίας Λεγεώνας, ο οποίος, σύμφωνα με την επιγραφή, έκανε μια προσφορά στον θεό σε εκπλήρωση ενός όρκου: «Αφιερωμένη στον θεό Άρη, ο Γάιος Ιούλιος Αντωνίνος, στρατιώτης της Ενδέκατης Κλαυδίας Λεγεώνας, τοποθέτησε (αυτό) σύμφωνα με (τον) όρκο του».

Αν και η λεγεώνα αυτή είναι γνωστή για την παρουσία της στην περιοχή του κάτω Δούναβη, η σύνδεσή της με τη Βρετανία αποτελεί θέμα συζήτησης, καθώς δεν υπάρχουν βάσιμες καταγραφές για τη συγκεκριμένη λεγεώνα που να σταθμεύει στο νησί. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει ορισμένους ειδικούς σε εικασίες σχετικά με την προέλευση του βωμού και τις συνθήκες που τον έφεραν στη Βρετανία.

Ο βωμός βγήκε σε δημοπρασία το 2011 και η σημερινή του θέση είναι άγνωστη, γεγονός που περιπλέκει την περαιτέρω επιστημονική έρευνα. Οι αρχαιολόγοι έχουν προτείνει ότι μια πιο λεπτομερής ανάλυση του λίθου, ιδίως με τη μελέτη της περιεκτικότητάς της σε μικροαπολιθώματα, θα μπορούσε να βοηθήσει στον προσδιορισμό της γεωλογικής προέλευσής του και να επιβεβαιώσει αν προέρχεται από την περιοχή του κάτω Δούναβη, όπου στάθμευε η XI Κλαυδία Λεγεώνα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της.

Βωμός αφιερωμένος στον θεό Άρη από τον C. Iulius Antoninus, στρατιώτη της XI Κλαυδίας Λεγεώνας, από την εκκλησία της Αγίας Μαργαρίτας της Αντιόχειας, Marton, Lincolnshire. [Credit: Patrick Foster / Britannia]

Η XI Κλαυδία Λεγεώνα έχει μακρά και αξιοσημείωτη ιστορία στον ρωμαϊκό στρατό. Ιδρύθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 58 π.Χ. και πολέμησε στη Γαλατία πριν συμμετάσχει στους εμφύλιους πολέμους που ακολούθησαν τη δολοφονία του. Αργότερα, η λεγεώνα μεταφέρθηκε σε διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της επαρχίας της Μοισίας στον κάτω Δούναβη, όπου παρέμεινε σταθμευμένη για αρκετούς αιώνες.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το όνομα εμφανίζεται και σε άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Μια επιτύμβια στήλη, που βρίσκεται σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, προερχόμενη από το Puzzuoli (Puteoli) της Ιταλίας, μνημονεύει έναν βετεράνο με το ίδιο όνομα από τον πραιτοριανό στόλο του Misenum. Στην Αίγυπτο, ένας δεκάρχης με το όνομα C. Julius Antoninus τοποθέτησε μια ελληνική επιγραφή στο Λούξορ προς τιμήν της αποκατάστασης του Σεραπείου, και το όνομα, πάλι στα ελληνικά, εμφανίζεται στις αρχές του 2ου αιώνα στην Οινόαντα της Λυκίας, στη σημερινή νοτιοδυτική Τουρκία. Δυτικότερα, εμφανίζεται στην Augusta Vindelicorum στη Raetia, το σημερινό Άουγκσμπουργκ της Γερμανίας.

Δεδομένου ότι ο βωμός που βρέθηκε στο Lincolnshire δεν μπορεί να χρονολογηθεί, είναι επίσης αδύνατο να γνωρίζουμε αν όλοι αυτοί οι C. Julius Antoninuses ήταν το ίδιο πρόσωπο, αφιερώνοντας επιγραφές σε κάθε τόπο της αυτοκρατορίας όπου ήταν τοποθετημένος. Συνολικά, φαίνεται πιο πιθανό ότι ο C. Julius Antoninus προερχόταν από το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας και συνδέθηκε με τη διακυβέρνηση της βρετανικής επαρχίας, αλλά παραμένει η μικρή πιθανότητα να διέσχισε με επιτυχία περισσότερο από τη μισή αυτοκρατορία για να επιστρέψει στην καταγωγή του, όπου ο όρκος του να αφιερώσει έναν βωμό στον Άρη θα μπορούσε να είχε εκπληρωθεί δεόντως, καταλήγουν οι αρχαιολόγοι.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Buckland PC, Dolby MJ. An Altar from Marton, Lincolnshire, and a Soldier of Leg. XI Claudia in Britain. Britannia. Published online 2024:1-8. doi:10.1017/S0068113X24000291

Πηγή: LBV Magazine