Ο παλαιότερος τρισδιάστατος χάρτης στον κόσμο ανακαλύφθηκε σε παλαιολιθικό σπήλαιο κοντά στο Παρίσι

Άποψη του τρισδιάστατου χάρτη στο δάπεδο του σπηλαίου. [Credit: Pascal Crapet, Fontainebleau / ευγενική προσφορά του Médard Thiry για το lab...

Άποψη του τρισδιάστατου χάρτη στο δάπεδο του σπηλαίου.
[Credit: Pascal Crapet, Fontainebleau / ευγενική προσφορά του Médard Thiry για το labrujulaverde.com]

Γάλλοι επιστήμονες εντόπισαν μια μοναδική χάραξη στο σπήλαιο Ségognole 3, που βρίσκεται στον περίφημο ορεινό όγκο ψαμμίτη νότια του Παρισιού. Αυτή η χάραξη, που χρονολογείται στην Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή, θα μπορούσε να είναι ο αρχαιότερος τρισδιάστατος χάρτης που έχει βρεθεί ποτέ.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο Oxford Journal of Archaeology, αποκαλύπτει πώς οι κυνηγοί-συλλέκτες πριν από 20.000 χρόνια διαμόρφωσαν και προσάρμοσαν το περιβάλλον του σπηλαίου για να αναπαραστήσουν τη ροή του νερού και ενδεχομένως το γύρω τοπίο.

Ο χώρος Ségognole 3, στο Noisy-sur-École, είναι μοναδικός καθώς συνδυάζει την παραστατική τέχνη των σπηλαίων με αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις στην πέτρα. Αυτές οι μετατροπές δεν εξυπηρετούσαν μόνο πρακτικό σκοπό για τον έλεγχο της διείσδυσης του νερού, αλλά μπορεί επίσης να είχαν συμβολική ή τελετουργική σημασία.

Το εσωτερικό του σπηλαίου με τον τρισδιάστατο χάρτη.
 [Credit: Médard Thiry / ευγενική προσφορά του Médard Thiry για το labrujulaverde.com]

Η πιο συναρπαστική υπόθεση είναι ότι το σύνολο των χαρακτικών στο δάπεδο του σπηλαίου αποτελεί μια μικρογραφία του περιβάλλοντος τοπίου, ένα είδος «μοντέλου κλίμακας» των υδρολογικών και γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής.

Η έρευνα, με επικεφαλής τους Médard Thiry και Anthony Milnes, περιγράφει πώς το καταφύγιο τροποποιήθηκε προσεκτικά από ανθρώπινα χέρια για να χειραγωγηθεί η ροή του νερού μέσα από μια σειρά καναλιών, λεκανών και κοιλοτήτων. Αυτά τα χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με πολύπλοκες χαράξεις, προκαλούν μια αναπαράσταση του υδρογραφικού συστήματος της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των ποταμών, των λιμνών και των δέλτα των εισόδων τους, καθώς και των λόφων.

Το σπήλαιο όχι μόνο φιλοξενούσε εικονιστικές αναπαραστάσεις ζώων, όπως άλογα που έμοιαζαν στυλιστικά με αυτά του Lascaux, αλλά επίσης ενσωμάτωσε ένα φυσικό γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό και φυσικές ρωγμές που διευρύνθηκαν για να οδηγήσουν το νερό σε μια σχισμή σε σχήμα κόλπου, ενώ άλλες κοιλότητες στο έδαφος λειτουργούσαν ως λεκάνες που αποστράγγιζαν το νερό σε χαραγμένα μοτίβα που μιμούνταν τις ποτάμιες ροές.

Ο χάρτης του σπηλαίου σε σύγκριση με το περιβάλλον όπου βρίσκεται.
 [Credit: Médard Thiry / ευγενική προσφορά του Médard Thiry για το labrujulaverde.com]

Η ανακάλυψη στο Ségognole 3 είναι αξιοσημείωτη όχι μόνο για τη μοναδικότητά της, αλλά και για τις επιπτώσεις της στην κατανόηση των γνωστικών ικανοτήτων και της κοινωνικής οργάνωσης των προϊστορικών ανθρώπων. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, οι χαράξεις του καταφυγίου θα μπορούσαν να θεωρηθούν ο πρώτος γνωστός τρισδιάστατος χάρτης μιας περιοχής, σηματοδοτώντας μια απόκλιση από άλλες αναπαραστάσεις της εποχής, οι οποίες ήταν δισδιάστατες και φορητές.

Το σπήλαιο βρίσκεται σε στρατηγική θέση πάνω από την κοιλάδα του ποταμού École, ανάντη του Σηκουάνα, όπου εγκαταστάθηκαν αρχαίοι κυνηγοί-συλλέκτες, εκμεταλλευόμενοι τους φυσικούς πόρους. Από την άποψη του τοπίου, η κοιλάδα προσέφερε άφθονες ευκαιρίες για κυνήγι, με τα μεγάλα φυτοφάγα ζώα να μεταναστεύουν κατά μήκος του ποταμού σε συγκεκριμένα σημεία. Αυτό το πλαίσιο καθιστά εύλογη την υπόθεση ότι το χαραγμένο μοντέλο στο σπήλαιο μπορεί να χρησιμοποιήθηκε για τον σχεδιασμό στρατηγικών κυνηγιού ή ακόμη και για τη διδασκαλία νέων μελών της κοινότητας σχετικά με βασικούς περιβαλλοντικούς πόρους.

Ένα από τα πιο συναρπαστικά χαρακτηριστικά της χάραξης Ségognole είναι η ενεργή αλληλεπίδρασή της με το νερό. Κατά τη διάρκεια των βροχών, το νερό ρέει μέσα στα κανάλια και τις λεκάνες, «ζωντανεύοντας» το μοντέλο και αποδεικνύοντας πώς θα μπορούσαν να λειτουργούσαν τα ποτάμια και οι παραπόταμοι στο πραγματικό τοπίο. Το όλο πράγμα θα μπορούσε να εμψυχωθεί από την εισροή νερού. Αυτό το δυναμικό στοιχείο ενισχύει την ιδέα ότι τα χαρακτικά δεν ήταν απλώς διακοσμητικά αλλά λειτουργικά και εκπαιδευτικά εργαλεία, ενδεχομένως διαποτισμένα με πολιτιστική και πνευματική σημασία.

Μια άλλη άποψη του τρισδιάστατου χάρτη της Παλαιολιθικής εποχής.
[Credit: Médard Thiry / ευγενική προσφορά του Médard Thiry για το labrujulaverde.com]

Επιπλέον, ο σχεδιασμός αντικατοπτρίζει μια προηγμένη κατανόηση του φυσικού περιβάλλοντος και μια αφηρημένη ικανότητα αναπαράστασης χωρικών και λειτουργικών σχέσεων. Υπό αυτή την έννοια, ο τρισδιάστατος χάρτης του Ségognole 3 ξεχωρίζει ως μαρτυρία της γνωστικής και συμβολικής πολυπλοκότητας των κοινοτήτων της Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής.

Η ανακάλυψη στο Ségognole 3 έρχεται να προστεθεί σε ένα αυξανόμενο σώμα στοιχείων που υποδηλώνουν ότι οι παλαιολιθικοί κυνηγοί-συλλέκτες δεν ήταν μόνο επιδέξιοι στο κυνήγι και τη συλλογή αλλά διέθεταν επίσης βαθιά κατανόηση του περιβάλλοντός τους και την ικανότητα να το αναπαριστούν με αφηρημένους και λειτουργικούς τρόπους. Παρόμοια, αν και λιγότερο εξελιγμένα, παραδείγματα περιλαμβάνουν χαράξεις στην Ουκρανία και την Ιβηρική Χερσόνησο που απεικονίζουν στοιχεία του τοπίου σε υποτυπώδεις μορφές.

Ωστόσο, το μοντέλο Ségognole ξεχωρίζει για την τρισδιάστατη ενσωμάτωση και τη δυνητική πρακτική του χρήση, συνδυάζοντας τα φυσικά χαρακτηριστικά του καταφυγίου με τις ανθρώπινες τροποποιήσεις για να δημιουργήσει ένα μοναδικό λειτουργικό και συμβολικό σύστημα.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Thiry, M., and Milnes, A. (2024) Palaeolithic map engraved for staging water flows in a Paris basin shelter. Oxford Journal of Archaeology, doi.org/10.1111/ojoa.12316

Πηγή: LBV Magazine