Βρέθηκαν ίχνη εγχείρησης εγκεφάλου ηλικίας 3,5 χιλιάδων ετών

Οι σκελετοί των αδελφών βρέθηκαν το 2016 στο Tel Megiddo, μιας πόλη-κράτος των Χαναναίων που χρονολογείται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Η π...

Οι σκελετοί των αδελφών βρέθηκαν το 2016 στο Tel Megiddo, μιας πόλη-κράτος των Χαναναίων που χρονολογείται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Η πόλη ήταν η τοποθεσία πολλών αρχαίων μαχών και έδωσε το όνομά της στον Αρμαγεδδών. [Credit: Robert Homsher/Courtesy of the Megiddo Expedition]

Τα τελευταία χρόνια εντοπίζονται από τους αρχαιολόγους ευρήματα που υποδεικνύουν την εκτέλεση δύσκολων χειρουργικών επεμβάσεων πριν από πολλές εκατοντάδες ή και μερικές χιλιάδες έτη. Η τελευταία σχετική ανακάλυψη που προκαλεί ιδιαίτερα ενδιαφέρον πραγματοποιήθηκε στο Ισραήλ.

Ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε στο βόρειο Ισραήλ ένα κρανίο ανθρώπου που έφερε μια τετραγωνισμένη τρύπα, μια βάσιμη ένδειξη επέμβασης τρυπανισμού στο κεφάλι του. Οι ερευνητές έκαναν λόγο για βάσιμη ένδειξη «χειρουργικής εγκεφάλου» πριν περίπου 3.500 χρόνια, αλλά άλλοι επιστήμονες αντέτειναν ότι η ασυνήθιστη τρύπα μπορεί να ανοίχτηκε όχι για ιατρικούς λόγους αλλά μετά θάνατον στο πλαίσιο κάποιου τελετουργικού.

Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Αυστρία, με επικεφαλής τη Ρέιτσελ Κάλισερ του αρχαιολογικού Ινστιτούτου Joukowsky του αμερικανικού Πανεπιστημίου Μπράουν και τον καθηγητή Ίσραελ Φινκελστάιν, διευθυντή της Σχολής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Χάιφα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «PloS One», ανέλυσαν δύο σκελετούς που είχαν βρεθεί το 2016 σε έναν τάφο της ύστερης εποχής του χαλκού στην πόλη Τελ Μεγκίντο, μια από τις πλουσιότερες και πιο κοσμοπολίτικες στην περιοχή ήδη από τον 19ο αιώνα π.Χ. Η ανάλυση του DNA έδειξε ότι επρόκειτο για αδέλφια.

Ένα τετράγωνο κομμάτι οστού περίπου 2,5 εκ. είχε αφαιρεθεί από το κρανίο του μεγαλύτερου αδερφού, χαράσσοντας το κόκαλο και βγάζοντας κομμάτια από το κέντρο. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι επρόκειτο για τρυπανισμό, αλλά η ερμηνεία τους αμφισβητείται. [Credit: Kalisher et al., 2023, PLOS ONE, CC-BY 4.0 ]

Η περαιτέρω εξέταση του σκελετού τους αποκάλυψε ότι και οι δύο έπασχαν – πιθανώς λόγω γενετικής προδιάθεσης – από σοβαρές χρόνιες λοιμώδεις ασθένειες (ίσως από λέπρα ή φυματίωση) που είχαν καταστρέψει μερικά οστά τους. Ο νεότερος αδελφός πέθανε λίγο μετά τα 20 του μεταξύ 1550-1450 π.Χ., ενώ ο μεγαλύτερος μεταξύ 21-46 ετών λίγα χρόνια μετά. Στον τάφο τους βρέθηκαν εκλεπτυσμένα κυπριακά κεραμικά αγγεία και άλλα υψηλής ποιότητας αντικείμενα, που μαρτυρούν ότι οι νεκροί είχαν ανώτερη κοινωνική θέση, ενώ δεν αποκλείεται να ήσαν μέλη της βασιλικής οικογένειας.

Από τον μεγαλύτερο αδελφό είχε αφαιρεθεί ένα τετραγωνισμένο κομμάτι, μήκους περίπου τριών εκατοστών, από το μπροστινό μέρος του κρανίου του, κάτι που εκτιμάται ότι έγινε λίγες μέρες ή και ώρες πριν τον θάνατο του. Η υπόθεση των ερευνητών είναι ότι επρόκειτο για ιατρική επέμβαση τρυπανισμού με κάποιο αιχμηρό όργανο και με στόχο τη θεραπεία του ασθενούς από τα σοβαρά προβλήματα από τα οποία έπασχε.

«Το σύνολο των στοιχείων παραπέμπουν στο ότι επρόκειτο για ένα άτομο που ήταν άρρωστο για μια μακρά χρονική περίοδο, συνεπώς ίσως του έκαναν κάποιου είδους επέμβαση ή μια απόπειρα σωτήριας για τη ζωή του διαδικασίας», ανέφερε η Κάλισερ. «Έχουμε ενδείξεις ότι ο τρυπανισμός ήταν μια εξαπλωμένη μορφή χειρουργικής εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αλλά στην Εγγύς Ανατολή δεν τη βλέπουμε τόσο συχνά, έχουν βρεθεί μονάχα καμιά δεκαριά περιπτώσεις τρυπανισμού σε όλη την περιοχή», πρόσθεσε.

Οι σκελετοί των αδελφών (που παρουσιάζονται εδώ με πράσινο και μπλε χρώμα) βρέθηκαν σε έναν τάφο στο Tel Megiddo στο βόρειο Ισραήλ, που ήταν μια πόλη-κράτος των Χαναναίων στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Τα οστά τους δείχνουν ότι και τα δύο αδέρφια υπέφεραν από ασθένειες. [Credit: Kalisher et al., 2023, PLOS ONE, CC-BY 4.0]

Ενδείξεις τρυπανισμού κρανίου έχουν βρεθεί αρκετές άλλες, ακόμη και αρχαιότερες, στη Νότια Αμερική, στην Αφρική και αλλού, αν και η συγκεκριμένη είναι η παλαιότερη που έχει βρεθεί στην Εγγύς Ανατολή. Πιστεύεται ότι γενικά αποτελούσαν απόπειρες διαφόρων αρχαίων πολιτισμών για θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Η Κάλισερ επεσήμανε ότι είναι πολλά πράγματα ακόμη που οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν για τους αρχαίους τρυπανισμούς, όπως γιατί άλλοι έχουν στρογγυλές οπές, ενώ άλλοι τετράγωνες ή τριγωνικές. Ούτε είναι σαφές πόσο συχνή ήταν η διαδικασία σε κάθε περιοχή ή τι κυρίως προσπαθούσαν να θεραπεύσουν οι αρχαίοι «χειρουργοί». Πάντως, όπως είπε η ίδια”, «θα πρέπει να βρισκόσουν σε πολύ άσχημη θέση για να φτάσεις να σου ανοίξουν μια τρύπα στο κεφάλι».

Πρόσθεσε ότι «στην αρχαιότητα υπήρχε πολύ μεγαλύτερη ανεκτικότητα και φροντίδα από ό,τι νομίζουν πολλοί. Έχουμε ενδείξεις ότι ουσιαστικά ήδη από την εποχή των Νεάντερταλ οι άνθρωποι παρείχαν φροντίδα ο ένας στον άλλο, ακόμη και σε πολύ δύσκολες συνθήκες…Στο παρελθόν οι άνθρωποι δεν έπαυαν να είναι άνθρωποι».

Διαβάστε εδώ τη σχετική δημοσίευση.

Πηγή: Ναυτεμπορική, με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Live Science