Το Τάγμα των Ιπποτών αναβιώνει στη Ρόδο

Οι απόγονοι των Ιωαννιτών Ιπποτών και σημερινοί Ιππότες της Μάλτας επιστρέφουν στη Ρόδο με μία έκθεση-παρακαταθήκη των προγόνων τους. Εισερχ...

Οι απόγονοι των Ιωαννιτών Ιπποτών και σημερινοί Ιππότες της Μάλτας επιστρέφουν στη Ρόδο με μία έκθεση-παρακαταθήκη των προγόνων τους.

Εισερχόμενοι στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, στο υψηλότερο σημείο του κάστρου, στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου μία μεγάλη οθόνη ορθώνεται μπροστά μας. Εκεί βλέπουμε τον ιδρυτή του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, της Ρόδου και της Μάλτας, Γεράρδο, να μας καλωσορίζει στη νέα έκθεση «Από τους Ιωαννίτες στους Ιππότες της Μάλτας» και να μας αφηγείται την ιστορία της. 

Το ξεχωριστό με αυτή την έκθεση δεν είναι μόνο η αφήγηση της ιστορίας των Ιπποτών μέσω οπτικοακουστικών τεχνολογιών, αλλά το ότι οι απόγονοι των Ιπποτών της Ρόδου –οι σημερινοί Ιππότες της Μάλτας– επιστρέφουν στο νησί για να πουν οι ίδιοι την ιστορία των προγόνων τους οι οποίοι έζησαν στη Ρόδο για 217 χρόνια, παρουσιάζοντας παράλληλα ένα σημαντικό αρχειακό υλικό που διασώζεται έως και σήμερα.

Ο ιδρυτής του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, της Ρόδου και της Μάλτας, Γεράρδος, μας καλωσορίζει στη νέα έκθεση με τίτλο «Από τους Ιωαννίτες στους Ιππότες της Μάλτας».

Οι Ιππότες παρουσιάζουν την ιστορία της οργάνωσης από τις απαρχές της μέχρι σήμερα.

Η εξιστόρηση της ιστορίας του Τάγματος στη Ρόδο μέσα από ψηφιοποιημένες προσωπογραφίες των τριών Μεγάλων Μαγίστρων.

Οι ιππότες σήμερα είναι μία ξεχωριστή οντότητα (Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα της Μάλτας) που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ και αριθμεί 12.500 μέλη, 80.000 μονίμους εθελοντές και 13.000 ιατρικό προσωπικό. Η δράση τους επικεντρώνεται στη φροντίδα ηλικιωμένων, προσφύγων, αστέγων και παιδιών σε όλο τον κόσμο και ειδικά στις εμπόλεμες περιοχές. 

Οι Ιππότες παρουσιάζουν την ιστορία της οργάνωσης από τις απαρχές της μέχρι τώρα, ξεκινώντας από τους Αγίους Τόπους (1050-1291) και τη δράση του Τάγματος στη σταυροφορική Παλαιστίνη και την Κύπρο. Η εξιστόρηση της ιστορίας του Τάγματος στη Ρόδο συνεχίζεται μέσα από ψηφιοποιημένες προσωπογραφίες των τριών Μεγάλων Μαγίστρων της και καταλήγει με την ιστορία του Τάγματος κατά την περίοδο της εγκατάστασής τους στη Μάλτα και τη δράση τους στις ημέρες μας ανά την υφήλιο. 

Ανάμεσα στα αυθεντικά κειμήλια του Τάγματος που εκτίθενται, υπάρχουν και σημαντικά έγγραφα, όπως αυτό που παραχωρεί στο Τάγμα του Αγ. Ιωάννη την εξουσία και την άμεση και αποκλειστική κυριαρχία στο νησί της Ρόδου, ενώ ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι και το αντίγραφο της γαλέρας La Capitana του Τάγματος, η οποία έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571.

Το αντίγραφο της γαλέρας La Capitana του Τάγματος, η οποία έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571.

Οι Ιππότες της Ρόδου ἐν οἴκῳ καὶ ἐν δήμῳ

Βγαίνοντας από το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και κατηφορίζοντας προς το λιμάνι, ο επισκέπτης θα βρεθεί στην οδό των Ιπποτών η οποία ενώνει την κεφαλή του Τάγματος, το παλάτι και την εκκλησία της Παναγιάς του κάστρου (τον καθεδρικό ναό των ιπποτών). Σε αυτόν τον μεσαιωνικό δρόμο εκτός από τους θυρεούς των ιπποτών και μία σειρά από σύμβολα που διασώζονται στο κάστρο, υπάρχει και μία δεύτερη έκθεση η οποία φιλοξενείται στο μεσαιωνικό κατάλυμα της Γλώσσας της Ισπανίας από το 2022.

Η έκθεση «Οι Ιππότες της Ρόδου ἐν οἴκῳ καὶ ἐν δήμῳ», την οποία επιμελήθηκε η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου Αννα-Μαρία Κάσδαγλη, παρουσιάζει το Τάγμα, τη σταδιοδρομία των Ιωαννιτών, την προσωπική τους ζωή και πορεία τους.

Αν ο επισκέπτης γυρίσει την αίθουσα και χαζέψει τους τίτλους των πινακίδων, έχει ήδη αποκομίσει μία γενική ιδέα για το Τάγμα.

Φθάνοντας στο κατώφλι της έκθεσης, μία πινακίδα για τους επισκέπτες αναφέρει: «Προσοχή, για να περάσετε στον κόσμο των Ιπποτών πρέπει να αφήσετε πίσω σας τα θέσφατα του σημερινού δυτικού πολιτισμού. Δηλαδή πρέπει να ξεχάσετε: 1. ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι, 2. την ανεξιθρησκία, 3. την προστασία του ατόμου από σκληρή και απάνθρωπη τιμωρία, 4. το δικαίωμα του ανθρώπου να ζει ελεύθερος».

«Ιστορία χωρίς κείμενα δεν γίνεται, αλλά η έκθεση έχει στηθεί έτσι ώστε τα περισσότερα κείμενα να μην είναι απαραίτητα, καθώς αν ο επισκέπτης γυρίσει την αίθουσα και χαζέψει τους τίτλους των πινακίδων και το εποπτικό υλικό, έχει ήδη αποκομίσει μία γενική ιδέα για το Τάγμα την εποχή που κατείχε τη Ρόδο», αναφέρει στην «Κ» η κ. Κάσδαγλη.

Ενα είδος εκκλησιαστικής Ευρωπαϊκής Ενωσης

Εξηγώντας μας περιληπτικά πώς οι Ιππότες δρούσαν στη Ρόδο από το 1309 μέχρι και το 1522, όπου τελικά ηττούνται από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, η αρχαιολόγος επισημαίνει πως το Τάγμα των Ιπποτών της Ρόδου ήταν ουσιαστικά ένα είδος εκκλησιαστικής Ευρωπαϊκής Ενωσης.

«Εχουμε τους εκπροσώπους του Τάγματος που έμεναν στο κοινόβιο της Ρόδου και οι οποίοι ήταν χωρισμένοι ανάλογα με τη γλώσσα που μιλούσαν. Υπήρχε δηλαδή η γλώσσα της Αγγλίας, οι τρεις γλώσσες της Γαλλίας, οι δύο γλώσσες της Ισπανίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, κ.λπ. Κάθε ομάδα είχε έναν αξιωματούχο, ο οποίος δεν ήταν μόνο σύμβουλος του Μεγάλου Μαγίστρου, αλλά και αρμόδιος για έναν συγκεκριμένο τομέα της διοίκησης», εξηγεί.

Οι ιππότες είχαν ένα φοβερό δίκτυο υποστηρικτών και διπλωματών σε όλη την Ευρώπη.

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο, η Ρόδος ήταν το διοικητικό κέντρο των Ιωαννιτών ιπποτών, αλλά συνήθως ο κάθε ιππότης υπηρετούσε ένα διάστημα στο νησί και επέστρεφε στην πατρίδα του, όπου μπορούσε να διοικήσει κάποιο μετόχι.

«Οι ιππότες είχαν ένα φοβερό δίκτυο υποστηρικτών και διπλωματών σε όλη την Ευρώπη. Για τον λόγο αυτό λάμβαναν δωρεές από κάθε γωνιά της Ηπείρου και ακριβώς γι’ αυτό η Ρόδος δεν επιβαρύνθηκε καθόλου οικονομικά από την παραμονή των Ιωαννιτών στο νησί. Αλλωστε τα περισσότερα από τα έργα που έγιναν τότε στη Ρόδο πληρώθηκαν από λεφτά ευρωπαϊκά», σημειώνει. 

Κάνοντας μία βόλτα στις αίθουσες της έκθεσης, το μάτι θα «πέσει» αναπόφευκτα στις ξυλοκατασκευές στον κεντρικό άξονα της αίθουσας στις οποίες αναγράφονται εμπειρίες συγκεκριμένων Ιπποτών όπως προκύπτουν από τις ιστορικές πηγές. 

«Οι περιπέτειες αυτές δίνουν μια εικόνα της πραγματικότητας όπως τη βίωναν οι ίδιοι οι Ιππότες, η οποία πολλές φορές ήταν ωμή, σκληρή και ενίοτε άδικη. Η αισθητική στις μεμβράνες παραπέμπει σε μεσαιωνικά χειρόγραφα, ενώ τα εξαιρετικά κωμικά σκίτσα του Σάββα Κούτρη που τις συνοδεύουν είναι εμπνευσμένα από μεσαιωνικές περιθωριογραφίες», συμπληρώνει η κ. Κάσδαγλη. 

Μία άγνωστη ιστορία

Πλησιάζοντας σε ένα από μεσαιωνικά χειρόγραφα, διαβάζουμε την ιστορία του καγκελάριου Αντρέα Ντ’ Αμαραλ, ο οποίος συνελήφθη κατηγορούμενος ψευδώς, ότι προσπάθησε –μέσω ενός υπηρέτη του– να στείλει μήνυμα στους Τούρκους να μην εγκαταλείψουν την πολιορκία στη Ρόδο. Ο καγκελάριος εκτελέστηκε, ενώ «το κεφάλι του και τα τέσσερα κομμάτια στα οποία έσχισαν το σώμα του κρεμάστηκαν σε διάφορα σημεία των τειχών». 

Το λίθινο κιβωτίδιο με το έμβλημα του μεγάλου μαγίστρου Πέρε Ραμόν Σακόστα (1461-1467), όπου φυλασσόταν η καρδιά του.

Στις δύο μικρότερες αίθουσες που ακολουθούν, εννέα ακόμη επιτοίχιες πινακίδες έχουν θέμα την πορεία των Ιπποτών στο Τάγμα, από την ώρα που γίνονταν Ιωαννίτες ώσπου να πεθάνουν. Εκεί τα λάβαρα που πλαισιώνουν τις πινακίδες παραπέμπουν στον πολυεθνικό χαρακτήρα του Τάγματος.

Στην άκρη ενός εκ των αιθουσών ξεχωρίζει το λίθινο κιβωτίδιο με το έμβλημα του μεγάλου μαγίστρου Πέρε Ραμόν Σακόστα (1461-1467), αυθεντικό αρχαιολογικό έκθεμα που προέρχεται από τον Αγιο Ιωάννη στο Κολλάκιο, καθολικό του Τάγματος στη Ρόδο. Στο κιβωτίδιο αρχικά φυλασσόταν η ταριχευμένη καρδιά του μεγάλου μαγίστρου, ο οποίος είχε πεθάνει και ταφεί στη Ρώμη. Πλέον το συγκεκριμένο σπουδαίο αρχαιολογικό δημιούργημα εκτίθεται στην καρδιά της Ρόδου. Στο κάστρο της.

*Η μόνιμη έκθεση «Από τους Ιωαννίτες στους Ιππότες της Μάλτας» κατά τη θερινή περίοδο (Απρίλιο-Οκτώβριο) είναι επισκέψιμη καθημερινά, από τις 9.00 έως τις 17.00. Το κοινό μπορεί να την επισκεφθεί πληρώνοντας το αντίτιμο του εισιτηρίου εισόδου στο Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, χωρίς κάποια επιπλέον επιβάρυνση.

*Η έκθεση «Οι Ιππότες της Ρόδου ἐν οἴκῳ καὶ ἐν δήμῳ» φιλοξενείται στο μεσαιωνικό Κατάλυμα της Γλώσσας της Ισπανίας επί της οδού Ιπποτών από το 2022 και ανοίγει για το κοινό χωρίς εισιτήριο κάθε Τρίτη από τις 9 το πρωί ως τις 4 το απόγευμα σε όλη τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου (Απρίλιο-μέσα Οκτωβρίου). Ανοίγει επίσης για επισκέψεις σχολείων έπειτα από συνεννόηση και τους χειμερινούς μήνες, όποτε επιτρέπουν οι συνθήκες.

Πηγή: Σ. Χρήστου, Καθημερινή 

Φωτογραφίες: Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου