Πώς η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μείωσε το IQ των Ευρωπαίων

Σύμφωνα με νέα μελέτη , εκτεταμένη νοητική παρακμή επικράτησε στην Ευρώπη, κατά την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αιτία, οι τεράστιες ...

Σύμφωνα με νέα μελέτη, εκτεταμένη νοητική παρακμή επικράτησε στην Ευρώπη, κατά την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αιτία, οι τεράστιες ποσότητες μολύβδου που απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα η ανθηρή βιομηχανία μετάλλων.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η μαζική επέκταση της εξόρυξης και, ειδικότερα, της επεξεργασίας μεταλλευμάτων προκάλεσε ραγδαία αύξηση ποσοτήτων μολύβδου στην ατμόσφαιρα στη διάρκεια της ακμής της αυτοκρατορίας. Η πτώση του δείκτη νοημοσύνης κατά 2 έως 3 μονάδες αποδίδεται σε αυτό το γεγονός.

«Είναι εκπληκτικό το ότι μπορέσαμε να υπολογίσουμε τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ευρώπη πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια και να αξιολογήσουμε τις επιπτώσεις στην υγεία του αρχαίου ρωμαϊκού πολιτισμού», δήλωσε ο δρ Τζόζεφ Μακόνελ του Ινστιτούτου Ερευνών της Ερήμου στη Νεβάδα.

«Τα ευρήματά μας καταδεικνύουν ότι οι ανθρωπογενείς εκπομπές από βιομηχανικές δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα εκτεταμένες βλάβες στην ανθρώπινη υγεία για πάνω από δύο χιλιετίες», πρόσθεσε.

Γνώριζαν τους κινδύνους

Οι Ρωμαίοι γιατροί γνώριζαν τους κινδύνους της δηλητηρίασης από μόλυβδο, αλλά το βαρύ μέταλλο εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται ευρέως για σωλήνες νερού και κατσαρόλες μαγειρέματος, καθώς και για φάρμακα, καλλυντικά και παιχνίδια.

Το μέταλλο χρησιμοποιούνταν επίσης για σιρόπια που βοηθούσαν στη συντήρηση και τη γλύκανση του κρασιού.

Ωστόσο, η δηλητηρίαση από μόλυβδο μέσω κατανάλωσης μολυσμένου φαγητού και κρασιού ήταν πιο πιθανό να απασχολούσε τις ανώτερες τάξεις.

Την ίδια στιγμή, ο πληθυσμός εισέπνεε μεγάλες ποσότητες μόλυβδου που παράγονταν από τα τεράστια ορυχεία και άλλες δραστηριότητες.

Ερευνα στους πάγους της Αρκτικής

Για να εντοπίσουν τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ο Μακόνελ και διεθνής ομάδα ερευνητών ανέλυσαν πυρήνες πάγου (δείγματα πάγου κυλινδρικού σχήματος που προέρχονται από τη διάτρηση ενός στρώματος πάγου ή ενός παγετώνα) από την Αρκτική.

Οι πυρήνες πρόσφεραν ένα είδος χρονοδιαγράμματος ως προς τις ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις μολύβδου από το 500 π.Χ. έως το 600 μ.Χ.

Πάγος στο βαρέλι του πυρήνα κατά τη διάτρηση στο στρώμα πάγου της Γροιλανδίας. [Credit: Joseph McConnell]

Οι ερευνητές περιγράφουν στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences πώς οι πυρήνες πάγου αποκάλυψαν απότομη αύξηση της ρύπανσης γύρω στο 15 π.Χ. μετά την άνοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Τα επίπεδα παρέμειναν υψηλά μέχρι την παρακμή της Pax Romana και έπειτα από μία περίοδο περίπου 200 ετών σχετικής ειρήνης και ευημερίας που έληξε το 180 μ.Χ.

Κατά την περίοδο αυτή, ο Μακόνελ εκτιμά ότι η αυτοκρατορία «απελευθέρωσε» πάνω από μισό εκατομμύριο τόνους μολύβδου.

Το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού

Για να υπολογίσουν τι αντίκτυπο είχε η ρύπανση, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ατμοσφαιρικά μοντέλα για να χαρτογραφήσουν πώς ο μόλυβδος εξαπλώθηκε στην Ευρώπη.

Στη συνέχεια, βασίστηκαν σε σύγχρονες μελέτες για να υπολογίσουν πόση ποσότητα του νευροτοξικού μετάλλου είχε συσσωρευτεί στα παιδιά και τι αντίκτυπο είχε στον δείκτη νοημοσύνης τους.

Κατά μέσο όρο, τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα των παιδιών στην ακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας θα μπορούσαν να είχαν αυξηθεί σε επίπεδα που μείωσαν το IQ τους κατά 2,5 έως 3 μονάδες. 

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αριθμούσε περισσότερους από 80 εκατ. ανθρώπους στο απόγειό της, πράγμα που σημαίνει ότι περίπου το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού είχε εκτεθεί στη ρύπανση από μόλυβδο.

Ο μόλυβδος άλλαξε την Ιστορία;

Οι επιπτώσεις της δηλητηρίασης από μόλυβδο μπορεί να είναι τόσο σοβαρές, ώστε οι μελετητές διερευνούν αν συνέβαλε στην πτώση της αυτοκρατορίας.

«Μείωση του δείκτη νοημοσύνης κατά 2,5 έως 3 μονάδες μπορεί να μην ακούγεται μεγάλη, αλλά αφορούσε το σύνολο του πληθυσμού για τα σχεδόν 180 χρόνια της Pax Romana», σύμφωνα με τον Μακόνελ.

«Το αφήνω στους επιδημιολόγους, τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους να αποφανθούν ως προς το αν τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης από μόλυβδο και οι επιπτώσεις στην υγεία που έχουμε εντοπίσει… ήταν αρκετά για να αλλάξουν την Ιστορία», λέει ο ίδιος.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση από μόλυβδο μειώθηκε μετά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ωστόσο αυξήθηκε ξανά κατά τον μεσαίωνα και εκτινάχθηκε τον 20ό αιώνα, με τη βιομηχανική επανάσταση, την καύση ορυκτών καυσίμων και τα μολυβδούχα καύσιμα για τα οχήματα.

Μελέτη του 2021 από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα παιδιών ηλικίας ενός έως πέντε ετών μειώθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως το 2016 λόγω της απαγόρευσης των μολυβδούχων καυσίμων.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

J.R. McConnell, N.J. Chellman, A. Plach, et al., Pan-European atmospheric lead pollution, enhanced blood lead levels, and cognitive decline from Roman-era mining and smelting, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A., 122 (3) e2419630121, doi.org/10.1073/pnas.2419630121

Πηγή: Καθημερινή, LBV Magazine