Η Πύλη του Αδριανού και η ζωή γύρω από τα μνημεία

Φωτογραφία της Πύλης του Αδριανού από το 1900 και δεξιά, μια σύγχρονη άποψη της περιοχής. [Credit: «Συλλόγος των Αθηναίων»] Η σταδιακή ένταξ...

Φωτογραφία της Πύλης του Αδριανού από το 1900 και δεξιά, μια σύγχρονη άποψη της περιοχής. [Credit: «Συλλόγος των Αθηναίων»]

Η σταδιακή ένταξη των αρχαιοτήτων της Αθήνας μέσα στον αστικό ιστό υπήρξε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προκλήσεις της νέας πόλης. Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για τις επιλογές που θα είχε ένας πολεοδόμος σήμερα, αλλά μετά το 1830, όταν άρχισε να σχεδιάζεται η πρωτεύουσα του νέου κράτους, οι συνθήκες ήταν χωρίς αμφιβολία διαφορετικές. Η πόλη ήταν μικρή και κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την κατοπινή ανάπτυξη. Οι νεωτερικές ιδέες περί πολεοδομίας, άλλωστε, συνιστούσαν επίσης μια απειλή για τον καθιερωμένο, έως τότε, τρόπο ζωής.

Γύρω πάντως από την Πύλη του Αδριανού και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός διατηρήθηκε ένας ευρύς αρχαιολογικός χώρος στις παρυφές του Ιλισού. Η Πύλη, στον τύπο της θριαμβικής αψίδας, θυμίζει εσαεί την αγάπη του Αδριανού γι’ αυτήν την πόλη, απέναντι από την Πόλη του Θησέα. Πολλές οι ερμηνείες για τις επιγραφές, τη χωροθέτηση, τη «νέα» Αθήνα επί Αδριανού.

Ωστόσο, το βλέμμα μας αιχμαλωτίζει μια φωτογραφία της ρομαντικής Αθήνας, γύρω στο 1900. Ανήκει στο αρχείο γυάλινων φωτογραφικών πλακών του «Συλλόγου των Αθηναίων» και μας δείχνει το σχεδόν εξοχικό περιβάλλον γύρω από την Πύλη. Απέναντι, η (αθέατη στη φωτογραφία) οδός Λυσικράτους οδηγεί στην Πλάκα, σε μια ευθεία προς την Αγία Αικατερίνη, το Μνημείο του Λυσικράτους και την οδό Τριπόδων. Στο κάδρο της φωτογραφίας μας, η γαλήνια ατμόσφαιρα δίνει τον τόνο. Καβαλίνες διακρίνονται στο πατημένο χώμα επί της Αμαλίας, η φύτευση προς τη Βασιλίσσης Ολγας είναι πυκνή, οι πιλοφόροι άνδρες σεργιανίζουν, ένας μικρός σκύλος μάς θυμίζει τη ζωή των ζώων στην παλιά Αθήνα, ένας μικροπωλητής, ίσως κουλουριών, έχει σταθεί μπροστά στην Πύλη του Αδριανού. Είναι μια ατμόσφαιρα μικρής πόλης. Τα κατάλοιπα ενός αυτοκρατορικού περιβάλλοντος προβάλλονται σε αντίθεση προς ένα περιβάλλον των νέων Αθηνών χωρίς εμφανή ίχνη αστικού πολιτισμού (πλην των ορθολογικών φυτεύσεων και των φανοστατών, μαρτύρων δημοσίου φωτισμού).

Η σημερινή συνθήκη γύρω από την Πύλη του Αδριανού μας δείχνει τη χειροτέρευση της ζωής γύρω από τα μνημεία. Η ηχορρύπανση, οι κραδασμοί, τα καυσαέρια είναι το περιβάλλον με το οποίο στο κέντρο της Αθήνας είμαστε εξοικειωμένοι από το 1960 και μετά. Το παριλίσσιο τοπίο έχει καλυφθεί, έχει αφανιστεί ένα ανάγλυφο συνυφασμένο με την κλασική και τη ρωμαϊκή Αθήνα.

Το περιβάλλον γύρω από την Πύλη του Αδριανού, ωστόσο, σχεδόν πάντα αιφνιδιάζει. Διαχέεται στις αισθήσεις και μας θυμίζει ότι εδώ, σε αυτό το σημείο της γης, υπάρχουν σημαντικοί λόγοι για να συρρέουν προσκυνητές από όλον τον κόσμο. Σήμερα, στη θέση των μικρών σπιτιών της Αθήνας της μπελ επόκ, υπάρχουν χαμηλές σε ύψος (λόγω Ακροπόλεως) πολυκατοικίες χτισμένες στις δεκαετίες του ’30 και του ’50, υπάρχει το νεότερο κτίριο της Ευαγγελικής Εκκλησίας, κτίρια γραφείων του ’70 και το θαυμάσιο Μέγαρο Ορφανίδη του 1905, έργο Αναστασίου Μεταξά, το οποίο στεγάζει τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ωνάση. Η μνήμη από τα αυτοσχέδια καφενεία γύρω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός έχει πλήρως ξεριζωθεί.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή