«Ξαναγράφουν» την ιστορία της αρχαίας ελληνικής οικονομίας. Αποκαλύπτουν γυναίκες που προβληματίζονται σχετικά με το αν μια εγκυμοσύνη θα απ...
«Ξαναγράφουν» την ιστορία της αρχαίας ελληνικής οικονομίας. Αποκαλύπτουν γυναίκες που προβληματίζονται σχετικά με το αν μια εγκυμοσύνη θα αποτελέσει αφορμή για έναν συμφέροντα δεσμό κι άλλες, δραστήριες, με λόγο στη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας. Αποτελούν έναν πολύτιμο θησαυρό καθώς καταγράφουν τις «φωνές» ανθρώπων που ζούσαν από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. έως τα μέσα του 3ου αι. π.Χ.
Είναι τα μόλις λίγων εκατοστών μολύβδινα ελάσματα από το αρχαιότερο μαντείο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, εκείνο της Δωδώνης, πάνω στα οποία οι πιστοί έγραφαν ερωτήσεις και ζητούσαν τη θεϊκή απάντηση για όσα τους απασχολούσαν. Δύο χρόνια μετά την ένταξή τους στον Κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» της UNESCO, βρέθηκαν εκ νέου στο μικροσκόπιο 46 επιστημόνων, οι οποίοι παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους στο διεθνές διεπιστημονικό συνέδριο «Δωδώνη: Τα Χρηστήρια Ελάσματα» που διοργανώνει ο Τομέας Κλασικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σε συνεργασία με τον Δήμο Δωδώνης, με στόχο την ανάδειξη των επιγραφικών, γλωσσικών, λατρευτικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων.
«Το 98% των ερωτημάτων υποβλήθηκε από ιδιώτες και αφορούσε προσωπικά ζητήματα – γάμο, απογόνους, υγεία, επαγγελματικές και περιουσιακές υποθέσεις. Τα οικονομικά ζητήματα αποτελούν την πολυπληθέστερη θεματική κατηγορία στις πινακίδες της Δωδώνης. Οι άνθρωποι που κατέφευγαν στο μαντείο προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα: αγρότες και έμποροι, αλλά και ψαράδες ή αγγειοπλάστες», λέει στα «ΝΕΑ» ο διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Λούντβιχ Μαξιμιλιάν του Μονάχου, δρ Μόριτς Χινς.
«Περίπου το 16% των ερωτημάτων υποβλήθηκε από γυναίκες. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι οι γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας συμμετείχαν ενεργά στη θρησκευτική ζωή. Ωστόσο, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στις πινακίδες που σχετίζονται με οικονομικά θέματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είχαν οικονομική δραστηριότητα. Οι έγγαμες γυναίκες είχαν οικονομικές ευθύνες ως “συνεταίροι” των συζύγων τους· έτσι, απολάμβαναν κάποια ανεξαρτησία στην καθημερινότητα, αν και αόρατη στη δημόσια σφαίρα. Επιπλέον, αν και δεν υπάρχουν πολλές ερωτήσεις οικονομικού ενδιαφέροντος από μεμονωμένες γυναίκες, οι λίγες που υπάρχουν αποδεικνύουν ότι οι γυναίκες της Βορειοδυτικής Ελλάδας απολάμβαναν περισσότερα οικονομικά δικαιώματα απ’ ό,τι εκείνες της κλασικής Αθήνας», συνεχίζει. Διευκρινίζει ωστόσο ότι τα ελάσματα «δεν ανατρέπουν πλήρως την καθιερωμένη εικόνα για την αρχαία ελληνική οικονομία, βασισμένη κυρίως σε αθηναϊκές πηγές, αλλά τη συμπληρώνουν και τη διορθώνουν σε πολλά σημεία».
Τα χρηστήρια ελάσματα της Δωδώνης, εκτός των άλλων, ρίχνουν νέο φως στη θρησκευτική διάσταση της ηθικής απέναντι στο εμπόριο και το κέρδος. «Η ειλικρίνεια με την οποία οι πιστοί ρωτούν τον Δία πώς να επιτύχουν χρηματικό όφελος δείχνει ότι δεν υπήρχαν ηθικοί φραγμοί απέναντι στην αναζήτηση του κέρδους αυτή καθαυτήν. Θεωρούσαν τον πλούτο ως αποτέλεσμα θεϊκής εύνοιας· ο Δίας και οι άλλοι θεοί λατρεύονταν με την ελπίδα ανταπόδοσης σε υλικό όφελος», αναφέρει ο δρ Χινς, επισημαίνοντας πως η παρατήρηση αυτή δεν σημαίνει ότι η αρχαία ελληνική θρησκεία ήταν «ανήθικη», καθώς «θεωρούνταν σοβαρό παράπτωμα, για παράδειγμα, να ζητεί κανείς χρησμό για παράνομο ή ανήθικο κέρδος».
Γυναίκες και δούλοι
Τα μεγέθους μόλις λίγων εκατοστών ελάσματα, τα οποία κατά κανόνα είναι παλίμψηστα, καθώς χρησιμοποιήθηκαν πολλές φορές, με μέγεθος γραμμάτων που δεν ξεπερνά το ενάμισι χιλιοστό, δεν είναι πολύτιμη πηγή πληροφοριών μόνο για την οικονομική ιστορία, αλλά και επειδή προσφέρουν πρόσβαση στη φωνή ανθρώπων που συνήθως δεν «ακούγεται», όπως οι γυναίκες και οι δούλοι. «Με έναν τρόπο, μπορούμε επιτέλους να ακούσουμε τη δική τους εκδοχή για ιστορίες που για αιώνες αφηγούνταν μόνο άνδρες», μας λέει η Ελίζα λε Μπαΐλ, ερευνήτρια και υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 1 Παντεόν – Σορβόννη. «Το να μιλήσουμε για “αυτονομία” ίσως είναι υπερβολή· προτιμώ να μιλώ για τη δράση τους, μια έννοια που υπογραμμίζει την ικανότητά τους να ενεργούν και να κάνουν επιλογές μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία. Οι γυναίκες μπορούσαν να ενεργούν σε ορισμένες περιστάσεις και να απευθύνονται οι ίδιες στους θεούς, όταν τις απασχολούσε κάτι σχετικό με την υγεία, την ευτυχία, τη δικαιοσύνη, τα παιδιά ή τις σχέσεις τους. Οσον αφορά τις προσωπικές τους σχέσεις με άνδρες, κάποιες ίσως χρησιμοποιούσαν το μαντείο ως επιβεβαίωση ή υποστήριξη των επιλογών τους», λέει και αναφέρει ως χαρακτηριστική την περίπτωση της Πλαυράτας, που θέλει να μάθει αν, δημιουργώντας στενή σχέση με τον Πλάτωνα, γιο του Κάρπωνα, και με τη βοήθεια των θεοτήτων του τοκετού, θα αποκομίσει κάποιο όφελος.
Τελικά, μπορεί να σκιαγραφηθεί το πορτρέτο της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας μέσα από τα ελάσματα της Δωδώνης; «Μας προσφέρουν μια ευρύτερη εικόνα, αλλά όχι ένα πλήρες πορτρέτο της κοινωνίας. Οι πολύ φτωχοί απουσιάζουν διότι δεν είχαν τα μέσα να ταξιδέψουν ως το μαντείο. Στα ελάσματα, επίσης, σώζονται κάποιες εξαιρετικά σπάνιες εκφράσεις δούλων. Πρόκειται για μία ακόμη υπενθύμιση της σκληρής πραγματικότητας, ανισότητας και εκμετάλλευσης, πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η αρχαία ελληνική οικονομία», καταλήγει ο δρ Χινς.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια