Ταξίδι στην... ομίχλη για την κόρη του Ποσειδώνιου από τη Χαλκίδα

Η επιτύμβια στήλη Μια επιτύμβια στήλη, ενεπίγραφη και με ανάγλυφο, που πρόκειται να πωληθεί στο Λονδίνο στις 15 Απριλίου, μέσω δημοπ...

Η επιτύμβια στήλη

Μια επιτύμβια στήλη, ενεπίγραφη και με ανάγλυφο, που πρόκειται να πωληθεί στο Λονδίνο στις 15 Απριλίου, μέσω δημοπρασίας του οίκου «Κρίστις», ενδεχομένως μπορεί να διεκδικηθεί από τη χώρα μας και να κερδηθεί.

Πρόκειται για μια στήλη από μάρμαρο, ύψους 78 εκατοστών, που κατασκευάστηκε περίπου το 350-325 π.Χ. Εχει αετωματική στέψη με ακρωτήρια και παρουσιάζει τρεις φιγούρες. Η μία είναι μια γυναίκα που κάθεται σε σκαμνί με μαξιλάρι ενώ τα πόδια της ξεκουράζονται σε υποπόδιο, η οποία φορά χιτώνα και ιμάτιο και έχει μαζεμένα μαλλιά. Το δεξιό της χέρι εκτείνεται προς μια νεαρή κοπέλα, η οποία στέκεται μπροστά της και φορά επίσης χιτώνα και ιμάτιο και έχει επίσης μαζεμένη κόμη. Το δεξί χέρι της νεαρής ακουμπά μια καθιστή φιγούρα, ανάμεσα στα γόνατά της, ένα νεαρό κορίτσι με κοντά μαλλιά που φορά χιτώνα και έχει και τα δύο χέρια σε έκταση. Η επιγραφή αναφέρει πως είναι η Δοριάς, κόρη του Ποσειδώνιου.

Η στήλη είχε εντοπισθεί και περιγραφεί από τον Έντουαρντ Σάουμπερτ, που ήταν αρχιτέκτονας και διευθυντής δημοσίων έργων στην αυλή του βασιλιά Όθωνα και έγραφε ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Το 1844 επισκέφθηκε την Εύβοια και έκανε λεπτομερείς καταγραφές κινητών αρχαίων που είδε. Ο Αλέξανδρος-Ρίζος Ραγκαβής μερικά χρόνια αργότερα, ακολουθώντας τις καταγραφές του, είδε τη συγκεκριμένη στήλη, η οποία ανήκε στο βορειοανατολικό νεκροταφείο της Χαλκίδας, και την περιέγραψε σε έκδοση που έγινε στο Παρίσι το 1853.

Έκτοτε η τύχη του αρχαίου αγνοείτο, ενώ, όπως αναφέρει ο οίκος δημοπρασιών, αναγνωρίζουν όλοι πως βρέθηκε στη Χαλκίδα. Εμφανίζεται ξαφνικά σε γαλλική ιδιωτική συλλογή, με χρόνο απόκτησης το 1994. Ούτε καν δηλαδή ανήκει στα προ του 1970 τα οποία, σύμφωνα με την UNESCO, δεν είναι απαραίτητο να φέρουν λεπτομερές ιστορικό προέλευσης.

Ανάγκη ελέγχου

Η στήλη, που θα δημοπρατηθεί με τιμή εκκίνησης 29.700 - 44.550 δολάρια, θα πρέπει να ελεγχθεί εξονυχιστικά από το υπουργείο Πολιτισμού. Φαίνεται να εμπίπτει στην περίπτωση άλλης στήλης από τον Θορικό, η οποία είχε περιγραφεί από ταξιδιώτη και η οποία μάς επεστράφη. Εάν δεν υπάρχει λεπτομερέστερη ιστορία για το πώς έφτασε στην ιδιωτική γαλλική συλλογή, ενδεχομένως μπορούμε να τη διεκδικήσουμε, αφού έχουμε αδιάσειστα τεκμήρια ότι εντοπίστηκε σε ελληνικό έδαφος. Ομιχλώδη προέλευση, που σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διερευνηθεί από την αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Πολιτισμού (η οποία κάνει πάντοτε επαρκώς το καθήκον της), έχουν και άλλα αρχαία από την ίδια δημοπρασία. Επί παραδείγματι, υπάρχει μαρμάρινη κεφαλή άνδρα της κλασικής περιόδου από την Ελλάδα, περί τα τέλη του 4ου αι. π.Χ., με ύψος 12 εκατοστά. Ο μεσήλικας άνδρας έχει πλούσια γένια και μουστάκι, κοντά κατσαρά μαλλιά και σαρκώδη χείλη.

Η τιμή εκκίνησής της είναι 22.275 - 29.700 δολάρια. Ως προέλευση αναφέρεται «ιδιωτική συλλογή, Γερμανία, στη δεκαετία του '70». Ο τωρινός ιδιοκτήτης το αγόρασε από το Artemis Munzen und Antiquitaten GMBH του Μονάχου στα 1995. Ισως ανήκε σε αγαλματίδιο του Ηρακλή ή σε επιτύμβια στήλη.

Ακόμα δύο αρχαιότητες με «ομιχλώδη» προέλευση: η μαρμάρινη κεφαλή άνδρα της κλασικής περιόδου και το πανέμορφο κυκλαδικό ειδώλιο, που είναι προγραμματισμένο να πουληθούν στην ίδια δημοπρασία

Εντύπωση προξενεί το πανέμορφο κυκλαδικό ειδώλιο (περίπου 2700-2600 π.Χ.) το οποίο παριστάνει όρθια γυναικεία φιγούρα, ύψους 17,5 εκατοστών. Η τιμή εκκίνησης είναι 103.950 έως 148.500 δολάρια. Ηταν σε ιδιωτική συλλογή στην Ελβετία, στην οποία είχε φτάσει από το Παρίσι. Ο Γάλλος συλλέκτης το είχε αγοράσει πριν από το 1984 (και πάλι μετά το όριο που θέτει η UNESCO, δηλαδή μετά το 1970). Επρόκειτο για τον Ανρί Πατρικό, συλλέκτη ελληνικών αρχαιοτήτων. Όπως αναφέρουν οι «Κρίστις», ο Ανρί και η σύζυγός του Φωτεινή, την οποία νυμφεύθηκε το 1949, ταξίδευαν συχνά, και στην Ελλάδα. «Η αγάπη τους για τους αρχαίους πολιτισμούς τούς ενέπνεε για τα αποκτήματά τους». Από την ίδια συλλογή προέρχονται ένας αρχαίος μπρούντζινος καθρέφτης (550-500 π.Χ.), ένα αγαλματίδιο από τερακότα (3ος αιώνας) και ένα χάλκινο αγγείο του 4ου αι. π.Χ.

Η γλυπτή κεφαλή του Ερμή που... σώθηκε

Τον περασμένο Οκτώβριο, η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης του υπουργείου Πολιτισμού είχε καταφέρει να αποσυρθεί από δημοπρασία του οίκου «Μπόναμς» μια γλυπτή κεφαλή του Ερμή, ρωμαϊκής εποχής, αντίγραφο ενός σπουδαίου έργου της κλασικής περιόδου. Πρόκειται για την κεφαλή του Ερμή Προπυλαίου, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου του σπουδαίου γλύπτη της αρχαιότητας και μαθητή του Φειδία Αλκαμένη. Το κλασικό έργο ήταν στημένο στη νότια πτέρυγα των Προπυλαίων στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών, η κεφαλή προέρχεται από τη συλλογή Νικολά Κουτουλάκη, που τώρα έχουν οι κληρονόμοι του.

Απόσυρση

Η απόσυρση του γλυπτού επετεύχθη όταν η τότε Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού διαπίστωσε από την πρώτη κιόλας ημέρα ανάρτησης του ηλεκτρονικού καταλόγου της συγκεκριμένης δημοπρασίας αρχαιοτήτων ότι στα προς δημοπράτηση αντικείμενα περιλαμβάνεται και η συγκεκριμένη κεφαλή.

Ύστερα από έλεγχο στο κατασχεθέν φωτογραφικό υλικό του διαβόητου εμπόρου τέχνης Μπεκίνα, είδαν πως το έργο αυτό ήταν ανάμεσα σε εκείνα που σχετίζονταν με τη χώρα μας. Ετσι, προέκυψε η προέλευση και παράνομη εξαγωγή του Ερμή από την Ελλάδα.

Η κεφαλή δεν έχει ακόμα επιστραφεί στη χώρα μας, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν έχει διατεθεί στους υπαλλήλους ποσό ώστε να μπορέσουν να ταξιδέψουν και να την παραλάβουν από το Λονδίνο.

Πηγή: Αγγ. Κώττη, Έθνος