Ο Οίκος του Θιάσου και άλλα σπίτια στην Πομπηία μπορεί να είχαν πύργους παρατηρητηρίων

Τρισδιάστατη ανακατασκευή του πύργου του Οίκου του Θιάσου στην Πομπηία. [Credit: Parco archeologico di Pompei] Ένα διεθνές ερευνητικό πρόγρα...

Τρισδιάστατη ανακατασκευή του πύργου του Οίκου του Θιάσου στην Πομπηία. [Credit: Parco archeologico di Pompei]

Ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα με την επωνυμία POMPEII RESET, υπό την ηγεσία του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας και του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, προτείνει μέσω εικονικών μοντέλων ότι ο Οίκος του Θιάσου μπορεί να είχε έναν πύργο παρατήρησης, μιμούμενο τις προαστιακές επαύλεις των πλουσιότερων κοινωνικών στρωμάτων.

Η εικόνα της πόλης της Πομπηίας, που κρυσταλλώθηκε από το καλούπι της τέφρας και των λαπίλλων που διατήρησαν το επίπεδο του εδάφους της για αιώνες, ενδέχεται να αποκτήσει μια νέα κάθετη διάσταση. Μια ψηφιακή αρχαιολογική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επίσημο ηλεκτρονικό περιοδικό των ανασκαφών υποστηρίζει την υπόθεση ότι μερικές από τις πιο εξέχουσες domus της πόλης, σε μια επίδειξη κοινωνικής διάκρισης και οικονομικής δύναμης, ενδέχεται να διέθεταν πύργους παρατήρησης.

Αν και το αστικό τοπίο δεν έφτασε ποτέ στην πυκνότητα των πατρίκιων πύργων που αιώνες αργότερα θα χαρακτήριζαν μεσαιωνικές πόλεις όπως το Σαν Τζιμινιάνο ή η Μπολόνια, η τοπική ελίτ ενδέχεται να υιοθέτησε αυτό το αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό ως σύμβολο κοινωνικής θέσης.

Άποψη των ερειπίων του Οίκου του Θιάσου με τη σκάλα που θα οδηγούσε στον πύργο. [Credit: Parco archeologico di Pompei]

Η μελέτη αποτελεί μέρος της πρωτοβουλίας POMPEII RESET. Το έργο αυτό, μια συνεργασία μεταξύ του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, υπό τη διεύθυνση του Gabriel Zuchtriegel, και του Τμήματος Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου (Winckelmann-Institut), υπό τον συντονισμό της καθηγήτριας Susanne Muth, έχει ως κύριο στόχο την ψηφιακή ανακατασκευή των ανώτερων ορόφων των κτηρίων — ορόφων που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους κατέρρευσαν και χάθηκαν μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Το σημείο εκκίνησης για αυτή την καινοτόμο υπόθεση βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό του Οίκου του Θιάσου, που βρίσκεται στην Insula 10 της Regio IX: μια μνημειώδης σκάλα, τα σκαλοπάτια της οποίας σήμερα φαίνεται να μην οδηγούν πουθενά. Το μέγεθος και η διάταξη αυτής της σκάλας οδήγησαν τους αρχαιολόγους να υποθέσουν ότι η λειτουργία της δεν ήταν απλώς η πρόσβαση σε έναν συμβατικό δεύτερο όροφο, αλλά μάλλον σε μια υψηλότερη και πιο χαρακτηριστική κατασκευή.

Η έρευνα προτείνει ότι αυτή η κατασκευή θα μπορούσε να ήταν ένας πύργος, solarium ή μια πλατφόρμα παρατήρησης από την οποία οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να αγναντεύουν με μια ματιά τον αστικό ιστό της Πομπηίας, την έκταση του Κόλπου της Νάπολης και ακόμη και τον ουράνιο θόλο τη νύχτα.

Αυτή η ερμηνεία βρίσκει ισχυρές παραλληλίες τόσο σε λογοτεχνικές πηγές όσο και σε εικονογραφικά τεκμήρια της εποχής. Η αρχαία λογοτεχνία, για παράδειγμα, αναφέρει τον Πύργο του Μεκένου, από τον οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας Νέρων παρακολούθησε τη μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης. Πιο άμεσα, στο πλαίσιο της Πομπηίας, πολυάριθμες τοιχογραφίες που απεικονίζουν προαστιακές επαύλεις αναψυχής περιλαμβάνουν πύργους ως επαναλαμβανόμενο και χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό στοιχείο.

Εσωτερική ανακατασκευή του πύργου.
[Credit: Parco archeologico di Pompei] 

Αυτές οι βίλες, υπέρτατα σύμβολα αναψυχής και πλούτου της άρχουσας τάξης, αποτελούσαν πρότυπα αισθητικής και κύρους που η αστική ελίτ επιδίωκε να μιμηθεί εντός των ορίων της πόλης, προσαρμόζοντας τα χαρακτηριστικά τους στις χωρικές δυνατότητες των domus τους.

Ο Gabriel Zuchtriegel, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, υπογράμμισε την πολυπλοκότητα και τις πολλαπλές πτυχές της τρέχουσας έρευνας στον χώρο. «Παράλληλα με την επιτόπια έρευνα με ανασκαφές που αποκαλύπτουν ανέπαφα στοιχεία για τη ζωή στον αρχαίο κόσμο και νέες ιστορίες για την τραγωδία της έκρηξης, υπάρχει επίσης μη επεμβατική έρευνα, που συνίσταται στη μελέτη και την ανακατασκευή υποθέσεων για ό,τι δεν έχει διασωθεί, αλλά συμπληρώνει την κατανόησή μας για τον χώρο», εξήγησε.

Η μεθοδολογία του έργου εξελίσσεται σε δύο σαφώς διακριτές φάσεις. Η πρώτη φάση επικεντρώνεται στην εξαντλητική τεκμηρίωση, μέσω σάρωσης με λέιζερ και φωτογραμμετρίας, όλων των αρχιτεκτονικών καταλοίπων που έχουν διατηρηθεί in situ, δημιουργώντας ένα τρισδιάστατο μοντέλο υψηλής ακρίβειας που λειτουργεί ως ψηφιακό αντίγραφο της τρέχουσας πραγματικότητας. Στη δεύτερη φάση, η υποθετική αρχαιολογία και η εικονική προσομοίωση απελευθερώνουν όλο το δυναμικό τους.

Μία από τις τοιχογραφίες που απεικονίζει έναν παρόμοιο πύργο.
[Credit: Parco archeologico di Pompei]  

Με βάση αυτό το ψηφιακό μοντέλο, οι ερευνητές προχωρούν στην εικονική ανακατασκευή των στοιχείων που λείπουν, βασιζόμενοι σε έμμεσες φυσικές ενδείξεις — όπως το αποτύπωμα μιας σκάλας ή η αρχή ενός τοίχου — σε αρχαιολογικά παράλληλα και σε σύγχρονες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις.

«Η «χαμένη Πομπηία» αποτελείται κυρίως από τους επάνω ορόφους, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την κατανόηση της ζωής στην αρχαία πόλη», δήλωσε ο Zuchtriegel. «Συγκεντρώνοντας τα δεδομένα σε ένα ψηφιακό τρισδιάστατο μοντέλο, μπορούμε να αναπτύξουμε υποθέσεις ανακατασκευής που μας βοηθούν να κατανοήσουμε την εμπειρία, τους χώρους και την κοινωνία της εποχής». Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στους αρχαιολόγους να οπτικοποιήσουν και να αναλύσουν το αρχιτεκτονικό συγκρότημα όχι απλώς ως μια συλλογή ερειπίων, αλλά ως έναν ζωντανό και κατοικημένο χώρο, αποκαθιστώντας τον όγκο και την χωρική αντίληψη που μπορεί να είχε στην ακμή της λαμπρότητάς του.

Ο Οίκος του Θιάσου έχει αποδειχθεί μια ιδιαίτερα κατάλληλη περίπτωση μελέτης για την προσέγγιση αυτή. Οι πρόσφατες ανασκαφές που προώθησε η διοίκηση του Αρχαιολογικού Πάρκου σε αυτή την οικία απέδωσαν έναν τεράστιο όγκο νέων δεδομένων, τα οποία αναλύθηκαν σχολαστικά και ενσωματώθηκαν στο ψηφιακό μοντέλο από τη διεθνή ομάδα POMPEII RESET.

Η ομάδα εργασίας αυτή περιλαμβάνει, εκτός από το τεχνικό προσωπικό και τους υπαλλήλους του Αρχαιολογικού Πάρκου Πομπηίας, ένα μεγάλο αριθμό ερευνητών και φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, γεγονός που καταδεικνύει τον εκπαιδευτικό και συνεργατικό χαρακτήρα της πρωτοβουλίας.

Η εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών τεκμηρίωσης και εικονικής ανακατασκευής ανοίγει νέους και απροσδόκητους δρόμους για την αρχαιολογική έρευνα, επιτρέποντας στους μελετητές να διατυπώνουν και να δοκιμάζουν υποθέσεις σχετικά με την αρχική διαμόρφωση των κτηρίων, ενώ παράλληλα παρέχει ισχυρά εργαλεία για την προληπτική συντήρηση του μνημείου και τη διάδοση της γνώσης στο ευρύ κοινό.

Η δυνατότητα να απεικονίσουμε, με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, πώς μπορεί να ήταν το κατακόρυφο προφίλ μιας πλούσιας οικίας της Πομπηίας, εμπλουτίζει σημαντικά την κατανόησή μας για τη ρωμαϊκή οικιακή αρχιτεκτονική και για τις εξελιγμένες στρατηγικές κοινωνικής αναπαράστασης που χρησιμοποιούσε η τοπική ελίτ για να προβάλλει την εικόνα της εξουσίας της στο αστικό τοπίο.

Πηγή: LBV Magazine