Τα δακτυλικά αποτυπώματα σε αιγυπτιακά ειδώλια αποκαλύπτουν τη συνεργατική χειροτεχνία ανδρών, γυναικών και παιδιών

Σε μια νέα μελέτη, η διδακτορική φοιτήτρια Leonie Hoff από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εξέτασε τα αρχαία δακτυλικά αποτυπώματα που άφησαν σ...

Σε μια νέα μελέτη, η διδακτορική φοιτήτρια Leonie Hoff από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης εξέτασε τα αρχαία δακτυλικά αποτυπώματα που άφησαν στα ειδώλια από τερακότα για να ρίξει φως στην ηλικία, το φύλο και τις συνθήκες εργασίας των δημιουργών τους.

Τα ειδώλια αυτά, που βρέθηκαν από την αρχαία αιγυπτιακή πόλη-λιμάνι του Ηρακλείου (ή Θώνις), χρονολογούνται στην Ύστερη και Πτολεμαϊκή περίοδο (7ος-2ος αιώνας π.Χ.). Η έρευνα αυτή, που δημοσιεύεται στο Oxford Journal of Archaeology, σηματοδοτεί μόλις τη δεύτερη φορά που η ανάλυση δακτυλικών αποτυπωμάτων εφαρμόζεται σε αρχαία αιγυπτιακά υλικά, και είναι η πρώτη μελέτη που εφαρμόζει τη μέθοδο αυτή σε αντικείμενα της Ύστερης Περιόδου/Πτολεμαϊκής περιόδου, χρησιμοποιώντας προηγμένη τεχνολογία Reflectance Transformation Imaging (RTI).

Το Ηράκλειον ή Θώνις, ένα άλλοτε ακμάζον λιμάνι κοντά στις εκβολές του Νείλου, διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο στο εμπόριο και τη μετανάστευση πριν η Αλεξάνδρεια το επισκιάσει τελικά ως το κύριο λιμάνι της Αιγύπτου. Αν και ανακαλύφθηκε εκ νέου τη δεκαετία του 1990, πολλά για την καθημερινή ζωή των κατοίκων της πόλης παραμένουν άγνωστα λόγω της περιορισμένης επιβίωσης των μη μνημειακών κατασκευών και της σπανιότητας των ταφικών μαρτυριών.

Παράδειγμα ειδωλίου από το Ηράκλειον με κοντινό πλάνο των δακτυλικών αποτυπωμάτων που βρέθηκαν στην οπίσθια όψη και στο εσωτερικό.
 [Credit: Franck Goddio/Hilti Foundation/Hoff, L., Oxford Journal of Archaeology (2024)]

Η ανάλυση δακτυλικών αποτυπωμάτων σε εννέα από τα 60 ειδώλια που αποκαλύφθηκαν από την περιοχή αποκάλυψε ενδιαφέροντα ευρήματα. Η Hoff διαπίστωσε ότι τόσο άνδρες όσο και γυναίκες συμμετείχαν στην παραγωγή ειδωλίων, αμφισβητώντας την υπόθεση -που έχει τις ρίζες της στις αρχαίες ελληνικές πηγές- ότι αυτό ήταν αποκλειστικά ανδρικό επάγγελμα. Επιπλέον, η Hoff εντόπισε τη συμμετοχή παιδιών, εύρημα που την εξέπληξε αρχικά. «Ίσως αρχικά να εξεπλάγην λίγο που βρήκα τόσο σαφείς ενδείξεις για τη συμμετοχή των παιδιών», δήλωσε η Hoff. «Αλλά στην πραγματικότητα βγάζει νόημα αν αναλογιστεί κανείς τη χειροπιαστή φύση της εργασίας και τις διαπολιτισμικές ενδείξεις για παιδιά που εργάζονται σε αγγειοπλαστικές εργασίες».

Η διαδικασία δημιουργίας αυτών των ειδωλίων περιλάμβανε την πίεση υγρού πηλού σε καλούπια, τα οποία άφηναν αποτυπώματα. Αναλύοντας την πυκνότητα της κορυφογραμμής (ένα χαρακτηριστικό που είναι γενικά πιο πυκνό στα γυναικεία από τα ανδρικά δακτυλικά αποτυπώματα) και το πλάτος της κορυφογραμμής (το οποίο συσχετίζεται με την ηλικία), η Hoff μπόρεσε να διακρίνει τα αποτυπώματα ενηλίκων και παιδιών, καθώς και μεταξύ ανδρών και γυναικών δημιουργών. Η μελέτη της Hoff εντόπισε περίπου 14 διαφορετικά άτομα, αν και δεν ήταν δυνατόν να αντιστοιχίσει συγκεκριμένα άτομα με συγκεκριμένα ειδώλια λόγω της αποσπασματικής φύσης των δακτυλικών αποτυπωμάτων και των διαφορετικών ημερομηνιών των αντικειμένων. Η παρουσία παιδικών αποτυπωμάτων κυρίως στο εσωτερικό των ειδωλίων -ενώ αποτυπώματα ενηλίκων βρέθηκαν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό- υποδηλώνει ότι τα παιδιά βοηθούσαν σε εργασίες όπως η συμπίεση πηλού σε καλούπια, αφήνοντας τους ενήλικες να συναρμολογήσουν και να τελειοποιήσουν τα ειδώλια.

Αντίγραφο από σιλικόνη των αποτυπωμάτων που βρέθηκαν στο χώρο, συμπεριλαμβανομένων των μετρήσεων που έγιναν για το πλάτος των κορυφογραμμών (γραμμές) και την πυκνότητα των κορυφογραμμών (τετράγωνα). [Credit: Franck Goddio/Hilti Foundation/Hoff, L., Oxford Journal of Archaeology (2024)]

Διαφορές στη δομή της εκπαίδευσης εμφανίστηκαν επίσης μεταξύ των αιγυπτιακών και των ελληνικών παραδόσεων κατασκευής ειδωλίων. Στην Αίγυπτο, τα παιδιά συχνά ήταν μαζί με ενήλικες κοντά στην ηλικία τους, ενώ στα ελληνικά εργαστήρια έτειναν να τοποθετούν νεαρούς μαθητευόμενους με πολύ μεγαλύτερους σε ηλικία επόπτες. Αυτή η διάκριση υποδηλώνει διαφορετικές πολιτισμικές προσεγγίσεις για τη μαθητεία και την εκπαίδευση στην αρχαία αγγειοπλαστική.

Σύμφωνα με την Hoff, αυτή η προκαταρκτική μελέτη σχετικά με τα αποτυπώματα δεν προσφέρει μόνο άμεση πρόσβαση στα άτομα που κατασκεύαζαν αυτά τα αντικείμενα, αλλά αναδεικνύει επίσης ευρύτερες κοινωνικοπολιτισμικές δυναμικές μέσα στην αρχαία αιγυπτιακή κοινωνία. Η Hoff ελπίζει ότι οι μελλοντικές ανασκαφές μπορεί να αποδώσουν περισσότερες τερακότες για την επέκταση της μελέτης.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Hoff, L. (2024). Fingerprints on figurines from Thonis‐Heracleion. Oxford Journal of Archaeology, 43(4), 399–418. doi:10.1111/ojoa.12308

Πηγή: Archaeology News