Μουσεία: Η εποχή της μεγάλης «επιστροφής»

Η πίεση στο Βρετανικό Μουσείο για τα Γλυπτά του Παρθενώνα διαρκώς αυξάνεται, όπως σημειώνουν οι New York Times σε πρόσφατο ρεπορτάζ τους. [C...

Η πίεση στο Βρετανικό Μουσείο για τα Γλυπτά του Παρθενώνα διαρκώς αυξάνεται, όπως σημειώνουν οι New York Times σε πρόσφατο ρεπορτάζ τους.
[Credit: EPA/FACUNDO ARRIZABALAGA]

Αν η Κιμ Καρντάσιαν δεν είχε ποζάρει με το λαμέ φόρεμά της δίπλα στο υπέρλαμπρο φέρετρο του Αιγύπτιου αρχιερέα Νετζεμάνκ (1oς αι. π.Χ.) το 2018 στο Met Gala, και η φωτογραφία δεν είχε γίνει viral στα social media, δεν θα είχε αποκαλυφθεί ότι επρόκειτο για αρχαιότητα που το μουσείο απέκτησε παράνομα. Η αρχαιοκαπηλία που διεπράχθη δεν ήταν γνωστή στους ιθύνοντες του Met, ωστόσο μετά την αποκάλυψη, η μεγάλη έκθεση που είχε διοργανωθεί με θέμα τις ταφικές συνήθειες των αρχαίων Αιγυπτίων έκλεισε, το μουσείο παραδέχτηκε ότι έπεσε θύμα απάτης και ο θησαυρός επεστράφη στην Αίγυπτο.

Το 2022 αποτελεί χρονιά-σταθμό για τα μουσεία των ΗΠΑ, όπως σημειώνουν οι New York Times σε εκτενές ρεπορτάζ τους, τα οποία επανεξετάζουν τις συλλογές τους και επιστρέφουν αντικείμενα (αρχαιότητες και έργα τέχνης) που δεν κατέχουν νόμιμα, στις χώρες προέλευσής τους. Αν και αυτή η τάση έχει εμφανιστεί εδώ και περίπου μια δεκαετία, ο ρυθμός των επαναπατρισμών εσχάτως επιταχύνθηκε, καθώς τα μουσεία υιοθέτησαν μια νέα αντίληψη ως προς την κατοχή πολιτιστικών αγαθών και έγινε προτεραιότητα για τις αμερικανικές αρχές. Το Μουσείο J. Paul Getty στο Λος Αντζελες επέστρεψε τρεις πολύτιμες φιγούρες από τερακότα στην Ιταλία. Το Μουσείο Τέχνης του Ντένβερ έστειλε τέσσερις αρχαιότητες στην Καμπότζη. Το Ιδρυμα Smithsonian επέστρεψε 29 χάλκινα του Μπενίν στη Νιγηρία, ενώ το γραφείο του εισαγγελέα του Μανχάταν κατάσχεσε 27 αντικείμενα από το Met, τα οποία κατευθύνονται πίσω στην Ιταλία και στην Αίγυπτο.

Για τους περισσότερους επιμελητές των μεγάλων μουσείων, ακόμη και για τους ερευνητές που επί χρόνια μελετούσαν τα πολύτιμα αντικείμενα τα οποία τώρα έχουν πάρει τον δρόμο της επιστροφής κλεισμένα σε κιβώτια, το τέλος της τακτικής εμπλουτισμού των συλλογών με μεθόδους… Ιντιάνα Τζόουνς είναι μια απολύτως ηθική στάση. Αυτή τη στιγμή, ίσως η πιο δημοφιλής συζήτηση για επαναπατρισμό αρχαιοτήτων αφορά τα λεγόμενα Ελγίνεια Μάρμαρα, που φυλάσσονται στο Βρετανικό Μουσείο, και την επανένωσή τους με τους θησαυρούς του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης. Η πίεση στο Βρετανικό Μουσείο για το ελληνικό ζήτημα διαρκώς αυξάνεται από τη διεθνή κοινότητα, ενώ πρέπει να προστεθεί ότι αυτό το φθινόπωρο Αιγύπτιοι αρχαιολόγοι ανανέωσαν τις εκκλήσεις για την επιστροφή της Στήλης της Ροζέτας, υπενθυμίζοντας στο Βρετανικό Μουσείο ότι ήδη έχει λάβει μέτρα για να αποστασιοποιηθεί από το αποικιοκρατικό παρελθόν του.

Aκόμη και για εκείνους που υποστηρίζουν ότι τα μεγάλα μουσεία θα φτωχύνουν υπερβολικά εξαιτίας των επαναπατρισμών, ο αντίλογος είναι ισχυρός: στις προθήκες τους δεν εκθέτουν παρά ένα μικρό κλάσμα όσων φυλάσσονται στις αποθήκες τους.

Πηγή: Μ. Βασιλειάδου, Καθημερινή