Όταν η αρχαιολογία συναντάει το ντοκιμαντέρ

Έτσι όπως ζουμάρει ο φακός, αναδεικνύονται εντυπωσιακές λεπτομέρειες από τα ψηφιδωτά της Ροτόντας. Οι ψηφιακές ξεναγήσεις μπήκαν στην ...

Έτσι όπως ζουμάρει ο φακός, αναδεικνύονται εντυπωσιακές λεπτομέρειες από τα ψηφιδωτά της Ροτόντας.

Οι ψηφιακές ξεναγήσεις μπήκαν στην έγκλειστη ζωή μας με προτάσεις από μουσεία τα οποία, αν και κλειστά, παραμένουν κοινωνικά ενεργά στη σημερινή συνθήκη. Το ΜOMus λ.χ., συστήνει επιλεγμένα έργα από τις εκθέσεις του και τις συλλογές του στο νέο διαδικτυακό πρόγραμμα «MOMus Resilience Project» και έπεται συνέχεια.

Κι ενώ οι πολιτιστικοί οργανισμοί κατεβάζουν ιδέες για νέες διαδικτυακές δράσεις που θα μακρύνουν τον κατάλογο  του  υπουργείου Πολιτισμού «Μένουμε σπίτι αλλά πάμε στα Μουσεία», ένα έτοιμο ψηφιακό υλικό υπήρχε ήδη στα «συρτάρια» των αρχαιολογικών υπηρεσιών Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, προσβάσιμο και δωρεάν στο κοινό. Οι αρχαιολογικές ταινίες μικρού μήκους που γύρισε η  Ελένη Στούμπου-Κατσαμούρη, αρχαιολόγος με σπουδές και στο ντοκιμαντέρ, προσφέρουν τη δυνατότητα μιας ψηφιακής περιήγησης σε έργα τέχνης, μνημείων και μουσείων, σε ευρήματα ανασκαφών και αρχαιολογικούς τόπους.

Η ιδέα της ήταν πρωτοποριακή και, όπως αποδεικνύεται, προφητική. Ξεκίνησε πριν από είκοσι χρόνια (2000) όταν άρχισε να εργάζεται στην αρχαιολογική υπηρεσία του ΥΠΠΟ  και με ελάχιστα μέσα (μια ψηφιακή κάμερα και ένα κομπιούτερ) δημιούργησε ένα ψηφιακό αρχείο με 20 ταινίες που διατίθενται στο Διαδίκτυο. Το οπτικοακουστικό υλικό, εξηγεί η αρχαιολόγος-σκηνοθέτης στην «Κ», ενέχει μια αξία ιστορική που δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέγεθός της την εποχή που παράγεται. Λειτουργεί ως τεκμηρίωση της ανασκαφής, ως μαρτυρία του έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αλλά και ως επιστημονική απάντηση στη θύελλα της παρα-αρχαιολογίας στο Διαδίκτυο.

Η πρώτη ταινία (2000) κατέγραψε τη «συντήρηση-βιβλιοδεσία κώδικα αρ. 1 Μονής Σιμωνόπετρας» από τη  10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (βραβείο σε φεστιβάλ της  Ιταλίας). Ακολούθησαν πάνω από είκοσι φιλμ για την Αρχαιολογική Υπηρεσία αλλά και  ανεξάρτητες παραγωγές,  ενώ η πρόσφατη «Ούριακος, αυτό το “κάτι”» (σε συνεργασία με τον καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Νίκο Ευσταθίου) που τεκμηριώνει την πρώτη ανθρώπινη παρουσία στην Λήμνο, επρόκειτο να προβληθεί στο διαγωνιστικό των φεστιβάλ αρχαιολογικών ταινιών Φλωρεντίας και Αμιένης αλλά αναβλήθηκαν λόγω της επιδημίας. Βασικό κίνητρό της, ωστόσο, ήταν να αναδείξει λεπτομέρειες που δεν είναι ορατές στο κοινό.

Μία επιλογή από αυτές για γρήγορη ψηφιακή περιήγηση προτείνει η «Κ» και θα τις βρείτε στο YouTube βάζοντας στην αναζήτηση τον τίτλο και το όνομα της Ελένης Στούμπου-Κατσαμούρη. Στην ταινία «Ροτόντα» η κάμερα ανεβαίνει  στα ψηφιδωτά  του θόλου, σε ύψος  25 μέτρων,  όπου έγιναν τα γυρίσματα πριν αφαιρεθούν οι σκαλωσιές. Ο φακός ζουμάρει στα πρόσωπα των πρώτων χριστιανικών αγίων που μας κοιτούν από ψηλά και δέονται για μας. Στις θαυμάσιες τοιχογραφίες με το αρχαίο γλυκόπικρο μακεδονικό γλέντι μας ξεναγεί  «Ο Μακεδονικός τάφος στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης» και με αγγλικούς υπότιτλους ο οποίος την εποχή των γυρισμάτων (2015), λόγω έλλειψης φυλάκων, παρέμενε για μεγάλα χρονικά διαστήματα κλειστός. Η ταινία αναδεικνύει μία από τις σημαντικότερες αλλά άγνωστες παραστάσεις μνημείων όπου συνυπάρχουν χαρούμενοι συνδαιτυμόνες και θλιμμένοι Μακεδόνες φρουροί  του νεκρού στρατηγού, η χαρά και ο πόνος – το αξεχώριστο της ζωής και του θανάτου.

Τις δυσδιάκριτες –λόγω θέσης και χαμηλού φωτισμού για τη διατήρηση των χρωμάτων– ζωγραφικές απεικονίσεις  στο εσωτερικό των πρωτοχριστιανικών τάφων  της Θεσσαλονίκης (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) καταγράφει η ταινία «ΜΝΗΜΗΣ ΧΑΡΙΝ». Κοντινά πλάνα αποδίδουν λεπτομέρειες από τις  παραστάσεις που θυμίζουν ζωγραφική του Φαγιούμ αλλά και τις εντυπωσιακές εικόνες με κήπους, κελάρια με κρασί και εδέσματα της πρωτοχριστιανικής εποχής σε δύο δίδυμους τάφους κάποιων καλοφαγάδων που ζήτησαν να συνεχίζουν το γλέντι στη μεταθανάτια ζωή. Οσοι έχουν διάθεση και χρόνο, περισσότερες  περιηγήσεις επί της οθόνης  υπάρχουν στις ταινίες: «2017, Η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης», «Πανεπιστημιακή ανασκαφή Δίου», «Οι μαγεμένες», «Σιντριβάνι, ο ήχος του νερού», «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης».

Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή