Πώς ήταν η Ελλάδα του 1809 όταν την επισκέφθηκε ο Λόρδος Βύρωνας -Μια συναρπαστική εμπειρία στο Μουσείο Χρισσού

«Το σπίτι του προξένου της Γαλλίας Fauvel»: λιθογραφία του Louis Dupre (1789-1837), από την έκθεση του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσεί...

«Το σπίτι του προξένου της Γαλλίας Fauvel»: λιθογραφία του Louis Dupre (1789-1837), από την έκθεση του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» για τα «200 χρόνια από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα».

Ταξιδέψαμε μαζί με τον γνωστό συλλέκτη Τέχνης Ηλία Ε. Δαραδήμο στο χωριό Χρισσό, λίγο έξω από τους Δελφούς, για να επισκεφθούμε τη συναρπαστική έκθεση του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» για τα «200 χρόνια από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα». 

Πώς ήταν η Ελλάδα του 1809 και του 1823; Πώς ζούσαν οι Έλληνες στα Ιωάννινα, στην Αθήνα και στο Μεσολόγγι πριν την Επανάσταση; Ποιες ήταν οι συνήθειες, οι φορεσιές τους, η κουλτούρα, η μόδα, η καθημερινότητα την εποχή που ο Βρετανός φιλέλληνας ποιητής του Ρομαντισμού, Λόρδος Βύρωνας, επισκέφθηκε τη χώρα μας, αναζητώντας την ελληνική ψυχή που τον είχε μαγέψει; Πώς ήταν η Πνύκα στις αρχές του 19ου αιώνα; Πώς ήταν το Σούνιο, η Πύλη των Μεσογείων, η βεράντα του προξένου της Γαλλίας Fauvel στη σκιά της Ακρόπολης; Τι είδε στα μέρη που επισκέφθηκε ο Λόρδος Βύρωνας και τον οδήγησαν να πρωτοστατήσει στο ευρωπαϊκό φιλελληνικό κίνημα που στήριξε την Ελληνική Επανάσταση;

Η ελληνική παραδοσιακή φορεσιά τιμάται στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Με τη χρονική απόσταση από την Αθήνα μέχρι τους Δελφούς να υπολογίζεται γύρω στις δυόμισι ώρες, μπορείτε να ταξιδέψετε στην προεπαναστατική Ελλάδα του 1809 και να ακολουθήσετε νοερά τη διαδρομή του φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα στην προεπαναστατική Ελλάδα των αρχών του 19ου αιώνα, μέσα από την απολαυστική έκθεση για τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου», που θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 2024.

To κτίριο του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» σχεδιάστηκε από τον Ερνέστο Τσίλερ στα τέλη του 19ου αιώνα.[Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Παρακολουθώντας πίνακες, φορεσιές, κοσμήματα, ρολόγια, γλυπτά, σπάνια βιβλία και διακοσμητικά αντικείμενα της εποχής, τα οποία ο συλλέκτης Τέχνης Ηλίας Ε. Δαραδήμος συγκεντρώνει άοκνα εδώ και πενήντα χρόνια, κάνοντας ένα χρονοβόρο και κοστοβόρο σαφάρι τέχνης σε δημοπρασίες και οδοιπορικά στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, θα σας λυθούν όλες αυτές και άλλες πολλές απορίες για εκείνη τη συναρπαστική εποχή κατά την οποία γεννιόταν η ορμητική δύναμη η οποία απελευθέρωσε τους Έλληνες μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς υπό τον οθωμανικό ζυγό.

Μέρος από τη μόνιμη συλλογή του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» με τις 200 παραδοσιακές φορεσιές της Ελλάδας. [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Μια συναρπαστική εμπειρία

Μπορείτε να κάνετε μια μονοήμερη εκδρομή για να επισκεφθείτε το μουσείο στο Χρισσό και να το συνδυάσετε με φαγητό στην Αράχωβα, τους Δελφούς ή την πλατεία του Χρισσού, αλλά και με κολύμπι στην Ιτέα.

Αριστερά: Πηγή στην κάτω πλατεία του χωριού Χρισσό. Δεξιά: Παραδοσιακή ελληνική φορεσιά στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου»ρία στο Μουσείο Χρισσού [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Το ωραίο Χρισσό βρίσκεται στους πρόποδες του Παρνασσού, μια ανάσα από τον ομφαλό της Γης -τον Ναό του Απόλλωνα και την Κασταλία Πηγή- και απολαμβάνει μια πανοραμική θέα που κόβει την ανάσα, στον Ελαιώνα της Άμφισσας και στον Κορινθιακό Κόλπο.

Η μία από τις δύο πλατείες του χωριού Χρισσό, δίπλα στους Δελφούς. [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Στο κέντρο του γραφικού χωριού, με τα σκιερά πλατάνια, τα πέτρινα μονοπάτια, τις κελαρυστές πηγές με δροσερό βουνίσιο νερό, τα καλοσυντηρημένα παλιά οικήματα, ανάμεσα στην επάνω και στην κάτω πλατεία που θυμίζουν Πήλιο, βρίσκεται ένα νεοκλασικό στολίδι που διασώθηκε από τη λήθη του χρόνου χάρη στην παρέμβαση της Μελίνας Μερκούρη, αλλά και στην υποστήριξη του συλλέκτη Τέχνης Ηλία Ε. Δαραδήμου, ο οποίος το μετέτρεψε σε μουσείο.

Το «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: chrissomuseum.gr]

Το ιστορικό νεοκλασικό κτίριο είναι έργο του εμβληματικού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ, το οποίο πιθανόν θεμελιώθηκε τη δεκαετία του 1890 για να φιλοξενήσει το δημοτικό σχολείο, το κοινοτικό γραφείο και το αγροτικό ιατρείο του χωριού Χρισσό.

Ο ιδρυτής του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» και συλλέκτης τέχνης Ηλίας Ε. Δαραδήμος . [Credit: Παναγιώτης Μάλλιαρης/iefimerida]

Σήμερα, το ανακαινισμένο και επισκέψιμο κτίριο φιλοξενεί σε μόνιμη βάση την ανεκτίμητη συλλογή του κ. Δαραδήμου με περισσότερες από 200 ελληνικές φορεσιές του 19ου αιώνα, «οι οποίες τοποθετούνται χρονικά στην προεπαναστατική, επαναστατική, οθωνική και μετέπειτα περίοδο, μέχρι σχεδόν το 1920, οπότε η χρήση τους άρχισε σταδιακά να εκλείπει λόγω της επικράτησης της ευρωπαϊκής μόδας στην Ελλάδα».

H Γιάννα Αγγελοπούλου με ντουλαμά από παραδοσιακή φορεσιά του 19ου αιώνα από το «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: © ΤΖΑΜΑΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ/EUROKINISSI]

Τον ίδιο ντουλαμά που φορούσε η Γιάννα Αγγελοπούλου στις εκδηλώσεις για την επέτειο 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση θα τον δείτε στις προθήκες του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Από αυτή την πλούσια συλλογή, μάλιστα, που θα δείτε, δανείστηκε η Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη τα παραδοσιακά χειροποίητα κομμάτια με τα σπάνια κεντήματα που φορούσε -και έκλεψαν τις εντυπώσεις διεθνώς- στις επίσημες εκδηλώσεις που έγιναν στο πλαίσιο των εορτασμών από τα 200 χρόνια της Επανάστασης του 1821.

Γκραβούρα με πορτρέτο του Λόρδου Βύρωνα, από τον κατάλογο της έκθεσης «200 χρόνια από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα» του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου».

Ακολουθήσαμε τα ίχνη του Λόρδου Βύρωνα στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Μπαίνοντας στο υπέροχο αυτό κτίριο του Τσίλερ, με τις ξύλινες σκάλες και τα ψηφιδωτά στα δάπεδα, δεν περιμένεις με τίποτα τη μαγεία που θα σου αποκαλυφθεί. Θα βρεθείς ξαφνικά σε μια άλλη Ελλάδα, αρχοντική, παραδοσιακή, βγαλμένη λες από μυθιστόρημα εποχής. Φορεσιές με ασύλληπτα κεντήματα, σπάνια αντικείμενα όπως σκεύη και κειμήλια, γκραβούρες, πίνακες, αυθεντικά όπλα σπουδαίων οπλαρχηγών της Ελληνικής Επανάστασης, φιλοξενούνται μέσα στις γυάλινες προθήκες και βιτρίνες του μουσείου, φέρνοντας τη ζωντανή Ιστορία μια ανάσα από τα μάτια σου. Οι ασύλληπτης ομορφιάς ολοκληρωμένες φορεσιές κάθε τόπου, από σχεδόν όλη την Ελλάδα, έχουν ανακαλυφθεί σε ξεχασμένα μπαούλα, σε παλιά νησιώτικα και ηπειρωτικά σπίτια, στις δημοπρασίες μεγάλων οίκων στην Αγγλία και στη Γαλλία.

Η νέα αίθουσα του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» εγκαινιάστηκε με την έκθεση για τα «200 χρόνια από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Στο ισόγειο του κτιρίου, είδαμε την έκθεση για τη ρομαντική περιήγηση του Λόρδου Βύρωνα στην αγνή Ελλάδα του 19ου αιώνα, που επιμελήθηκε ο Ηλίας Ε. Δαραδήμος, ο οποίος μας ξενάγησε προσωπικά στον χώρο του μουσείου και στο πανέμορφο χωριό Χρισσό, από το οποίο κατάγεται.

Παραδοσιακή ελληνική φορεσιά στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

«Η έκθεση για τα 200 χρόνια από το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα αποτελείται από τρεις ενότητες -τα Ιωάννινα, την Αθήνα και το Μεσολόγγι-, τους τρεις βασικούς σταθμούς στα οδοιπορικά του σπουδαίου φιλέλληνα Βρετανού ποιητή στη χώρα μας. Ο Λόρδος Βύρωνας αρχικά, στην πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα το 1809, συνάντησε τον Αλή Πασά στα Ιωάννινα, μετά πέρασε από το Χρισσό και πήγε να δει τον Ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα. Αργότερα, στη δεύτερη επίσκεψή του, εγκαταστάθηκε το 1823 στο Μεσολόγγι, όπου πολέμησε για την ανεξαρτησία της Ελλάδας, όπου και πέθανε στις 19 Απριλίου του 1824, στα 36 του χρόνια», εξηγεί στο iefimerida ο Ηλίας Ε. Δαραδήμος.

Η έκθεση καταλήγει στο Μεσολόγγι, όπου ο Λόρδος Βύρωνας πέθανε το 1824. [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Όλα όσα βλέπουμε γύρω μας είναι αντικείμενα από την εποχή του Λόρδου Βύρωνα, τα οποία απεικονίζουν τον κόσμο που εκείνος συνάντησε στους διάφορους σταθμούς του συναρπαστικού οδοιπορικού του. Από τα ακριβή ρούχα που φορούσαν οι άνθρωποι που είδε, μέχρι τα έργα Τέχνης εκείνης της περιόδου που έχουν ως θέμα τους το φιλελληνικό πάθος του ίδιου, οι ανεκτίμητοι αυτοί θησαυροί που υπάρχουν στο Μουσείο Χρισσού ξεδιπλώνουν μπροστά μας μια άλλη Ελλάδα, πιο αγνή, πιο γνήσια, πιο μαγευτική. Σαν πίνακας του 19ου αιώνα που ζωντανεύει μπροστά μας, τα αντικείμενα τρισδιάστατα με όλη τους τη λεπτομέρεια, τις ραφές, τα κεντήματα, τις υφές, τα χρώματα, σε κάνουν να βαδίζεις νοερά στο χώμα της προεπαναστατικής Ελλάδας, να ταξιδεύεις σε έναν άλλον κόσμο τον οποίο δονούσε η λαχτάρα για λευτεριά.

Η Αθήνα του 19ου αιώνα όταν την επισκέφθηκε ο Λόρδος Βύρωνας, στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

«Τα ρολόγια που θα δει κάποιος στην έκθεση αναπαριστούν σκηνές από τα ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα. Τα διακοσμητικά πιάτα, επίσης, έχουν φιλελληνικά θέματα του Λόρδου Βύρωνα, τα οποία πωλούνταν στη Γαλλία και στην Αγγλία του 19ου αιώνα από φιλέλληνες για να ενισχυθεί με τα έσοδα ο ελληνικός αγώνας για ανεξαρτησία. Κάθε αντικείμενο αφηγείται μια ιστορία για εκείνον, για τη ζωή, τα μυστικά, τα πάθη του, όπως για παράδειγμα τη σχέση του με τον γιο του Αλή Πασά στα Ιωάννινα, τον Βελή», προσθέτει ο Ηλίας Ε. Δαραδήμος.

 Ο συλλέκτης τέχνης Ηλίας Ε. Δαραδήμος φωτογραφίζεται για το iefimerida στο σπίτι του στην Αθήνα. [Credit: Παναγιώτης Μάλλιαρης/iefimerida]

Το τμήμα για την επίσκεψη του Λόρδου Βύρωνα στην Αθήνα είναι το πιο πλούσιο της έκθεσης, όπου, ομοίως, βλέπουμε παραδοσιακές φορεσιές της Αττικής εκείνης της εποχής, αλλά και πίνακες ή γκραβούρες που απεικονίζουν μια πόλη αγνώριστη, με τους εμβληματικούς λόφους της γυμνούς, μονάχα με τα αρχαία μνημεία και κάποιες αγροτικές σκηνές με τα ζώα των βοσκών και των αγροτών της πόλης. Τα τοπία είναι ακριβώς ίδια με εκείνα που συνάντησε ο Λόρδος Βύρωνας: οι Αέρηδες, το Σούνιο (όπου πάνω σε μια πλάκα χάραξε το όνομά του), η Πνύκα, ο Λυκαβηττός, η Ακρόπολη. Στη βεράντα του αρχοντικού, μάλιστα, όπου διέμενε ο πρόξενος της Γαλλίας Fauvel, στη λιθογραφία του Louis Dupre (1789-1837), με φόντο την Ακρόπολη, βλέπουμε θραύσματα από τα περιβόητα Γλυπτά του Παρθενώνα που άρπαζαν οι επιτήδειοι αρχαιοκάπηλοι του 19ου αιώνα και τα μετέφεραν στις συλλογές τους στο εξωτερικό.

Οι λεπτομέρειες στις παραδοσιακές φορεσιές της Ελλάδας που θα δείτε στο «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου» είναι συγκλονιστικές. [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Περίτεχνα κεντήματα φοβερής τεχνοτροπίας, υφαντά φτιαγμένα στο χέρι, ασημένια φυλαχτά, πόρπες, χρυσά νομίσματα που στόλιζαν τις φορεσιές, βάζα, κανάτες κ.ά. τραβούν το βλέμμα με τις απίστευτης ομορφιάς λεπτομέρειές τους. Ένας κόσμος φτιαγμένος στο χέρι, με μεράκι και πάθος. Μια διαδικασία που κρατούσε χρόνια ολόκληρα, καθώς οι περισσότερες από αυτές τις παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές που βλέπουμε στην έκθεση για τον Λόρδο Βύρωνα, αλλά και στη μόνιμη συλλογή του μουσείου, ήταν τα νυφικά τους ενδύματα, τα ρούχα που φορούσαν στις εξαιρετικές τους στιγμές, σε γάμους, γιορτές κ.λπ.

Κοσμήματα, κεντήματα, υφαντά στις παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές του 19ου αιώνα του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Το Μεσολόγγι, όπου ο Λόρδος Βύρωνας πέθανε το 1824 από πυρετό, έγινε σύμβολο του Ρομαντισμού, καθώς ο πρόωρος θάνατος ενός ποιητή διεθνούς εμβέλειας όπως ο ίδιος φούντωσε τη φιλελληνική φλόγα με πάμπολλες εκδόσεις, έργα τέχνης, δημοπρασίες της εποχής να στηρίζουν έμπρακτα με τα έσοδά τους την Ελληνική Επανάσταση. Στην έκθεση βλέπουμε, μάλιστα, αυθεντικά όπλα από την επαναστατική εκείνη περίοδο που είναι σαν στολίδια, με περίτεχνες λαβές και μπαρουτοθήκες στολισμένες με πολύτιμους λίθους και πετράδια. Ήταν τα «κοσμήματα» που συμβόλιζαν την αίγλη των πλούσιων καπεταναίων.

Αυθεντικά όπλα της Ελληνικής Επανάστασης στις προθήκες του «Εθνολογικού & Λαογραφικού Μουσείου Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Παρακολουθώντας όλο αυτόν τον ανεκτίμητο πλούτο που έχει συγκεντρώσει εδώ και πολλά χρόνια ο Ηλίας Ε. Δαραδήμος, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί κανείς για την έμπνευση, το κίνητρο, την πηγή από την οποία ξεκίνησε ένας τόσο απαιτητικός και δύσκολος αγώνας δρόμου για την εύρεση των σπάνιων αυτών αντικειμένων.

Άποψη από το «Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου». [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

«Αγαπούσα πάρα πολύ τον Λόρδο Βύρωνα και τον θαύμαζα τόσο ως ποιητή όσο και ως ήρωα της Επανάστασης, που έδωσε ακόμα και την ίδια τη ζωή του για την Ελλάδα. Ήταν υπέρμαχος της ελευθερίας των εθνών. Είχε όραμα. Σπάνιζαν εκείνη την εποχή τόσο λαμπρά πνεύματα. Ως συλλέκτης έργων Τέχνης, για πολλά χρόνια συνέλεγα πράγματα για την Ελληνική Επανάσταση, και φυσικά πληθώρα αυτών ήταν αφιερωμένη ή εμπνευσμένη από τον Λόρδο Βύρωνα. Πίσω από αυτή την έκθεση κρύβονται πενήντα χρόνια συνεχούς ενασχόλησης με το αντικείμενο αυτό. Ξεκίνησα μαζεύοντας γραμματόσημα και νομίσματα και σιγά-σιγά πέρασα στα έργα Τέχνης, στις παραδοσιακές φορεσιές κ.λπ. Η μητέρα μου μου εμφύσησε την αγάπη της για τις παραδόσεις και την Τέχνη. Η καταγωγή μας είναι από τον Στρατηγό Μακρυγιάννη και τον Κυπάρισσο Στεφάνου. Μεγαλώνοντας σε ένα χωριό ιστορικό όπως το Χρισσό, ήταν λογικό να ασχοληθώ με τις πλούσιες παραδόσεις του τόπου μας», εξηγεί ο ίδιος.

Μαθητές του σχολείου στο Χρισσό -το οποίο σήμερα φιλοξενεί το Λαογραφικό Μουσείο- και ανάμεσά τους ο Ηλίας Δαραδήμος στο δημοτικό.

Ως παιδί ο Ηλίας Ε. Δαραδήμος, μάλιστα, πήγε δημοτικό σχολείο στο ίδιο ακριβώς κτίριο στο οποίο σήμερα στεγάζεται το μουσείο που ίδρυσε, το οποίο φιλοξενεί τη σπάνια συλλογή του. Μου δείχνει μια παλιά φωτογραφία όπου τον εντοπίζω εύκολα ανάμεσα στους μαθητές του Χρισσού, καθώς το ίδιο παθιασμένο βλέμμα έχει ακόμα και σήμερα.

Οι ελληνικές φορεσιές ήταν στολισμένες με απίστευτη λεπτομέρεια και σπουδή. [Credit: Μάνος Λειβαδάρος/iefimerida]

Info: Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού, Συλλογή Ηλία Ε. Δαραδήμου, Χρισσό, Δήμος Δελφών, τηλ. 22650 83203

chrissomuseum.gr | info@chrissomuseum.gr

Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη έως Κυριακή 10:00 με 15:00

Εισιτήρια: 3 ευρώ (ενήλικοι), 2 ευρώ παιδιά, ομάδες άνω των πέντε ατόμων κατόπιν συμφωνίας.

Πηγή: Μ. Λειβαδάρος, iefimerida