Πανοπλία πολεμιστή της Εποχής του Χαλκού που βρέθηκε στη Μοραβία χρονολογείται στην εποχή του Τρωικού πολέμου

Τρισδιάστατη ανακατασκευή του θώρακα (δεξιά), με βάση ένα γαλλικό παράδειγμα από το Saint-Germain-du-Plain (αριστερά) - πανοπλία με διακόσμη...

Τρισδιάστατη ανακατασκευή του θώρακα (δεξιά), με βάση ένα γαλλικό παράδειγμα από το Saint-Germain-du-Plain (αριστερά) - πανοπλία με διακόσμηση. [Credit: Martin Košťál]

Θραύσμα θώρακα πανοπλίας που κατασκευάστηκε πριν από τρεις και πλέον χιλιετίες κατά την τελική φάση της Εποχής του Χαλκού εντοπίστηκε πρόσφατα μεταξύ των θραυσμάτων ενός αρχαιολογικού συνόλου που ανακαλύφθηκε στη νότια Μοραβία. Πρόκειται για έναν χάλκινο τμήμα θώρακα πανοπλίας που χρονολογείται γύρω στον 13ο αιώνα π.Χ., μια περίοδο που οι ιστορικοί συχνά συνδέουν με τις επικές συγκρούσεις που περιγράφει ο Όμηρος, όπως ο Τρωικός Πόλεμος. Το εύρημα, που ανακοινώθηκε από το Μουσείο της πόλης Brno, είναι μόλις το δεύτερο του είδους του που ανακαλύφθηκε στη σημερινή Τσεχία.

Η ανακάλυψη έγινε το 2023 κατά τη διάρκεια ενός μακροχρόνιου ερευνητικού προγράμματος που διεξήχθη από το Μουσείο της πόλης Brno σε συνεργασία με το Περιφερειακό Μουσείο Mikulov και ενώσεις ερασιτεχνών, που με την χρήση ανιχνευτών μετάλλων λειτουργούν ως έμπειροι συνεργάτες στην έρευνα της κρυμμένης κληρονομιάς. Η ακριβής τοποθεσία του χώρου δεν έχει δημοσιοποιηθεί για λόγους προστασίας και ασφάλειας.

Σε αυτό το πλαίσιο, ένα από τα πιο έμπειρα μέλη της ομάδας ανακάλυψε μια ομάδα μεταλλικών αντικειμένων σαφώς τοποθετημένων με πρόθεση: ένας πέλεκυς μάχης, μια αιχμή δόρατος, ένα δρεπάνι, μια χάλκινη περόνη και θραύσματα χαλκού - όλα αυτά είχαν θαφτεί μαζί σε μια τελετουργική κατάθεση, όπως πιστεύουν οι ερευνητές. Όλα είχαν καταστραφεί σκόπιμα πριν θαφτούν μαζί, σε αυτό που οι αρχαιολόγοι ερμηνεύουν ως μέρος μιας αναθηματικής τελετουργίας, μιας συνήθους πρακτικής στην προϊστορική Ευρώπη όπου όπλα και πολύτιμα αντικείμενα προσφέρονταν σε θεότητες ή στον κάτω κόσμο.

Επιλογή αντικειμένων από το εύρημα: αιχμή δόρατος, θραύσμα πόρπης, λυγισμένο δρεπάνι, θραύσματα ασπίδας. [Credit: Μουσείο της πόλης Brno]

Μεταξύ των υπολειμμάτων υπήρχε επίσης ένα φαινομενικά ασήμαντο αντικείμενο: ένα λυγισμένο και παραμορφωμένο μεταλλικό φύλλο, το οποίο αρχικά δεν τράβηξε καμία προσοχή. Μόνο κατά τα μεταγενέστερα στάδια ανάλυσης, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 2024 και 2025, οι αρχαιολόγοι άρχισαν να υποψιάζονται τη σημασία του.

Χάρη στην τεχνολογία τρισδιάστατης σάρωσης, κατέστη δυνατό να «ξεδιπλωθεί» ψηφιακά το φύλλο και να εξεταστεί λεπτομερώς η επιφάνειά του. Κάτω από το μικροσκόπιο, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα διακοσμητικό μοτίβο που αποκάλυψε την πραγματική ταυτότητα του αντικειμένου: επρόκειτο για τμήμα θώρακα, δηλαδή τμήμα του θωρακικού ιμάντα της πανοπλίας.

«Χάρη στην τρισδιάστατη σάρωση, μπορέσαμε να “ξεδιπλώσουμε” ψηφιακά το λυγισμένο μέταλλο και να προσδιορίσουμε το σχήμα και τη διακόσμησή του», δήλωσε ο Aleš Navrátil, αρχαιολόγος στο Μουσείο της πόλης του Brno.

Τα χάλκινα αντικείμενα μετά την αποκάλυψή τους. [Credit: Aleš Navrátil]

«Η διακόσμηση που εντοπίστηκε στο μικροσκόπιο επιβεβαίωσε ότι επρόκειτο για προστατευτικό στοιχείο για το σώμα». «Η ανακάλυψη αυτή», πρόσθεσε, «είναι εξαιρετική όχι μόνο λόγω της σπανιότητάς της - καθώς ελάχιστα παραδείγματα έχουν διασωθεί στην Κεντρική Ευρώπη - αλλά και για όσα υποδηλώνει για τις κοινωνικές και στρατιωτικές δομές της εποχής».

Χάλκινα αμυντικά στοιχεία όπως αυτή η πανοπλία αποτελούσαν εκείνη την εποχή αποκλειστικό προνόμιο της πολεμικής ελίτ. Η κατασκευή τους απαιτούσε υψηλά επίπεδα τεχνικών γνώσεων και μεγάλη ποσότητα πόρων, γεγονός που τα καθιστούσε αντικείμενα τεράστιας οικονομικής και συμβολικής αξίας.

Οι περισσότεροι μαχητές προστατεύονταν με εξοπλισμό κατασκευασμένο από ευπαθή υλικά - δέρμα, ξύλο ή φυτικές ίνες - τα οποία σπάνια διατηρούνται σε αρχαιολογικά περιβάλλοντα. Για το λόγο αυτό, η ανακάλυψη μιας πλήρους ή μερικής μεταλλικής πανοπλίας επιτρέπει μια σαφέστερη από ποτέ ματιά στην πραγματική διάσταση της πολεμικής κουλτούρας της ύστερης Εποχής του Χαλκού στην Κεντρική Ευρώπη.

Αρχαιολόγοι στο σημείο ανακάλυψης των θραυσμάτων της πανοπλίας. 
[Credit: Μουσείο της πόλης Brno]

Η πανοπλία της Μοραβίας έχει ήδη τεκμηριωθεί επιστημονικά σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας και Μουσειολογίας της Σχολής Τεχνών του Πανεπιστημίου Masaryk. Σύμφωνα με τις μελέτες, η χρονολόγησή του συμπίπτει με την εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με τις παραδοσιακές και αρχαίες πηγές, θα συνέβαιναν οι συγκρούσεις του μυκηναϊκού κόσμου, όπως αυτές που περιγράφονται στην Ιλιάδα. Πράγματι, το κομμάτι αυτό ανήκει στην περίοδο που είναι γνωστή ως Πολιτισμός των Τεφροδόχων, μια αρχαιολογική παράδοση που χαρακτηρίζεται από το ταφικό ύφος, τη χαρακτηριστική κεραμική και την κατακερματισμένη κοινωνική δομή.

Οι κοινότητες που συνδέονταν με αυτόν τον πολιτισμό δεν αποτελούσαν μια ομοιογενή εθνοτική ενότητα, αλλά μάλλον ένα μωσαϊκό ανθρώπινων ομάδων με κοινές πολιτιστικές πρακτικές, που ήταν διασκορπισμένες σε μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι σχετίζονται άμεσα με τους σλαβικούς λαούς που κατοίκησαν την περιοχή αιώνες αργότερα, αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι πολλές από τις περιοχές εγκατάστασής τους κατελήφθησαν αργότερα από αυτές τις ομάδες.

«Η ανακάλυψη αυτού του τμήματος θώρακα εντάσσεται στην αυξανόμενη τάση συνεργασίας μεταξύ επαγγελματιών αρχαιολόγων και πολιτών που ενδιαφέρονται για την αρχαία ιστορία, μια δυναμική που έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική για τον εντοπισμό και την ανάκτηση πολιτιστικών αγαθών». Αυτό τόνισε ο διευθυντής του Μουσείου της πόλης του Brno, Zbyněk Šolc, ο οποίος υπογράμμισε τη σημασία αυτού του συμμετοχικού μοντέλου: «Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιώνει τη σημασία της μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ των ειδικών και του κοινού, η οποία αποτελεί κλειδί για το ίδρυμά μας. Χάρη σε αυτήν, μπορούμε να ανακαλύπτουμε και να διατηρούμε πολύτιμα αντικείμενα που μας φέρνουν πιο κοντά σε μακρινές εποχές και μας προσφέρουν νέες προοπτικές για το παρελθόν μας».

Το μουσείο ανακοίνωσε ότι εργάζεται ήδη για την προετοιμασία μιας δημόσιας έκθεσης για την ανακάλυψη, στην οποία το αποκατεστημένο και τεκμηριωμένο θραύσμα της πανοπλίας θα εκτεθεί μαζί με άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στην ίδια τοποθεσία. Στόχος είναι να προσφερθεί στο κοινό μια απτή εικόνα του κόσμου των προϊστορικών πολεμιστών και των συνδέσεών τους με τις μυθικές ιστορίες που έχουν μείνει στη δυτική παράδοση. Με την πρωτοβουλία αυτή, το Μουσείο της πόλης του Brno επιδιώκει να συνδέσει τις ιστορικές ρίζες της Μοραβίας με τους θρυλικούς απόηχους της αρχαίας Μεσογείου.

Πηγή: LBV Magazine, Archaeology News