Ενα ερειπωμένο αρχοντικό για την προστασία των αποφυλακισμένων

Το ερειπωμένο αρχοντικό στο Νέο Φάληρο (Δ. Φαληρέως 47), όπου υπάρχει εντοιχισμένη επιγραφή για στέγαση σταθμού προστασίας αποφυλακιζομένων ...

Το ερειπωμένο αρχοντικό στο Νέο Φάληρο (Δ. Φαληρέως 47), όπου υπάρχει εντοιχισμένη επιγραφή για στέγαση σταθμού προστασίας αποφυλακιζομένων και είχε εγκαινιαστεί από τη βασίλισσα Φρειδερίκη το 1957.
[Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

Σε ένα από τα διάσπαρτα ερειπωμένα αρχοντικά στο Νέο Φάληρο διασώζεται μια μαρμάρινη επιγραφή. Διαβάζουμε πως τοποθετήθηκε εκεί στις 26 Ιουνίου 1957 και μνημονεύει τη στέγαση στο νεοκλασικό διώροφο σπίτι ενός Σταθμού των Εταιρειών Προστασίας Αποφυλακιζομένων. Τα εγκαίνια είχε τελέσει η βασίλισσα Φρειδερίκη παρουσία του υπουργού Δικαιοσύνης Κωνσταντίνου Παπακωνσταντίνου (ο οποίος αργότερα διετέλεσε πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων την περίοδο 1974-1977). Πρόεδροι των Εταιρειών Προστασίας Αποφυλακιζομένων ήταν τότε η Χρυσή Κατσάμπα και ο Ναπολέων Πειρουνάκης. Είναι ένα κατάλοιπο εξαιρετικού ενδιαφέροντος το οποίο ατυχώς ρημάζει επί δεκαετίες και παραμένει έκθετο και πλήρως απροστάτευτο.

Το αρχοντικό αυτό, μέσα σε μεγάλο κήπο, σήμερα γεμάτο αγριόχορτα και αδέσποτες γάτες, βρίσκεται στην οδό Δημητρίου Φαληρέως 47. Είναι ένα θαυμάσιο σπίτι, με αέτωμα και εξώστες, ευρύχωρο και στην εποχή του άνετο και κομψό. Το 1957 όταν στεγάστηκε εκεί ο Σταθμός Προστασίας των Αποφυλακιζομένων, το Νέο Φάληρο, αν και διατηρούσε εν πολλοίς την παλαιά μορφή του, κατοχυρωμένη ήδη από την περίοδο της αθηναϊκής μπελ επόκ, είχε αρχίσει να παρακμάζει.

Αλλά το εξαιρετικό αυτό ερείπιο, σε κοντινή ακτίνα με άλλα, λιγοστά πλέον, σωζόμενα αρχιτεκτονικά τεκμήρια του οικιστικού και κοινωνικού θαύματος που υπήρξε το Νέο Φάληρο, ιδίως την περίοδο 1890-1930, ενισχυμένο με αυτό το ιστορικό τεκμήριο του 1957, μεταφέρει μηνύματα και για την κρατική κοινωνική πολιτική της εποχής. Η κρατική μέριμνα για τους άπορους και συχνά ανήλικους (κάτω των 21 τότε) αποφυλακιζόμενους απασχολούσε την πολιτεία ήδη από την προπολεμική περίοδο. Εγκύκλιος του υπουργείου Δικαιοσύνης του Ιουνίου του 1940 προέβλεπε ίδρυση νομικών και ιατρικών τμημάτων σε κάθε Εταιρεία Προστασίας Αποφυλακιζομένων, κυρίως για την προστασία των ανηλίκων. Υπήρχε επίσης πρόβλεψη για καλλιέργεια αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα σε μέλη των Εταιρειών Προστασίας και αποφυλακιζομένων, ήδη πριν από την τελική αποφυλάκισή τους, όσο δηλαδή παρέμεναν κρατούμενοι.

[Credit: Νίκος Βατόπουλος]

Η σωφρονιστική αυτή πολιτική των προπολεμικών ετών κορυφώθηκε το 1948 όταν η βασίλισσα Φρειδερίκη ενημερώθηκε από τον επιθεωρητή και διευθυντή του υπουργείου Δικαιοσύνης Γ. Κατωπόδη για την κατάσταση που επικρατούσε στις φυλακές. Οπως έχει γράψει ο Γ. Κατωπόδης, η βασίλισσα του είπε, δακρυσμένη: «Είμαι αποφασισμένη να κινηθώ ενεργώς διά τας φυλακάς». «Επρεπε κατά την επιθυμίαν της ταχύτατα να συνεννοηθώ εξ ονόματός της με ειδικά πρόσωπα, έπρεπε να καταρτίσω ειδικόν φάκελλον και να θέσω τούτον υπ’ όψιν της, ίνα καλέση σύσκεψιν υπό την προεδρίαν της διά τας φυλακάς». Το ενδιαφέρον της Φρειδερίκης για το σωφρονιστικό θέμα έφερνε τότε στον νου τη βασίλισσα Ολγα και το ενεργό ενδιαφέρον της για τους φυλακισμένους, ιδίως για τις γυναίκες και τους ανήλικους.

Ετσι, το 1948 γεννήθηκε η Βασιλική Εταιρεία προλήψεως του εγκλήματος και προστασίας των εν φυλακαίς κρατουμένων και αποφυλακιζομένων. Στο συμβούλιο της Βασιλικής Εταιρείας συμμετείχαν διάφορες προσωπικότητες, καθώς επίσης ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και οι πρόεδροι του Δικηγορικού Συλλόγου, του Συλλόγου Βιομηχάνων και των Εταιρειών Προστασίας Αποφυλακιζομένων, που είχαν ιδρυθεί προπολεμικά (1939). Υπουργός Δικαιοσύνης το 1948 ήταν ο Χρήστος Λαδάς, ο οποίος την Πρωτομαγιά εκείνου του έτους δολοφονήθηκε από μέλος της ΟΠΛΑ.

Αυτές οι σελίδες από την ιστορία της κρατικής πολιτικής για τα σωφρονιστικά ιδρύματα και την αποκατάσταση των αποφυλακιζόμενων ζωντανεύουν σε αυτό το ερειπωμένο αρχοντικό του Νέου Φαλήρου. Παράλληλα, ζωντανεύει και η προσωπικότητα της βασίλισσας Φρειδερίκης, η οποία τα τελευταία χρόνια απασχολεί ολοένα και πιο πολύ τους ιστορικούς ερευνητές.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή