Τα μουσεία αντεπιτίθενται στην κρίση

Το θέμα της επισκεψιμότητας και της επιβίωσης των μουσείων δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά όπως αποκαλύπτεται σταδιακά τους τελευταίους μή...

Το θέμα της επισκεψιμότητας και της επιβίωσης των μουσείων δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά όπως αποκαλύπτεται σταδιακά τους τελευταίους μήνες στον ξένο Τύπο, διεθνές. Η κρίση άλλωστε περιόρισε τις δαπάνες για τον πολιτισμό ακόμη και στις χώρες που ήταν οι πιο γαλαντόμες. Η Ελλάδα βέβαια δεν ήταν ποτέ σε αυτή την κατηγορία. Κι όμως, πριν ακόμη μάθουμε για την κίνηση της «συμμετοχικής χρηματοδότησης» στο Παρίσι, τη δωρεά δηλαδή έστω κι ενός ευρώ όπως στην περίπτωση της αναστήλωσης του Πανθέου αλλά και το παράδειγμα του Λούβρου όπου 2.500 δωρητές συγκέντρωσαν 654.000 δολάρια, είχαμε τα δικά μας παραδείγματα.


Έξω από τα δόντια για το πρόβλημά του πρώτα μίλησε το Μουσείο Μπενάκη, περιορίζοντας τις ημέρες λειτουργίας του, κάνοντας στην ουσία το κοινό κοινωνό του προβλήματός του. Οι συναυλίες του είχαν ανταπόκριση, οι δράσεις του συνεχίζουν, το παράδειγμα του Μέντη επίσης, αλλά δεν αρκεί. Η συγκέντρωση χρημάτων βοηθάει για κάποιες λειτουργικές δαπάνες, όμως και πάλι ένα τόσο ανοιχτό μουσείο δεν μπορεί να έχει ανεξάρτητο προγραμματισμό. Όμως και το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή δεν κρύφτηκε. Έκοψε μια ημέρα λειτουργίας, προχώρησε σε μείωση του προσωπικού και άνοιξε τις πόρτες του για μια συναυλία υποστήριξης.

Στο εξωτερικό το καμπανάκι κινδύνου χτυπάει δυνατά παρότι σε πολλές περιπτώσεις μουσείων έχουμε αύξηση της επισκεψιμότητας όπως συμβαίνει στη γειτονική Ιταλία. Στη δική τους περίπτωση, η ανησυχία σχετίζεται με τη μείωση των επιχορηγήσεων στα κρατικά μουσεία που φτάνει έως και 36,4% την τελευταία δεκαετία. Δημοσιεύματα κάνουν λόγο για μεγάλο προβληματισμό σε νέες εκθέσεις, λ.χ. στο Κυρηνάλιο της Ρώμης, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η περίσκεψη φτάνει στην υπερβολή: εξετάζεται να διακοπεί η λειτουργία του μουσείου που σχεδίασε η Ζάχα Χαντίτ. Ο λόγος; Η επιχορήγηση κατρακύλησε στα 2 εκατ. ευρώ από 11 εκατομμύρια.

Πρόσφατα η Στατιστική Υπηρεσία δημοσιοποιώντας τα στοιχεία του οκταμήνου Ιανουάριος - Αύγουστος, αποκαλύπτει τι συμβαίνει στην πλειοψηφία των δημόσιων μουσείων - χώρων της Ελλάδας. Η… βουτιά στις εισπράξεις αυτό το διάστημα αγγίζει το 21,5%.

Συγκεκριμένα, καταγράφονται έσοδα 5.520.167 ευρώ έναντι 7.032.744 που είχαν σημειωθεί το 2011, ενώ στους αρχαιολογικούς χώρους τα έσοδα ήταν 21.950.646 ευρώ έναντι 26.951.324 του 2011. Σε κάποιες περιπτώσεις είχαμε αύξηση των επισκεπτών, αλλά μείωση των εσόδων, κάτι που έχει να κάνει με τα «ελευθέρας» εισιτήρια, ένα ζήτημα που είχε θίξει ο Δημήτρης Παντερμαλής για το Μουσείο της Ακρόπολης. Το κοινό εξακολουθεί να το αγκαλιάζει, όμως οι δείκτες επισκεψιμότητας καταγράφουν μείωση της τάξης του 20,5%, ενώ αντίθετα ο αρχαιολογικός χώρος εμφανίζει αύξηση 4,6%. Το μουσείο της Ακρόπολης βέβαια βίωσε άγρια το «κούρεμα» των αποθεματικών του. Και έτσι από τη σιγουριά των 3,7 εκατ. ευρώ πέρασε στην αβεβαιότητα των 900.000 ευρώ. Οσο για την ανασκαφή στον υπόγειο χώρο που θα μας έδινε σύντομα ένα ακόμη μουσείο μέσα στα σπλάχνα του κτιρίου, μοιραία θα καθυστερήσει.

Το Εθνικό Αρχαιολογικό μοιάζει από τους κερδισμένους της χρονιάς με την έκθεση που ετοίμασε ο τ. διευθυντής του, Νικόλαος Καλτσάς, πριν συνταξιοδοτηθεί. Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων έστρεψε έπειτα από πολλά χρόνια τους προβολείς πάλι στο πρώτο μουσείο της χώρας. Το διάστημα Ιανουάριος - Αύγουστος το επισκέφθηκαν 201.413 άτομα έναντι 122.628 το 2011, ενώ η νέα διοίκηση μιλάει για αύξηση 70% τη χρονιά που πέρασε.

Στους κερδισμένους και ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών με 30,7% περισσότερους επισκέπτες, ενώ στους χαμένους εμφανίζεται (για τον μήνα Αύγουστο) το Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας με μείωση 26,5%. Σε πολλές περιπτώσεις, τα παραδείγματα αντιπροσωπεύουν τη μείωση του τουρισμού στην περιοχή, όπως λ.χ. στη Ρόδο. Στο Παλάτι των Ιπποτών υπολογίζεται μείωση 12,7% και στην Ακρόπολη της Λίνδου 16,6%.

Ο ρόλος του κοινού

Στην περίπτωση της χώρας μας δεν ευθύνεται μόνο η οικονομική κρίση, η κάμψη του τουρισμού, αλλά και οι περικοπές του προϋπολογισμού στη Γενική Γραμματεία Πολιτισμού (250,1 εκατ. ευρώ από 303,7), οι κλειστές αίθουσες των μουσείων, η έλλειψη παροχών που προκάλεσαν την γκρίνια των ξένων κ.ά. Οσο εμείς δυσκολευόμαστε να κάνουμε το κοινό συμμέτοχο στο ζήτημα κρίση και μουσεία, οι ξένοι τρέχουν. Το Πράδο επιτίθεται στην κρίση, στέλνοντας 170 έργα σε… περιοδεία, σε μια έκθεση που ταξιδεύει από την Αυστραλία ώς τη Χιλή, ενώ στη Γαλλία η ανησυχία των περικοπών οδήγησαν πολιτιστικά ιδρύματα στην αναζήτηση εσόδων με τη μέθοδο της συλλογικής χρηματοδότησης (crowdfunding ) ή «επαιτείας», όπως γράφουν οι Νew York Times. Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στον ευρωπαϊκό Νότο. Στην Αγγλία, οι περικοπές στους προϋπολογισμούς των μουσείων έφτασαν τα 25%.

Στην Ελλάδα κάποια μουσεία μας εφησυχάζουν. Κάποια άλλα, όπως το Κυκλαδικής, δίνουν βάρος στο fundraising και σε προσεκτικές δράσεις, άλλα επιλέγουν τον βομβαρδισμό εκδηλώσεων κι άλλα μειώνουν ταχύτητα. Σίγουρα το 2013 θα είναι δύσκολο. Ακριβώς γι’ αυτό πρέπει να μάθει ο κόσμος την κρίση που βιώνουν.


Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή