Ποιες ειναι οι «αντοχές» των μουσείων μας;

Στρες τεστ λόγω υψηλής προσέλευσης - Τα όρια που θέτουν τα ιδρύματα, η διαχείριση των επισκεπτών και οι περιπτώσεις όπου τα νούμερα χτύπησαν...

Στρες τεστ λόγω υψηλής προσέλευσης - Τα όρια που θέτουν τα ιδρύματα, η διαχείριση των επισκεπτών και οι περιπτώσεις όπου τα νούμερα χτύπησαν κόκκινο.

Αντιμετωπίζουν άραγε τα μουσεία της Ελλάδας προβλήματα «υπερφόρτωσης», όπως αυτά που οδήγησαν τους εργαζομένους του Λούβρου στην απόφαση να κλείσουν τις πόρτες του ιδρύματος; Ποια μέτρα λαμβάνουν οι διοικήσεις των ελληνικών μουσείων απέναντι στις όποιες συνέπειες ενδέχεται να έχει ο υπερτουρισμός στη λειτουργία τους; Και ποιο είναι το όριο των επισκεπτών που αντέχουν να εξυπηρετήσουν;

Μιλώντας στην «Κ», ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Νίκος Σταμπολίδης, εκτιμά ότι τα τελευταία χρόνια, εκτός από τη γειτονική Ιταλία και την Ισπανία, το πρόβλημα του υπερτουρισμού «φαίνεται να χτυπάει και τη θύρα της Ελλάδας». Ως προς τα μουσεία, πάντως, εκτιμά πως τα ελληνικά «δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα». Το Μουσείο της Ακρόπολης, για παράδειγμα, μετά την πανδημία έχει αγγίξει μεν τα 2 εκατομμύρια ετήσιους επισκέπτες –νούμερο που σημειώθηκε το 2024 και που φαίνεται ότι θα συνεχιστεί και το 2025–, ωστόσο η ημερήσια επισκεψιμότητά του «δεν υπερβαίνει τον μέσο όρο των 7.000-8.000, δηλαδή λίγο παραπάνω από το 1/3 του ορίου των 20.000 επισκεπτών που έχει θέσει η πολιτεία για τον Ιερό Βράχο». Το καλοκαίρι, η μεγαλύτερη κίνηση παρατηρείται το διάστημα 11 το πρωί με 2-3 το μεσημέρι, δίχως να δημιουργείται πρόβλημα, αναφέρει ο διευθυντής.

Το ημερήσιο όριο ατόμων που μπορούν να εξυπηρετηθούν χωρίς να προκαλείται συνωστισμός, προσθέτει, είναι περίπου 10.000, με κατανομή σε όλη τη διάρκεια της ημερήσιας λειτουργίας του μουσείου – ο συγκεκριμένος αριθμός παρατηρείται μία ή δύο φορές κάθε Ιούλιο και Αύγουστο. Βέβαια, υπάρχουν και ημέρες που αυτό το νούμερο φτάνει στις 15.000 ή και στις 16.000. «Φέτος, στη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, στις 18 Μαΐου, που η είσοδος ήταν δωρεάν, ήρθαν συνολικά 18.000 επισκέπτες. Δεν έχουμε ξαναδεί τέτοια προσέλευση», σημειώνει ο κ. Σταμπολίδης.

Στην πρόσφατη Διεθνή Ημέρα Μουσείων, το Μουσείο της Ακρόπολης δέχθηκε 18.000 επισκέπτες. Με αφορμή την ξαφνική απεργία στο Λούβρο, η «Κ» ρωτάει ελληνικά μουσεία πώς αντιμετωπίζουν την υψηλή προσέλευση των τουριστών όταν οι αριθμοί χτυπούν «κόκκινο». [Credit: ΛΙΑΚΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ / INTIME NEWS]

Ενα μέτρο αντιμετώπισης της ιδιαίτερα υψηλής επισκεψιμότητας είναι η εκπαίδευση του προσωπικού, μόνιμου και εποχικού, εξηγεί ο διευθυντής. «Κυρίως όμως, το μέτρο που λαμβάνουμε για να μην ταλαιπωρείται ο κόσμος σε περιόδους καύσωνα –αλλά και ψύχους– είναι να τον διοχετεύουμε εντός του κτιρίου, αντί να περιμένει σε μεγάλες ουρές έξω», λέει ο κ. Σταμπολίδης και συμπληρώνει: «Μια λύση επίσης είναι να τον κατευθύνουμε στο Μουσείο της Ανασκαφής, κάτω από το Μουσείο Ακρόπολης· να το δει ένα μέρος των επισκεπτών και έπειτα, όταν η ουρά θα έχει μειωθεί, να ανέβει επάνω».

Στην ίδια την Ακρόπολη, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες ουρές που εμφανίστηκαν εξαιτίας της διεθνούς μεταπανδημικής αύξησης του τουρισμού, το υπουργείο Πολιτισμού και ο Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) εφάρμοσαν το πρόγραμμα των ζωνών επισκεψιμότητας, που ορίζει ως μέγιστο ημερήσιο πλήθος επισκεπτών του Ιερού Βράχου τις 20.000 άτομα (στο παρελθόν είχαν σημειωθεί και ρεκόρ της τάξης των 23.000), τα οποία κατανέμονται σε ωριαίες χρονοθυρίδες μέσα από την πλατφόρμα hhticket.gr. Είναι ενδεικτικό ότι μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι δημοφιλείς πρωινές ώρες επίσκεψης στην Ακρόπολη εμφανίζονταν «πλήρεις» στην πλατφόρμα μέχρι και τις 17 Ιουλίου. Τον Μάιο, το ΥΠΠΟ ανακοίνωσε ότι το ηλεκτρονικό εισιτήριο του ΟΔΑΠ θα επεκταθεί σε 107 αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία (από περίπου 30 που είναι σήμερα), των οποίων η επισκεψιμότητα βαίνει αυξανόμενη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Κ» (2.5.2025), η επέκταση του ηλεκτρονικού εισιτηρίου θα επιτρέψει σε νέους χώρους και μουσεία να αποκτήσουν επίσης, αν χρειαστεί, ζώνες επισκεψιμότητας.

«Οι ζώνες εξυπηρετούν», επισημαίνει ο Λύσανδρος Τσιλίδης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συνδέσμων Γραφείων Ταξιδίων & Τουρισμού (FedHATTA), ο οποίος εξηγεί ότι με το συγκεκριμένο σύστημα «μπήκε μια σειρά», καθώς στην Αθήνα υπάρχουν διάφορες οργανωμένες εκδρομές «που κινούνται γύρω από τον ομφαλό που λέγεται Ακρόπολη». Τα κρουαζιερόπλοια, εξάλλου, πλέον «κατεβάζουν» 5.000 επιβάτες, αντί για μερικές εκατοντάδες που ίσχυε παλιότερα. Για τέτοια ζητήματα και κυρίως για να επιτευχθεί μια ακόμη πιο ενιαία κατεύθυνση σε ζητήματα πολιτιστικού τουρισμού, η FedHATTA πραγματοποίησε προσφάτως συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού και του ΟΔΑΠ. Η FedHATTA πρότεινε την επαναφορά του θεσμού «Ηχος και Φως», που περιελάμβανε πολιτιστικές εκδηλώσεις στον Λόφο της Πνύκας, κ.ά., καθώς και τη δυνατότητα ενίσχυσης της επισκεψιμότητας στις βραδινές εξατομικευμένες επισκέψεις στον Ιερό Βράχο. «Υπάρχει και το θέμα του ανελκυστήρα της Ακρόπολης», τονίζει ο κ. Τσιλίδης, «ο οποίος έχει τοποθετηθεί για συγκεκριμένες ανάγκες και είναι λογικό να χαλάει όταν γίνεται υπερβολική χρήση του. Μας ζητάει λοιπόν το υπουργείο –και εμείς θα το κάνουμε– να ενημερώνουμε τον κόσμο ότι μπορεί να τον χρησιμοποιήσει, εφόσον όντως τον έχει ανάγκη».

Το καλοκαίρι, η μεγαλύτερη κίνηση στο Μουσείο Ακρόπολης παρατηρείται το διάστημα 11 το πρωί με 3 το μεσημέρι, δίχως να δημιουργείται πρόβλημα, επισημαίνει ο διευθυντής Νίκος Σταμπολίδης.

Τι συμβαίνει σε άλλα μουσεία της Ελλάδας; Πηγές από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αναφέρουν στην «Κ» ότι το ίδρυμα «έχει ακόμη περιθώριο μέχρι να φτάσει στα όριά του». Είναι πάντως γεγονός, λένε οι ίδιες πηγές, ότι τις ημέρες με πολύ κόσμο (όταν π.χ. επισκέπτονται το ΕΑΜ επιβάτες κρουαζιερόπλοιων) τα συστήματα ανανέωσης του αέρα καταπονούνται, με το αποτέλεσμα να γίνεται ενίοτε αισθητό και στην ατμόσφαιρα – η ανακαίνιση του μουσείου σχεδιάζεται και για αυτούς τους λόγους. Πρόβλημα υπήρξε στη διάρκεια μιας δωρεάν εκδήλωσης για την πανσέληνο του Αυγούστου, όταν στο μουσείο συνυπήρχαν περίπου 5.000 άτομα σε διάστημα λίγων ωρών, πέραν τούτου ωστόσο το δεδομένο των 642.000 επισκεπτών το έτος 2024 είναι πολύ διαφορετικό από τα μεγέθη του μουσείου του Λούβρου. Το δε προσωπικό του ΕΑΜ, όταν χρειάζεται, διοχετεύει το κοινό σε αίθουσες που δεν είναι υπερφορτωμένες και που αυτή την περίοδο είναι όλες ανοιχτές.

«Δεν έχουμε πρόβλημα μέχρι στιγμής, γιατί έχουμε προσλάβει πολύ προσωπικό και μαζί με τον αρκετά καλό προϋπολογισμό μας κρατάμε το μουσείο ανοιχτό επτά ημέρες την εβδομάδα, σε δωδεκάωρη βάση, πλην Τετάρτης», σχολιάζει ο Ιωακείμ Γρυσπολάκης, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. «Μπορούμε κάλλιστα να αντέξουμε μέχρι και 20.000 άτομα την ημέρα», λέει αναφερόμενος στο «breaking point» του μουσείου, ενώ υπογραμμίζει κι εκείνος τη χρησιμότητα των ζωνών επισκεψιμότητας που εφαρμόζονται στο ίδρυμα.

Σε άλλες περιπτώσεις, βέβαια, όπως εκείνη της Δήλου, η οποία προσεγγίζεται μόνο με καραβάκι, είναι πιθανόν να παρατηρηθεί φόρτος επισκεπτών στο εκδοτήριο, που όμως εξομαλύνεται έπειτα στον αρχαιολογικό χώρο και στο μουσείο. Το όποιο πρόβλημα είναι «σημειακό», λέει ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης, και προσθέτει ότι στις Κυκλάδες, λόγω της διασποράς αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, υπάρχει μεγάλο περιθώριο για αύξηση της επισκεψιμότητάς τους.

«Σωτήριο σύστημα»

Το Μουσείο Μπενάκη έχει αντιμετωπίσει προβλήματα μόνο εξαιτίας της ελληνικής συνήθειας να επισκεπτόμαστε τις εκθέσεις την τελευταία ημέρα, όπως έγινε λ.χ. με την έκθεση «1821 πριν και μετά», λέει ο επιστημονικός διευθυντής του ιδρύματος, Γιώργης Μαγγίνης. Το ημερήσιο όριο επισκεπτών του μουσείου δύσκολα καθορίζεται, αναφέρει ο κ. Μαγγίνης, μιας και εξαρτάται από την αίθουσα, τον σχεδιασμό της εκάστοτε έκθεσης, την ύπαρξη ή μη προθηκών για τα εκθέματα κ.λπ.

Ενδεικτικά, το ανώτατο όριο στην Αίθουσα Κωστοπούλου στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού είναι 70 επισκέπτες. Το ηλεκτρονικό σύστημα των ζωνών, πάντως, μπορεί και εδώ να αποδειχθεί σωτήριο. «Φτιάξαμε την υποδομή λόγω της πανδημίας», καταλήγει ο κ. Μαγγίνης, «και αν υποψιαστούμε ότι θα χρειαστεί, μπορούμε ανά πάσα στιγμή να την εφαρμόσουμε».

Οι ατελείωτες ουρές, η απεργία και το σχέδιο για το Λούβρο

Συνωστισμός έξω από το Λούβρο τη Δευτέρα μετά την ξαφνική απεργία των εργαζομένων. Οι επισκέπτες πέρυσι άγγιξαν τα 8,7 εκατομμύρια, αριθμός διπλάσιος από αυτόν που προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός του μουσείου.
[Credit: Carine Schmitt / Hans Lucas via AFP]

Εχει ξανασυμβεί, το 2019 και το 2013. Αυτή τη φορά, όμως, η απόφαση πάρθηκε ξαφνικά, αγωνιωδώς. Η πρόσφατη απεργία των εργαζομένων στο Μουσείο του Λούβρου, οι οποίοι διαμαρτύρονται για τα προβλήματα που προκαλεί στην εργασία τους ο υπερτουρισμός, ξεκίνησε σε μια σύσκεψη ρουτίνας: το προσωπικό –στην ασφάλεια, στα εκδοτήρια κ.α.– απλώς αρνήθηκε να πάει στο πόστο του και να αντιμετωπίσει ένα χαοτικό πλήθος. Ενα σωματείο έκανε λόγο για συνθήκες «μη βιώσιμες». Μήνες πριν, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε ένα πολυετές πλάνο σωτηρίας, που στόχο έχει να αναβαθμίσει τη φθαρμένη κτιριακή υποδομή του Λούβρου, αλλά και να αντιμετωπίσει το ζήτημα της άνευ ορίων υψηλής επισκεψιμότητας. «Δεν μπορούμε να περιμένουμε έξι χρόνια για βοήθεια», δήλωνε στο Associated Press η Σάρα Σέφιαν, εργαζόμενη στην υποδοχή του μουσείου. «Το προσωπικό τελεί υπό πίεση. Δεν πρόκειται μόνο για την τέχνη, αλλά και για εκείνους που την προστατεύουν».

Η απεργία ξεκίνησε τη Δευτέρα και το μουσείο άνοιξε πάλι χθες. Τα προβλήματα ωστόσο παραμένουν και δεν περιορίζονται μόνο σε όσα φιλοδοξεί να λύσει το σχέδιο του Μακρόν, δηλαδή στον συνωστισμό που παρατηρείται μπροστά στη Μόνα Λίζα και στην ύπαρξη μόνο μίας εισόδου στο κτίριο. Οι εργαζόμενοι επισημαίνουν ότι η περυσινή ετήσια επισκεψιμότητα του Λούβρου –8,7 εκατομμύρια– είναι διπλάσια από όση προέβλεπε ο σχεδιασμός του. Και τονίζουν ότι παρά την αύξηση των επισκεπτών, το γαλλικό κράτος έχει μειώσει την επιχορήγηση του δημοφιλέστερου μουσείου στον κόσμο κατά 20% την τελευταία δεκαετία.

Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή