Αρχαιολογικές επισκέψεις στις Κυκλάδες: Αφιέρωμα στη Μήλο - Μέρος 5ο

Κατακόμβη Α. Διάδρομος 1. Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο. Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος...

Κατακόμβη Α. Διάδρομος 1.

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 4ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Οι Κατακόμβες

Οι Κατακόμβες είναι το μεγαλύτερο υπόγειο extra muros νεκροταφείο της αρχαίας πόλης που η χρήση του τοποθετείται από τα μέσα του 1ου μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ.

Οι Κατακόμβες ήταν γνωστές στους ντόπιους ως «Ελληνική Σπηλιά». Ήδη πριν τις επισκεφθεί ο Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross το 1844, είχαν υποστεί εκτεταμένες συλήσεις. Το 1878 τις επισκέφτηκε ο Γάλλος αρχαιολόγος Ch. Bayet και το 1907 ο Γεώργιος Λαμπάκης, ενώ το 1928 ερευνήθηκαν και μελετήθηκαν συστηματικά από τον Γεώργιο Σωτηρίου.

Πρόκειται για σύμπλεγμα ευρύχωρων αιθουσών και διαδρόμων λαξευμένων στο μαλακό πορώδη ηφαιστειακό βράχο (τόφφο), που συνδέονται σήμερα με τεχνητούς διαδρόμους. Το σύμπλεγμα συμπληρώνει ένας οικογενειακός νεκρικός θάλαμος (cubiculum).

Ο Γ. Σωτηρίου αρχικά είχε θεωρήσει ότι πρόκειται για τρεις ανεξάρτητες Κατακόμβες, την Α, Β και Γ που αποτελούνται από αίθουσες και διαδρόμους. Το συνολικό μήκος των στοών είναι περίπου 200μ., ενώ το πλάτος ποικίλλει από 1-5μ. και το ύψος από 1,6-2,5μ. Στα τοιχώματα έχουν λαξευτεί δύο τύποι τάφων, τα αρκοσόλια (τοξωτοί) και οι loculi (οριζόντιοι τάφοι) και στο δάπεδο έχουν λαξευτεί λακκοειδείς τάφοι.

Κατακόμβη Α. Διάδρομος 2. Τοιχογραφημένο αρκοσόλιο.

Όλοι οι τάφοι καλύπτονταν με ανισομεγέθεις πλάκες. Μερικά αρκοσόλια σώζουν στη στεφάνη χρωματική διακόσμηση και φέρουν στο τύμπανο σπαράγματα επιγραφών ή κόγχη για την απόθεση κτερισμάτων και λυχναριών και σε μερικές περιπτώσεις για την ταφή βρεφών.

Η σημερινή είσοδος των Κατακομβών βρίσκεται στην αίθουσα της Κατακόμβης Β. Στη δεξιά πλευρά της αίθουσας σώζεται το μοναδικό ακέραιο διώροφο αρκοσόλιο και τα σπαράγματα της σημαντικής επιγραφής «των Πρεσβυτέρων», γραμμένης με κεφαλαία κόκκινα γράμματα σε ορθογώνιο γραπτό πλαίσιο (tabula ansata).Στο μέσον περίπου της αίθουσας έχει λαξευτεί μεμονωμένος υπέργειος τάφος σε σχήμα σαρκοφάγου, γνωστός ως «τάφος του μάρτυρα». Ο τάφος αυτός πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε ως αγία Τράπεζα, καθώς πάνω από τον τάφο υπήρχε κιβώριο, ίχνη των κιονοκράνων του οποίου εντόπισε ο Γ. Σωτηρίου το 1928.

Στα δυτικά της Κατακόμβης Β, βρίσκεται η δεύτερη επισκέψιμη αίθουσα, της Κατακόμβης Α. Στη βόρεια πλευρά έχουν λαξευθεί αρκοσόλια κατά ζεύγη, που πιθανότατα πρόκειται για οικογενειακούς τάφους. Στο διάδρομο της, που δεν είναι επισκέψιμος, σώζονται τα σπαράγματα δύο μεγαλογράμματων επιγραφών σε ορθογώνιο πλαίσιο («του Μήλωνος» και «του Θωμά»). Στα ανατολικά της Κατακόμβης Β βρίσκονται ένας οικογενειακός νεκρικός θάλαμος (cubiculum) και η Κατακόμβη Γ, που σήμερα δεν είναι επισκέψιμα. Το cubiculum φέρει στις πλευρές του τρία αρκοσόλια και ένα κτιστό τάφο. Το νότιο τμήμα της Κατακόμβης Γ έχει καταρρεύσει και οι δύο διάδρομοι επικοινωνούν μεταξύ τους με τεχνητό διάδρομο. Σε δύο αρκοσόλια του δεύτερου διαδρόμου σώζεται τμήμα παράστασης με άνθη και δύο πουλιά, καθώς και το Χριστόγραμμα και τα αρχικά γράμματα Ω και Α.

Οικογενειακός νεκρικός θάλαμος (Cubiculum).

Η ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε τα έτη 2007-2009 στο πλαίσιο του εργασιών στερέωσης, προστασίας και βελτίωσης επισκεψιμότητας των Κατακομβών από το ΥΠΠΟΑ έφερε στο φως νέα στοιχεία. Αποκαλύφθηκε σε μήκος περίπου 15μ. το νότιο τμήμα των αιθουσών της Κατακόμβης Α και Β οι οποίες ενώνονταν μεταξύ τους με εγκάρσιο διάδρομο. Πάνω από το νότιο σωζόμενο τμήμα της Κατακόμβης Β αποκαλύφθηκε ένα νέο μικρό cubiculum. Εκτός από τα εννέα αρκοσόλια και τους τέσσερις loculi που αποκαλύφθηκαν στα τοιχώματα των διαδρόμων, αποκαλύφθηκαν ακόμη δύο κτιστοί τάφοι, μία μαρμάρινη σαρκοφάγος και τριάντα τρεις λακκοειδείς τάφοι. Οι περισσότεροι τάφοι που ανασκάφτηκαν ήταν συλημένοι ή διαταραγμένοι. Καλύπτονταν με αδρά επεξεργασμένες ανισομεγέθεις πλάκες και αλλεπάλληλα στρώματα ασβεστοκονιαμάτων. Οι λακκοειδείς τάφοι είναι είτε απλοί είτε με δεύτερο θάλαμο που στεγάζεται με τόξο στον τύπο των αρκοσολίων. Σήμερα κανένας από τους λακκοειδείς δεν είναι ορατός, διότι καλύφθηκαν για λόγους προστασίας.

Ελάχιστοι τάφοι έδωσαν αξιόλογα κτερίσματα, όπως φυλακτά - θήκες, ένα μετάλλινο δακτυλίδι, γυάλινα μυροδοχεία και γυάλινες χάντρες. Βρέθηκαν επίσης χάλκινα και σιδερένια καρφιά με ίχνη ξύλου. Σε όλη την ανασκαφή βρέθηκαν λυχνάρια, ενώ ίχνη καύσης, όστρακα από αγγεία καθημερινής χρήσης (μαγειρικά σκεύη, οινοχόες, πινάκια), καθώς και οστά ζώων και ψαριών, δηλώνουν την τέλεση νεκρόδειπνων και άλλων τελετουργιών στη μνήμη των νεκρών.

Μικρασιατικός λύχνος (μέσα 6ου αι. μ.Χ. –μέσα 7ου αι. μ.Χ.)

Αττικός λύχνος (μέσα 4ου αι. μ.Χ.).

α. Γυάλινες χάντρες (3ος αι. μ.Χ.).
β. φυλακτό – θήκη (3ος αι. μ.Χ.).
γ. Φυλακτό – θήκη (5ος αι. μ.Χ. -6ος αι. μ.Χ.).
(Φωτογραφία: Α. Κουκουσάς)

Στα δυτικά της αίθουσας της Κατακόμβης Α αποκαλύφθηκε αίθουσα («αίθουσα Bayet») που φράχθηκε προσωρινά για λόγους προστασίας. Στα τοιχώματά της ανοίγονται εννέα αρκοσόλια και δύο cubicula, ενώ σώζεται και η αρχική είσοδος της αίθουσας στα ΒΔ.

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Διαβάστε εδώ το 4ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων για την Μήλο.

Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων