Αρχαιολογικές επισκέψεις στις Κυκλάδες: Αφιέρωμα στη Νάξο - Μέρος 8ο

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου. Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στ...

Διαβάστε εδώ το 1ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 2ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 3ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 4ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 5ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 6ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Διαβάστε εδώ το 7ο Μέρος του αφιερώματος της ΕφΑ Κυκλάδων στο νησί της Νάξου.

Η Προϊστορική Ακρόπολη στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών (Πάνορμος) Νάξου

Η Νάξος το μεγαλύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων, απετέλεσε ένα από τα πιο γόνιμα κέντρα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού (3η χιλιετία π.Χ.). Πολυάριθμες θέσεις οικισμών και νεκροταφείων έχουν εντοπισθεί διάσπαρτες στο νησί και ιδιαίτερα κατά μήκος της ανατολικής ακτής από το ύψος του όρμου της Μουτσούνας και νοτιότερα έως τον φυσικό κόλπο του Πανόρμου στο νοτιοανατολικό άκρο της Νάξου.

Το αρχαιολογικό ενδιαφέρον της περιοχής του Πανόρμου μαρτυρούν επίσης πολυάριθμα ταφικά, κυρίως, ευρήματα (πήλινα, μαρμάρινα και χάλκινα αντικείμενα), τα οποία προέρχονται από πλούσια νεκροταφεία της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού και τα οποία σήμερα στεγάζονται στην αρχαιολογική συλλογή Απειράνθου.

Ο λόφος στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών εντοπίζεται σε απόσταση περί τα 100 μέτρα στα ΒΔ του μυχού του όρμου του Πανόρμου. Ανασκαφή που διενήργησε το 1963 ο τότε Επιμελητής Αρχαιοτήτων Καθ. Χρ. Ντούμας στην κορυφή του βραχώδους λόφου στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών, έφερε στο φως οχυρωμένη προϊστορική ακρόπολη της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2.500-2.300/2.200 π.Χ.).

Η ακρόπολη στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντική λόγω του συστηματικού τρόπου ανασκαφικής διερεύνησης και τεκμηρίωσης των δεδομένων. Η προϊστορική ακρόπολη καταλαμβάνει έκταση 285 τ.μ. Η ανασκαφή έφερε στο φως εικοσάδα μικρών δωματίων στο εσωτερικό ελλειψοειδούς τείχους από μεγάλους αδρά επεξεργασμένους ογκόλιθους τοπικής προέλευσης. Την αμυντική ικανότητα του τείχους ενίσχυαν πέντε πεταλόσχημοι ισχυροί πύργοι. Η είσοδος στην ακρόπολη βρίσκεται στο ΒΑ άκρο του περιτειχισμένου χώρου και πλαισιώνεται από δύο συμπαγείς πύργους. Ολόκληρος ο χώρος στο εσωτερικό της οχύρωσης καταλαμβάνεται από μικρά ορθογώνια ή τραπεζιόσχημα λιθόκτιστα δωμάτια, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους μέσω δικτύου στενών διαδρόμων.

Το τέλος της ναξιακής ακρόπολης υπήρξε βίαιο. Έντονα ίχνη φωτιάς, χάλκινη αιχμή δόρατος και πλήθος βοτσάλων (βλήματα σφενδονών), που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της εισόδου αποτελούν ενδείξεις βίαιης καταστροφής του οχυρού μετά από εχθρική επίθεση.

Τα δωμάτια ήταν σε χρήση για δραστηριότητες συνυφασμένες κυρίως με την προετοιμασία και τη φύλαξη στερεών και υγρών βιοτικών αγαθών σε μεγάλες ποσότητες, όπως υποδηλώνουν τα πολυάριθμα αποθηκευτικά σκεύη και το πλήθος των εργαλείων (τριπτήρες, μυλόπετρες) για την επεξεργασία αγροτικών προϊόντων.

Η μελέτη τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και των κινητών ευρημάτων (κεραμεική, λίθινα εργαλεία κ.ά) απέδειξε ότι η ακρόπολη στον Πάνορμο αποτελεί μοναδική όχι μόνο για τις Κυκλάδες αλλά και ευρύτερα για τον ελλαδικό χώρο αρχιτεκτονική μορφή. Τα λείψανα της ακρόπολης μέχρι πρόσφατα θεωρείτο από τους ερευνητές του Κυκλαδικού Πολιτισμού ότι ανήκουν σε οχυρωμένο οικισμό. Εντούτοις, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η ακρόπολη δεν αποτελεί οικισμό αλλά ενιαίο οχυρωμένο κτίριο με χαρακτήρα, κατεξοχήν, φρουριακό. Το οχυρό στην κορυφή, πιθανότατα, αποτελούσε δημιούργημα των ανθρώπων που κατοικούσαν σε ανεξερεύνητο οικισμό, ο οποίος κατελάμβανε στις πλαγιές του λόφου περιβάλλοντας την ακρόπολη. Σε αυτήν οι κάτοικοι έβρισκαν καταφύγιο σε περίπτωση κινδύνου. Ο ρόλος του καταφυγίου ή του προπυργίου άμυνας συνδέεται και με μία άλλη λειτουργική διάσταση. Όπως προαναφέρθηκε, τα περισσότερα από τα αγγεία, που βρέθηκαν στο εσωτερικό του οχυρού ανήκουν σε μεγάλα αποθηκευτικά σκεύη για τη διαφύλαξη μεγάλης ποσότητας αγροτικών βιοτικών αγαθών. Έτσι, φαίνεται ότι η οχυρωμένη εγκατάσταση αποτελούσε όχι μόνο χώρο προστασίας ατόμων αλλά και σημαντικής ποσότητας αγαθών, τα οποία είχαν ζωτική σημασία για την επιβίωση του συνόλου της τοπικής κοινότητας. Συνεπώς η ναξιακή ακρόπολη αποτελεί ένα έργο συλλογικό κοινοτικού χαρακτήρα αντίστοιχο του οποίου δεν έχει, προς το παρόν, εντοπιστεί σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Το οχυρωμένο συγκρότημα στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών μαρτυρά την ύπαρξη ιεραρχημένων κοινοτήτων ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. και αποτελεί σταθμό στην εξέλιξη από τις μικρές αγροτικές κοινότητες στις «αστικές».

Η ακρόπολη στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών αποτελεί τον μοναδικό επισκέψιμο, παρότι μη οργανωμένο, αρχαιολογικό χώρο σε ολόκληρη την ΝΑ ακτή της Νάξου, περιοχή τουριστικά αναπτυσσόμενη.

Στην ακρόπολη πραγματοποιήθηκαν απο την ΕΦΑ Κυκλάδων εργασίες στερέωσης και ανάδειξης με σκοπό τη διάσωση του σημαντικού αυτού μνημείου. Η ανάδειξη του σύνθετου και εκτεταμένου αρχαιολογικού χώρου στον Πάνορμο, ο οποίος εκτός από την ακρόπολη περιλαμβάνει, όπως προαναφέρθηκε, σύγχρονο οικισμό και νεκροταφείο ασφαλώς θα συμβάλλει στην αύξηση του τουριστικού ενδιαφέροντος για την περιοχή δίνοντας, παράλληλα, κίνητρο για την ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας.