Τι συμβαίνει με την ανασκαφή και τον αρχαιολογικό χώρο του Πετρά Σητείας;

Άποψη της ανασκαφής στο νεκροταφείο του Πετρά [Credit: ΥΠΠΟ] Το περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες κυκλοφόρησε πρόσφατα με ένα μεγάλο αφιέρωμα...

Άποψη της ανασκαφής στο νεκροταφείο του Πετρά [Credit: ΥΠΠΟ]

Το περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες κυκλοφόρησε πρόσφατα με ένα μεγάλο αφιέρωμα στην ανασκαφή του Πετρά Σητείας. Από το 1985 και υπό τη διεύθυνση της Δρος Μεταξίας Τσιποπούλου, στην περιοχή έχουν ανασκαφεί ένα μινωικό ανάκτορο, τρεις οικισμοί, που χρονολογούνται από το 3400 έως το 1100 π.Χ., μια μεγάλη ελίτ μινωική νεκρόπολη με διάρκεια χρήσης τουλάχιστον 1.100 ετών (περ. 2900-1800 π.Χ.), αλλά και ένα βυζαντινό νεκροταφείο του 12ου-13ου αιώνα μ.Χ. Όλα αυτά καθιστούν τον Πετρά έναν μείζονος σημασίας αρχαιολογικό χώρο.

Το καλοκαίρι του 2020 είχε πάρει δημοσιότητα μια διαδικτυακή εκστρατεία συλλογής υπογραφών για τη συνέχιση της ανασκαφής του νεκροταφείου, που είχε διακοπεί «χωρίς να δοθεί καμία εξήγηση από την Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου» (δείτε εδώ σχετικό κείμενο).

Τι συμβαίνει όμως σήμερα στον Πετρά; Σε ποια φάση βρίσκεται η ανασκαφή του; Το περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες απευθύνθηκε στην πλέον αρμόδια να απαντήσει, τη διευθύντρια των ανασκαφών και επίτιμη διευθύντρια του Υπουργείου Πολιτισμού, Δρα Μεταξία Τσιποπούλου.

Κυρία Τσιποπούλου, έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή στον Πετρά; Αν όχι, σε ποιο στάδιο βρίσκεται;

Η ανασκαφή της νεκρόπολης διακόπηκε το 2020, διότι δεν είχε εξασφαλισθεί νόμιμη πρόσβαση από την αρμόδια Υπηρεσία του Υπουργείου, όπως ορίζεται από τον αρχαιολογικό νόμο (άρθρο 19 για τη στέρηση χρήσης), σύμφωνα και με εντολή που είχε δοθεί από την Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού το 2018. Σχετικά πρόσφατα, το 2021 επελέγη να ακολουθηθεί η χρονοβόρα διαδικασία της απαλλοτρίωσης μέρους γειτονικής ιδιοκτησίας για την εξασφάλιση πρόσβασης. Προσωπικά δεν γνωρίζω λεπτομέρειες για το θέμα.

Το πενταετές πρόγραμμα για το οποίο είχα λάβει άδεια από την υπουργό Πολιτισμού με ομόφωνη γνωμοδότηση του ΚΑΣ (2017-2021) επρόκειτο να ολοκληρώσει την ανασκαφή.

Από το 2021 και εξής υποβάλλω κάθε χρόνο εμπρόθεσμα φάκελο για ανανέωση της άδειας της ανασκαφής και των στερεωτικών εργασιών που επείγουν. Το αίτημα όμως δεν έχει ποτέ προωθηθεί στο ΚΑΣ μέχρι τώρα, όπως ορίζει ο αρχαιολογικός νόμος για τις συστηματικές ανασκαφές.

Δεν γνωρίζω για ποιον λόγο.

Ως προς το 2025 έχω ζητήσει δύο φορές εγγράφως ενημέρωση για την τύχη του αιτήματός μου, αλλά δεν έχω λάβει μέχρι σήμερα απάντηση.

Δυστυχώς ο αρχαιολογικός χώρος της νεκρόπολης βρίσκεται σε κακή κατάσταση, αφενός λόγω ανθρώπινης παρέμβασης (βανδαλισμός της περίφραξης) αλλά κυρίως εξαιτίας των ακραίων καιρικών συνθηκών των τελευταίων ετών».

Το φετινό καλοκαίρι θα είναι επισκέψιμος ο αρχαιολογικός χώρος;

Η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζω. Ο χώρος που περιλαμβάνει το ανάκτορο, τον κύριο μινωικό οικισμό και το βυζαντινό νεκροταφείο (Δυτικός Λόφος) έχει πλήρως αναδειχθεί ήδη από το 2006, σε συνεργασία του Δήμου Σητείας με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου (τότε ΚΔ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στην οποία υπηρετούσα), με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leader Plus. Το ΥΠΠΟ έχει ορίσει θέση φύλακα και εισιτήριο για το χώρο.

Τα τελευταία χρόνια ο χώρος παραμένει κλειστός για το κοινό, ενώ δεν έχουν γίνει καθαρισμοί ή ορισμένες στερεωτικές παρεμβάσεις απαραίτητες 20 χρόνια μετά την παράδοσή του στο κοινό. Στο τέλος του 2023 επισκέφθηκα τον χώρο με ειδική άδεια, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος για τα μινωικά ανάκτορα του Πανεπιστημίου της Γάνδης, στο οποίο κλήθηκε να συμμετάσχει ο Πετράς. Παρατήρησα ότι δυστυχώς η κατάστασή του ήταν πολύ άσχημη. Για το θέμα αυτό ενημέρωσα το ΥΠΠΟ (Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Διεύθυνση Συντήρησης) και βεβαίως την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων, με άφθονο φωτογραφικό υλικό της πρότερης και της παρούσας κατάστασης. Δεν γνωρίζω αν έγιναν διορθωτικές επεμβάσεις έκτοτε.

Εξάλλου, το ανάκτορο και το μνημειακό σύνολο του Πετρά δεν έχουν, δυστυχώς, περιληφθεί στην πρόταση του ΥΠΠΟ για ένταξη των μινωικών ανακτόρων στον κατάλογο μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, παρά το γεγονός ότι ο χώρος πληροί όλες τις προϋποθέσεις*. Αυτό θα εξασφάλιζε σημαντική οικονομική βοήθεια για το μνημείο.

Φέτος πληροφορήθηκα από τον τοπικό Τύπο ότι έγινε προκήρυξη από την Εφορεία για την πρόσληψη συμβασιούχου φύλακα για τον Πετρά, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Δεν γνωρίζω αν ολοκληρώθηκε η διαδικασία και αν έγινε η αντίστοιχη πρόσληψη. Εύχομαι να λειτουργήσει ο χώρος φέτος κανονικά.

Τι στάση κρατάει η τοπική κοινωνία, απέναντι σε έναν τόσο σημαντικό αρχαιολογικό χώρο; Έχουν αναληφθεί κάποιες πρωτοβουλίες στήριξης;

Υπάρχει μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας που κατανοεί τη σημασία του μνημειακού συνόλου. Πολλοί έχουν επισκεφθεί τον χώρο με τις οργανωμένες ξεναγήσεις μου και έχουν λάβει μέρος στις διάφορες δράσεις μας από το 1986 μέχρι σήμερα. Οι ανασκαφές Πετρά εξάλλου έχουν ιστότοπο και σελίδες στο Facebook και το Ιnstagram. Επίσης, αρκετοί κάτοικοι και φίλοι της Σητείας μιλούν για τις ανασκαφές και υποστηρίζουν την ολοκλήρωση του έργου μας στα δικά τους μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το θέμα έχει συζητηθεί εξάλλου μερικές φορές και στο Δημοτικό Συμβούλιο της Σητείας. Ο πολιτιστικός φορέας Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος με έχει προσκαλέσει και έχω δώσει τέσσερις διαδικτυακές διαλέξεις, με πολυπληθές ακροατήριο, έχει φιλοξενήσει μια φωτογραφική έκθεση που οργάνωσα προ διετίας και έχει εκδώσει έναν οδηγό για τις αρχαιότητες του Πετρά που έγραψα προ τετραετίας.

Σημαντικά θεωρώ τα διαδικτυακά μαθήματα προς μαθητές Γυμνασίων και Δημοτικών Σχολείων της Σητείας και τις ξεναγήσεις σχολικών τάξεων που πραγματοποιούσα τακτικά στον χώρο.

Εννοείται επίσης ότι έχω ενημερώσει όλους τους κατά καιρούς Δημάρχους, καθώς και τους τοπικούς βουλευτές, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα έχει υποβάλει δύο ερωτήσεις προς τις διαδοχικές υπουργούς Λυδία Κονιόρδου (το 2018) και Λίνα Μενδώνη (το 2021).

Αν πάντως η ερώτησή σας αφορά σε οργανωμένη αντίδραση κατοίκων της Σητείας (με τη μορφή π.χ. Συλλόγου Φίλων ή παράστασης προς την Υπουργό Πολιτισμού), κάτι τέτοιο δεν υπάρχει μέχρι σήμερα.

*Για την ανάλυση των προϋποθέσεων ένταξης στον κατάλογο, βλ. το άρθρο των E. Kountouri / C. Benissi / K. Psaroudakis, «The Minoan Palatial centres as a Future Nomination to the World Heritage List. Challenges and perspectives», στο D. Panagiotopoulos / P. Militello (επιμ.), Modelling Archaeological Landscapes. Bridging Past and Present in two Mediterranean Islands, Heidelberg 2023, σ. 235-246 (εδώ).

Πηγή: Αρχαιολογία και Τέχνες