Το ανάγλυφο με την απεικόνιση της Επόνας εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, χρονολογείται στα χρόνια του Γαλερίου και δεν αποκ...
Το ανάγλυφο με την απεικόνιση της Επόνας εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, χρονολογείται στα χρόνια του Γαλερίου και δεν αποκλείεται να προέρχεται από τον Ιππόδρομο.
Το όνομά της λέει πως είναι «πάνω στο άλογο», αφού στα κέλτικα epos είναι το άλογο και –ona σημαίνει πάνω. H θεά Επόνα λοιπόν δεν θα μπορούσε παρά να είναι η προστάτιδα των αλόγων, των φοράδων και των πουλαριών και να απεικονίζεται έφιππη ή δίπλα στα ζώα.
Η λατρεία της Επόνας ήταν συνδεδεμένη με τη φύση, τον αγροτικό χώρο, την καλλιέργεια της γης, την κοπιώδη εργασία. Κι από τους Κέλτες πέρασε γρήγορα στους Ρωμαίους και μέσω αυτών έφτασε στις κατακτημένες περιοχές και στη Θεσσαλονίκη.
Ένα ανάγλυφο της θεάς Επόνας που χρονολογείται στη ρωμαϊκή εποχή (300-325 μ.Χ.) και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης αποτελεί τη μοναδική έως σήμερα μαρτυρία για την παρουσία της κελτικής αυτής θεάς στη Μακεδονία και γενικότερα στον ελλαδικό χώρο.
Σύμφωνα με τους μελετητές του ανάγλυφου, στη Θεσσαλονίκη η λατρεία της διαδόθηκε στα χρόνια του Γαλερίου (3ος μ.Χ. αιώνας) και όπως φαίνεται από την παράσταση δύο ζεύγη αλόγων πλαισιώνουν τη θεά, ενώ στο πίσω μέρος του παρουσιάζονται εγχάρακτα σχηματοποιημένα δένδρα.
Το ανάγλυφο βρέθηκε σε δεύτερη χρήση σε τάφο που ανασκάφτηκε το 1962 στο οικόπεδο της υπό ανέγερσης τότε Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Εικονίζεται η κελτική θεά Επόνα, προστάτιδα των ιππέων, των αλόγων και των στάβλων, καθισμένη σε θρόνο ανάμεσα σε δύο ζεύγη αλόγων που στρέφονται προς αυτήν. Η θεά φορά χιτώνα ζωσμένο κάτω από το στήθος και ιμάτιο που ανασηκώνεται καλύπτοντας το πίσω μέρος του κεφαλιού. Στα μαλλιά φορά στεφάνι από δύο σειρές φύλλων, πιθανόν δάφνης. Τα άλογα φαίνεται να πατούν σε βραχώδες έδαφος και αποδίδονται σε διαφορετικό επίπεδο: τα μπροστινά σε έξεργο ανάγλυφο και με έντονο διασκελισμό των ποδιών, ενώ τα πίσω στέκονται ένα επίπεδο ψηλότερα και αποδίδονται σε χαμηλό ανάγλυφο. Στο βάθος πάνω από τις ράχες των αλόγων εικονίζονται εγχάρακτα σχηματοποιημένα δέντρα, ίσως κυπαρίσσια. Τα διαφορετικά επίπεδα λάξευσης εντείνουν την αίσθηση του βάθους και, σε συνδυασμό με το πλατύ προεξέχον πλαίσιο που ορίζει τις τρεις πλευρές, δημιουργείται η εντύπωση ότι η παράσταση βρίσκεται σε κόγχη», αναφέρεται σε ανάρτηση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Η επεξεργασία των μορφών με τη χρήση τρυπανιού δημιουργεί έντονη φωτοσκίαση που αποτελεί χαρακτηριστικό της τέχνης την εποχή της Τετραρχίας, το σύστημα διακυβέρνησης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που καθιέρωσε ο Διοκλητιανός το 293 μ.Χ. χωρίζοντάς την σε ανατολικό και δυτικό τμήμα, που το καθένα είχε επικεφαλής έναν Αύγουστο και έναν Καίσαρα. Στη διάρκεια της Τετραρχίας έως το 324 μ.Χ., στο ανατολικό τμήμα Αύγουστος ήταν ο Διοκλητιανός και Καίσαρας ο Γαλέριος (έως το 305, αφού αργότερα και ο ίδιος χρίστηκε Αύγουστος), στο δυτικό αντίστοιχα ο Μαξιμιανός και ο Κωνστάντιος Α΄ ο Χλωρός.
Εντυπωσιασμένος από τη θέση και την αίγλη της Θεσσαλονίκης ο Γαλέριος την έκανε πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος και έχτισε εδώ το μεγαλοπρεπές ανάκτορό του, τμήματα του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα στην περιοχή της πλατείας Ναυαρίνου.
Δεν αποκλείεται μάλιστα να ήταν αυτός που εισήγαγε στην πόλη τη λατρεία της Επόνας, η οποία ήταν άλλωστε προστάτιδα του ρωμαϊκού ιππικού. Και είναι πολύ πιθανό το συγκεκριμένο ανάγλυφο να κοσμούσε κατά την αρχική του χρήση κάποιο από τα πολυτελή κτίσματα του ανακτόρου, ίσως να ήταν σε κάποιο σημείο του Ιππόδρομου.
Ο δημιουργός του είναι άγνωστος, θεωρείται βέβαιο πάντως πως φιλοτεχνήθηκε σε κάποιο γνωστό εργαστήριο υψηλής εξειδίκευσης που θα υπήρχε στη Θεσσαλονίκη.
Οι Κέλτες και η διάδοση του ελληνικού αλφάβητου
Η κέλτικη θεά Επόνα, προστάτιδα της γης και του ζωικού βασιλείου, ήταν πολύ δημοφιλής στις ακριτικές περιοχές της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά την Ύστερη Αρχαιότητα. Ωστόσο δεν απαντάται ούτε μέσω ευρημάτων, ούτε επιγραφικά, ούτε στις πηγές, σε κάποιο άλλο σημείο της Μακεδονίας και του ελλαδικού χώρου.
Οι Κέλτες (οι Κελτοί των αρχαίων) είχαν επαφές με τους Έλληνες στη νότια Γαλλία, κυρίως στην περιοχή της Μασσαλία, η οποία αποτελούσε αποικία της μικρασιατικής Φώκαιας και από τους Μασσαλιώτες δανείστηκαν το ελληνικό αλφάβητο. Μάλιστα σώζεται μεγάλος αριθμός κέλτικων επιγραφών γραμμένων με το ελληνικό αλφάβητο και εύποροι Κέλτες έστελναν τα παιδιά τους στη Μασσαλία για να μάθουν ελληνικά.
Η Επόνα λατρευόταν σε ολόκληρη τη Γαλατία και μέχρι τον Δούναβη και τη Ρώμη και υιοθετήθηκε από τον ρωμαϊκό στρατό, μέσω του οποίου η λατρεία της έφτασε σε όλες τις κατακτημένες περιοχές. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό πως ήταν η μόνη κέλτικη θεότητα, προς τιμή της οποίας ανέγειραν ναό στη Ρώμη. Και παρότι από τους Κέλτες θεωρούνταν προστάτιδα των αλόγων, των γαϊδουριών, των βοδιών και επίσης των πηγών και των ποταμών -σε πολλές περιπτώσεις το σύμβολό της είναι το Cornucopia (κέρατο της αφθονίας) που υποδηλώνει ότι θα μπορούσε να ήταν και θεά της γονιμότητας-, οι Ρωμαίοι την είχαν αποκλειστικά ως προστάτιδα των αλόγων.
 |
| Ανάγλυφο με παράσταση της θεάς Επόνας από το Ιστορικό Μουσείο της Βέρνης (Ελβετία) |
Ανάγλυφα, επιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα που σχετίζονται με την Επόνα έχουν έρθει στο φως σε πολλές περιοχές που αντιστοιχούν στην αρχαία Γαλατία και τη Γερμανία, αλλά και στις παραδουνάβιες επαρχίες, ακόμη και στη Ρώμη.
Για την Ελλάδα το ανάγλυφο είναι μοναδικό μέχρι σήμερα και αποτελεί αντικείμενο έρευνας και μελέτης από τους ειδικούς. Το κοινό μπορεί να το δει στη μόνιμη έκθεση «Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις», καθώς και στις ψηφιακές εφαρμογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης «e-Skapani» και «Το Μουσείο Είναι Παντού».
Πηγή: Μ. Ριτζαλέου, Voria
Δεν υπάρχουν σχόλια