Το μυστήριο του συστήματος εσωτερικού φωτισμού του Παρθενώνα στην αρχαιότητα

Το φως εισέρχεται από την θύρα του ναού το πρωί της ημέρας των Παναθηναίων και αντανακλάται στο άγαλμα και στις τεχνητές λίμνες του νερού. [...

Το φως εισέρχεται από την θύρα του ναού το πρωί της ημέρας των Παναθηναίων και αντανακλάται στο άγαλμα και στις τεχνητές λίμνες του νερού. [Credit: Juan de Lara]

Ο ναός του Παρθενώνα στην Ακρόπολη της Αθήνας φιλοξενούσε το κολοσσιαίο άγαλμα της θεάς Αθηνάς από χρυσό και ελεφαντόδοντο, φιλοτεχνημένο από τον διάσημο γλύπτη Φειδία το 438 π.Χ.. Η θέα του από την είσοδο του ναού πρέπει να ήταν εντυπωσιακή, αλλά αυτή ενισχύθηκε επίσης από ένα προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα φωτισμού και εφέ που περιλάμβαναν πολύπλοκα ανοίγματα στην οροφή, ακόμη και στρατηγικά τοποθετημένες δεξαμενές.

Το πρόβλημα του φωτισμού του ναού τέθηκε για πρώτη φορά από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Antoine-Chrysostome Quatremère de Quincy τον 18ο αιώνα, ο οποίος θεώρησε ότι πρέπει να υπήρχαν ανοίγματα στην οροφή. Αργότερα, ο Βρετανός αρχιτέκτονας James Fergusson πρότεινε τον επόμενο αιώνα ότι το κλειδί βρισκόταν στα παράθυρα που ήταν ανοιχτά στο επίπεδο της οροφής.

Τώρα, το μυστήριο του συστήματος εσωτερικού φωτισμού του Παρθενώνα αποκαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο και καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Juan De Lara, σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Annual of the British School at Athens.

Τρισδιάστατη αναπαράσταση του εσωτερικού του Παρθενώνα.
[Credit: Juan de Lara]

Ο De Lara χρησιμοποίησε τρισδιάστατες αναπαραστάσεις και υπολογισμούς που βασίζονται σε φυσικές προσομοιώσεις του φωτός και της αντανάκλασής του σε διάφορες επιφάνειες για να αναπαραστήσει με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο ο φυσικός και τεχνητός φωτισμός αλληλεπιδρά με τα διάφορα στοιχεία του κτηρίου και το εσωτερικό άγαλμα της θεάς.

Στρατηγικά κατανεμημένα ανοίγματα στην οροφή του Παρθενώνα, εσωτερικές λίμνες νερού, παράθυρα και λεπτότατα γυαλισμένο μάρμαρο κατάφεραν να δημιουργήσουν μια αμυδρή ατμόσφαιρα όπου η θεά φαινόταν να αναδύεται από το σκοτάδι με απόλυτα εκθαμβωτικό τρόπο.

«Ο Παρθενώνας δεν ήταν μόνο ένα αρχιτεκτονικό επίτευγμα, αλλά και ένα οπτικό. Αυτός ο ναός, σχεδόν σαν μια θεατρική σκηνή, σχεδιάστηκε σχολαστικά για να ανακατευθύνει το φως, να δημιουργήσει ιερή ατμόσφαιρα και να συνδέσει τον επισκέπτη με το θείο μέσω ειδικών εφέ - αν και πρέπει να τονιστεί ότι ο ναός ήταν αρκετά σκοτεινός», σημειώνει ο De Lara.

Χρησιμοποιώντας ψηφιακά εργαλεία αιχμής, ο αρχαιολόγος κατάφερε να αναδημιουργήσει τη δομή του ναού με περιθώριο λάθους μόλις 2 εκατοστών, συμπεριλαμβανομένου του αγάλματος της θεάς Αθηνάς. Στη συνέχεια, πραγματοποίησε υπολογισμούς για τη θέση του ήλιου σε διάφορες εποχές του έτους και της ημέρας, σύμφωνα με τιμές του 5ου αιώνα π.Χ.

Έτσι, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ήλιος θα εμφανιζόταν στον ορίζοντα το πρωί της πομπής των Παναθηναίων και το φως του θα έμπαινε από τη μεγάλη πόρτα του ναού, αντανακλώντας στο άγαλμα και ενισχύοντας το οπτικό αποτέλεσμα του φυσικού φωτισμού, δημιουργώντας μια μαγική και μοναδική αύρα.

«Φανταστείτε να μπαίνετε στον Παρθενώνα - τα μάτια σας, κουρασμένα ακόμα από τον έντονο εξωτερικό ήλιο, προσαρμόζονται σιγά σιγά στο εσωτερικό σκοτάδι. Όταν το φως του ήλιου φιλτράρεται μέσα από τη σχισμή της πόρτας του ναού, μια ακτίνα χτυπά το χρυσό ένδυμα της θεάς, φωτίζοντάς την. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα που σκόπευαν να δημιουργήσουν οι αρχιτέκτονες και ο Φειδίας. Πρέπει να ήταν εκπληκτικό!» λέει ο De Lara. Και συνεχίζει: «Για να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητες των αρχαιολογικών ανακαλύψεων, πρέπει να συνεχίσουμε να αγκαλιάζουμε την τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία ως βασικούς εταίρους στην εξερεύνηση και την έρευνα».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

de Lara J., Illuminating the Parthenon. The Annual of the British School at Athens. Published online 2025:1-46. doi:10.1017/S0068245424000145

Πηγή: LBV Magazine