Εξαιρετική ανακάλυψη στον Χρυσό Οίκο του Νέρωνα στη Ρώμη: Χρωστικές ουσίες και ένα τεράστιο κομμάτι Αιγυπτιακού Μπλε

Κομμάτι αιγυπτιακού μπλε που βρέθηκε στον Χρυσό Οίκο του Νέρωνα στη Ρώμη [Credit: Simona Murrone / Parco archeologico del Colosseo] Ο μνημει...

Κομμάτι αιγυπτιακού μπλε που βρέθηκε στον Χρυσό Οίκο του Νέρωνα στη Ρώμη [Credit: Simona Murrone / Parco archeologico del Colosseo]

Ο μνημειώδης Χρυσός Οίκος, η ανακτορική κατοικία που έχτισε ο αυτοκράτορας Νέρωνας στην καρδιά της Ρώμης, συνεχίζει να αποκαλύπτει συναρπαστικά μυστικά. Πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως ένα μοναδικό εύρημα που παρέχει κρίσιμες πληροφορίες για τις τεχνικές και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη διακόσμηση των πολυτελών δωματίων της. Ανακαλύφθηκαν δύο πιθάρια που χρησιμοποιήθηκαν κατά την κατασκευή του παλατιού και προορίζονταν για την παρασκευή ασβέστη και τη συντήρηση και επεξεργασία χρωστικών ουσιών. Η ανακάλυψη αυτή περιλαμβάνει μια αξιοσημείωτη συλλογή χρωστικών ουσιών, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει μια εξαιρετικά μεγάλη ράβδος αιγυπτιακού μπλε.

Στο πλαίσιο των πρόσφατων ανασκαφών, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ίχνη εργαστηρίων όπου παράγονταν διακοσμητικά υλικά για τις τοιχογραφίες που κοσμούσαν την αυτοκρατορική κατοικία. Στα αγγεία που βρέθηκαν, εντοπίστηκαν υπολείμματα χρωστικών ουσιών και υποβλήθηκαν σε μικροσκοπικές και φασματοσκοπικές αναλύσεις.

Μεταξύ αυτών των υλικών, σε έναν αμφορέα βρέθηκε κίτρινη ώχρα, μαζί με κοκκινωπές χρωστικές ουσίες όπως  ερυθρά σανδαράχη και αιματίτης. Ωστόσο, το πιο εκπληκτικό εύρημα ήταν μία ράβδος αιγυπτιακού μπλε ύψους 15 εκατοστών και βάρους 2,4 κιλών, μέγεθος πρωτοφανές για τα αρχαιολογικά δεδομένα.

Λεπτομέρεια της ανασκαφής του αμφορέα με την κίτρινη ώχρα.
[Credit: Parco archeologico del Colosseo]

Δύο δεξαμενές επεξεργασίας κατά τη διάρκεια των εκσκαφών. 
[Credit: Parco archeologico del Colosseo]

Το αιγυπτιακό μπλε, επίσης γνωστό ως «frit», είναι μια συνθετική χρωστική ουσία που δεν υπάρχει στη φύση. Παράγεται μέσω μιας διαδικασίας ψησίματος σε υψηλή θερμοκρασία που περιλαμβάνει ένα μείγμα διοξειδίου του πυριτίου, ασβεστόλιθου, ορυκτών που περιέχουν χαλκό και ανθρακικού νατρίου. Η διαδικασία αυτή περιγράφεται από τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Βιτρούβιο στο έργο του «Περι Αρχιτεκτονικής» (βιβλίο VII, κεφάλαιο 11).

Γνωστό τουλάχιστον από την 3η χιλιετία π.Χ. στην Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, το αιγυπτιακό μπλε εξαπλώθηκε σε όλη την αρχαία Μεσόγειο και αποτέλεσε βασικό στοιχείο στη ρωμαϊκή ζωγραφική διακόσμηση. Χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία εξελιγμένων και φωτεινών χρωματικών εφέ, συχνά σε συνδυασμό με άλλες χρωστικές. Οι εφαρμογές του περιλάμβαναν τη δημιουργία ψυχρών σκιών στους τόνους του δέρματος, τη σκίαση των πτυχών των ενδυμάτων και τον φωτισμό των ματιών στις καλλιτεχνικές συνθέσεις.

Το κομμάτι βρέθηκε σε ένα χώρο εργασίας στη δυτική πλευρά του παλατιού, όπου θα αλέθονταν για να χρησιμοποιηθεί ως χρωστική ουσία. Ανακαλύφθηκαν δύο μεγάλες τετράγωνες δεξαμενές που χρησιμοποιούνταν για να σβήνουν τον ασβέστη και να επεξεργάζονται τις χρωστικές ουσίες για τις περίτεχνες τοιχογραφίες που κοσμούσαν τους τοίχους του Χρυσού Οίκου. 

Το μέγεθος και το βάρος της ράβδου που βρέθηκε στον Χρυσό Οίκο το καθιστούν εξαιρετικά σπάνιο. Συνήθως, η χρωστική αυτή βρίσκεται σε μορφή σκόνης ή σε μικρές σφαίρες, όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα στην Πομπηία. Η παρουσία μίας τόσης μεγάλου ράβδου υποδηλώνει υψηλό βαθμό εξειδίκευσης μεταξύ των τεχνιτών που εργάζονταν στο παλάτι του Νέρωνα και υπογραμμίζει την πολυτέλεια και την εκλέπτυνση των αυτοκρατορικών διακοσμήσεων.

Λεπτομέρεια του αιγυπτιακού μπλε που βρέθηκε στον Χρυσό Οίκο.
[Credit: Simona Murrone / Parco archeologico del Colosseo]

Σύμφωνα με την Alfonsina Russo, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Πάρκου του Κολοσσαίου, η ανακάλυψη της ράβδου και άλλων χρωστικών ουσιών επιβεβαιώνει την ικανότητα και τη δημιουργικότητα των τεχνιτών που εργάστηκαν για τη διακόσμηση του παλατιού, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά δαπανηρά υλικά και προηγμένες τεχνικές για την εποχή τους.

Η ανακάλυψη αυτή έχει επίσης συνέπειες για τη μελέτη της τέχνης της Αναγέννησης. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, οι καλλιτέχνες ανακάλυψαν εκ νέου τις τοιχογραφίες του Χρυσού Οίκου, αντλώντας έμπνευση από αυτές για τα δικά τους έργα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο «Θρίαμβος της Γαλάτειας» του Ραφαήλ, όπου το αιγυπτιακό μπλε συνέβαλε στα φωτεινά εφέ της σύνθεσης.

Το εύρημα συνδέει έτσι δύο βασικές περιόδους στην ιστορία της τέχνης: τη διακοσμητική μεγαλοπρέπεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την αναγεννησιακή επανερμηνεία των τεχνικών της. Η τρέχουσα έρευνα μπορεί να ρίξει νέο φως στην εξέλιξη των υλικών και των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν και στις δύο εποχές.

Πηγή: LBV Magazine, The History Blog