Από το τέλος των δεινοσαύρων μέχρι την κατάρρευση των Μάγια, η γύρη θυμάται την ιστορία της Γης

Απολιθωμένοι κόκκοι γύρης που απομονώνονται από ιζήματα σε όλο τον κόσμο εξιστορούν μεγάλες μεταβολές του περιβάλλοντος. Πολλοί άνθρωποι φοβ...

Απολιθωμένοι κόκκοι γύρης που απομονώνονται από ιζήματα σε όλο τον κόσμο εξιστορούν μεγάλες μεταβολές του περιβάλλοντος.

Πολλοί άνθρωποι φοβούνται τη γύρη, αυτό το σύννεφο δισεκατομμυρίων κόκκων που απελευθερώνονται από τα αρσενικά αναπαραγωγικά όργανα των λουλουδιών. Έχουν λόγο να την αποφεύγουν, καθώς είναι ένα από τα ισχυρότερα αλλεργιογόνα.

Για άλλους, όμως, οι γυρεόκοκκοι είναι πολύτιμες χρονοκάψουλες που προσφέρουν πληροφορίες για το παρελθόν της Γης σε βάθος εκατομμυρίων ετών.

Οι γυρεόκοκκοι διαθέτουν ανθεκτικά περιβλήματα που τους επιτρέπουν να επιζούν για καιρό, γράφουν στο The Conversation η Φρανσίσκα Όμπο-Ικουενόμπι, καθηγήτρια Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Μιζούρι, και ο Λάινους Βίκτορ Ανιάνα, υποψήφιος διδάκτορας Γεωλογίας στο ίδιο ίδρυμα.

Η γύρη που καταλήγει σε ιζήματα λιμνών, ποταμών και θαλασσών προσφέρει λεπτομέρειες για τις συνθήκες που επικρατούσαν όταν απελευθερώθηκε στον αέρα. Πληροφορίες για τη βλάστηση, το κλίμα, ακόμα και την ανθρώπινη δραστηριότητα στην πορεία του χρόνου.

Η ποσότητα και τα είδη των γυρεόκοκκων βοηθούν τους επιστήμονες να παρακολουθήσουν επίσης τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας, τις πτώσεις αστεροειδών ή την κατάρρευση αρχαίων πολιτισμών.

Οι δύο ερευνητές παραθέτουν μερικά παραδείγματα:

Η γύρη και ο αστεροειδής

Όταν έπεσε στη Γη ο αστεροειδής που εξόντωσε τους δεινοσαύρους πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, ένα γιγάντιο τσουνάμι σάρωσε τις ακτές της Βόρειας Αμερικής. Θαλάσσιοι οργανισμοί που παρασύρθηκαν από τα κύματα έχουν ανακαλυφθεί μεταξύ άλλων στο νοτιοανατολικό Μιζούρι, εκατοντάδες χιλιόμετρα από τη θάλασσα.

Απολιθωμένοι γυρεόκοκκοι του φυτού κάρυα, ηλικίας εκατομμυρίων ετών, βρέιθηκαν στο νοτιοανατολικό Μιζιούρι. [Credit: Francisca Oboh Ikuenobe]

Ανάμεσα στα απολιθώματα αυτά εντοπίζονται απολιθωμένο γυρεόκοκκοι που αποκαλύπτουν πώς τα οικοσυστήματα κατέρρευσαν σχεδόν ακαριαία μετά την πρόσκρουση, πριν τελικά ανακάμψουν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια αργότερα.

Για παράδειγμα, η γύρη πεύκων και άλλων κωνοφόρων εξαφανίστηκε μετά την καταστροφή και δεν επανεμφανίστηκε μέχρι να σταθεροποιηθεί το περιβάλλον.

Η γύρη και η άνοδος της στάθμης

Απολιθωμένο γυρεόκοκκοι έχουν επίσης βοηθήσει τους επιστήμονες να ιχνηλατήσουν πιο αργές αλλά εξίσου δραματικές μεταβολές στις παράκτιες πολιτείες του Μισισίπι και της Αλαμπάμα στον Κόλπο του Μεξικού.

Το ύψος του τσουνάμι από τον αστεροειδή που σκότωσε τους δεινοσαύρους σε προσομοίωση του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν.
[Credit: Molly M. Range, et al., 2022]

Στη διάρκεια της εποχής του Κάτω Ολιγόκαινου, από τα 33,9 μέχρι τα 28 εκατ. χρόνια πριν, η στάθμη των ωκεανών ανέβηκε και τα νερά πλημμύρισαν τα δάση κωνοφόρων στην περιοχή. Μελέτες αποκάλυψαν μια χαρακτηριστική μείωση στη γύρη δέντρων στην ομάδα της σεκόγιας, γιγάντια δέντρα που ως τότε ορθώνονταν στις παράκτιες πεδιάδες.

Η αναλογία των γυρεόκοκκων και θαλάσσιων μικροαπολιθωμάτων επέτρεψε στους επιστήμονες να υπολογίσουν πόσο βαθιά εισχώρησαν τα νερά. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι ακτές μετατοπίστηκαν προς την ενδοχώρα κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Η γύρη και η ιστορία της Αυστραλίας

Στη Δυτική Αυστραλία, δείγματα ιζημάτων από τους βυθούς των λιμνών Έροντρομ, Γκάσττροποντ και Πράντο αποκαλύπτουν πώς η ξηρασία άλλαξε την οικολογία της περιοχής.

Απολιθωμένη γύρη ακακίας αγλεονήματος και ευκαλύπτου από την Αυστραλία [Credit: Francisca Oboh-Ikuenobe]

Στη διάρκεια του Ηώκαινου, της γεωλογικής εποχής που διήρκεσε από τα 56 έως 33,9 εκατομμύρια χρόνια πριν, δάση που φύτρωναν σε έλη περιέβαλλαν ένα δίκτυο λιμνών. Αυτό είναι εμφανές από τους απολιθωμένους γυρεόκοκκους τροπικών δέντρων και άλλων φυτών που αγαπούν τα υγρά περιβάλλοντα.

Όμως η βλάστηση άλλαξε απότομα όταν η τεκτονική πλάκα της Αυστραλίας μετακινήθηκε βορειότερα και το κλίμα έγινε πιο ξηρό.

Τα ανώτερα, και επομένως πιο πρόσφατα, στρώματα ιζημάτων περιέχουν κυρίως γύρη φυτών που επικονιάζονται με τον άνεμο και είναι ανθεκτικά στην ξηρασία.

Και η παρουσία της Dunaliella, ενός χλωροφύκους που αγαπά τα εξαιρετικά αλμυρά ύδατα, μαρτυρά ότι οι λίμνες της περιοχής γέμισαν αλάτι.

Η γύρη και η πτώση των Μάγια

Πιο κοντά στους τροπικούς, τα ιζήματα της λίμνη Ίζαμπαλ της Γουατεμάλας καταγράφουν τις μεταβολές των τελευταίων 1.300 ετών. Σε αυτή την περίπτωση, οι γυρεόκοκκοι καταγράφουν όχι μόνο τις διακυμάνσεις του κλίματος αλλά και την ανθρώπινη επίδραση στο τοπίο, ειδικά κατά την άνοδο και τελικά την πτώση της αυτοκρατορίας των Μάγια.

Ερείπια πόλης των Μάγια κοντά στη λίμνη Ίζαμπελ της Γουατεμάλας.
[Credit: Daniel Mennerich]

Πριν από περίπου 1.200 χρόνια, η γύρη καλλιεργούμενων φυτών όπως το καλαμπόκι έφτασε στα μέγιστα επίπεδα, ενώ η γύρη δέντρων μειώθηκε –ευρήματα που δείχνουν εκτεταμένη αποδάσωση για χάρη των καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Η γύρη των δέντρων άρχισε να αυξάνεται και πάλι μερικούς αιώνες αργότερα, μετά την κατάρρευση των πολιτικών κέντρων της αυτοκρατορίας.

Οι ιστορίες της σύγχρονης γύρης

Η γύρη έχει να πει πολλά και για τη σημερινή κλιματική αλλαγή, καθώς η συμπεριφορά των φυτών που παράγουν γύρη αλλάζει καθώς η θερμοκρασία ανεβαίνει.

Σε εύκρατες περιοχές όπως οι ΗΠΑ, η περίοδος της γύρης αρχίζει νωρίτερα στη διάρκεια του χρόνου.

Η αλλαγή αυτή καταγράφεται από τη γύρη που καταλήγει στα ιζήματα λιμνών σε όλο τον κόσμο.

Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που θα φτερνιστείτε λόγω της γύρης, θυμηθείτε ότι αυτές οι μικροσκοπικές χρονοκάψουλες θα έχουν πολλά να πουν στους επιστήμονες του μέλλοντος.

Τα ευρήματα που έρχονται να προστεθούν στα ιστορικά δεδομένα για το πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει το τοπίο και το πώς τα οικοσυστήματα αντιδρούν σε αυτές τις αλλαγές.

Πηγή: in.gr