Αρχαιολογικές επισκέψεις στις Κυκλάδες: Αφιέρωμα στην Αμοργό

Ακρόπολη Μινώας [Φωτογραφία: Μ. Μαυροειδόπουλος] H Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων μας ταξιδεύει αυτή την εβδομάδα στο νησί της Αμοργού. Ιστορί...

Ακρόπολη Μινώας [Φωτογραφία: Μ. Μαυροειδόπουλος]

H Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων μας ταξιδεύει αυτή την εβδομάδα στο νησί της Αμοργού.

Ιστορία

Το ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων, η Αμοργός, ένας ενδιάμεσος σταθμός για τη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο, γέφυρα ανάμεσα στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια, αποτέλεσε πεδίο πολιτιστικών ζυμώσεων από τους νεολιθικούς ήδη χρόνους (από την προχωρημένη 5η π.Χ. χιλιετία ειδικότερα).

Οι άοκνες προσπάθειες της καθ. κ. Λίλας Μαραγκού, έχουν φέρει στο φως στη νήσο των τριών πόλεων, Αρκεσίνης, Μινώας και Αιγιάλης, με κύριο λιμένα αυτόν στον βαθύ κόλπο των Καταπόλων, εκτός από τη δεσπόζουσα επάνω του ακρόπολη της Μινώας, σημαντικά κατάλοιπα πλήθους ακίνητων και κινητών αρχαιοτήτων. 

Επίσης συνέβαλαν αποφασιστικά στην πολύτιμη τεκμηρίωση ενός εκτεταμένου δικτύου ορθογώνιων και κυκλικών πύργων, για τον έλεγχο του εσωτερικού αγροτοκτηνοτροφικού και του εξωτερικού θαλάσσιου περιβάλλοντος της Αμοργού κατά τους προχωρημένους κλασικούς και τους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους, δηλαδή από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής. 

Πύργος Όξω Μεριάς [Φωτογραφία: Π. Ρούσσος]

Εκτός από τα συγκεκριμένα αυτά χρονολογικά ορόσημα διάσπαρτα στη νήσο κατάλοιπα μαρτυρούν ότι η ζωή στη γη του φυτού αμοργίς, είδους λιναριού από το οποίο κατασκευάζονταν οι «αμοργίνοι χιτώνες», υπήρξε αξιομνημόνευτη για τα επιτεύγματά της, ιδίως αυτά που σήμερα αναγνωρίζονται ως μορφές τέχνης, και σε άλλες χρονικές στιγμές, όπως η Πρωτοκυκλαδική περίοδος. 

Τα μαρμάρινα ειδώλια κανονικού τύπου με τα σταυρωμένα χαμηλότερα από το στήθος χέρια, εγκαινίασαν μια δραστηριότητα σπουδαίας γλυπτικής παραγωγής, που δεν έπαψε να διασχίζει του αιώνες, αν και με διαφορετικές μορφές τεχνουργημάτων του λίθου, και υπό διαφορετική νοοτροπία. 

Προκαλεί εντύπωση η σημαντική ποσότητα γλυπτών που προέρχονται από διάφορα σημεία της Αμοργού και κοσμούν σήμερα τη μικρή αλλά όχι χωρίς ιδιαίτερη σημασία Αρχαιολογική Συλλογή της Χώρας. Στη συλλογή φυλάσσονται και είναι διαθέσιμα στο κοινό και αξιόλογα επιγραφικά τεκμήρια, που παρακολουθούν την ιστορία της νήσου και πληροφορούν για τους κοινωνικοοικονομικούς θεσμούς, τη σχέση των Αμοργιανών με τους εγκατεστημένους στις τρεις πόλεις τους ξένους, όπως οι Σάμιοι, τα ιερά, τις θρησκευτικές αντιλήψεις τους και την ύπαρξη οικοδομημάτων που η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει φέρει ακόμα στο φως. 

Πύργος όξω Μεριάς και στο βάθος ο Ασφοντηλίτης [Φωτογραφία: Π. Ρούσσος]

Η ζωή στην Αμοργό δεν έχασε τον παράκτιο χαρακτήρα της πριν από το τέλος της όψιμης αρχαιότητας, οπότε στα πρώτα στάδια του 7ου μ.Χ. αιώνα το ενδιαφέρον για την ενδοχώρα προκάλεσε προφανώς τη μαζική μετεγκατάσταση των κατοίκων και διαμόρφωσε την αγροτοκτηνοτροφική οικονομία η οποία ασκήθηκε εκεί έως τον 19ο αιώνα. Ήταν η αρχή μιας ταραγμένης περιόδου, αψευδέστεροι μάρτυρες της οποίας αποτελούν οι εκκλησίες που ιδρύθηκαν σε δύσβατες περιοχές, επιλέγοντας σημεία αθέατα από τη θάλασσα.

Βιβλιογραφία

Μαραγκού, Λ. Ι. (2002). Αμοργός Ι – Η Μινώα. Η πόλις, ο λιμήν και η μείζων περιφέρεια. Αθήνα: Αρχαιολογική Εταιρεία.

Μαραγκού, Λ. Ι. (2002). Αμοργός ΙΙ – Οι Αρχαίοι Πύργοι. Αθήνα: Αρχαιολογική Εταιρεία.

Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων