Απροσπέλαστα τα μνημεία της Θεσσαλονίκης

Σχεδόν απροσπέλαστα είναι τα σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, ειδικά για τα άτομα με αναπηρίες, γεγονός που τους στερεί μεγάλο...

Σχεδόν απροσπέλαστα είναι τα σημαντικά βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, ειδικά για τα άτομα με αναπηρίες, γεγονός που τους στερεί μεγάλο μέρος από την επισκεψιμότητά τους, ενώ αντίκειται και στις κοινωνικές υποχρεώσεις της ελεύθερης και ανεμπόδιστης πρόσβασης των πολιτών. «Η δυνατότητα φυσικής πρόσβασης και αντίληψης των μνημείων είναι κοινωνική υποχρέωση, οικονομική και πολιτική ανάγκη», όπως αναφέρουν οι αρχιτέκτονες Αριστοτέλης Νανιόπουλος, Παναγιώτης Τσαλής και Ελένη Παπανικολάου, που θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου «Προσπέλασις» στο συνέδριο «Δημόσιος χώρος... αναζητείται».

Το πρώτο συνέδριο με τίτλο «Δημόσιος χώρος… αναζητείται» διοργανώνεται στις 20 - 22 Οκτωβρίου, στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με τον ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, τη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τα Τμήματα Αρχιτεκτόνων των Πολυτεχνικών Σχολών των Πανεπιστημίων: Αριστοτέλειου, Πατρών, Θεσσαλίας, Δημοκρίτειου και Πολυτεχνείου Κρήτης. Η διοργάνωση περιλαμβάνει επιστημονικό συνέδριο με 124 εισηγήσεις, έκθεση βραβευμένου αρχιτεκτονικού έργου (100 συμμετοχές) και εργαστήρια σχεδιασμού προεπιλεγμένων δημόσιων χώρων από ομάδες φοιτητών αρχιτεκτονικών σχολών.

«Η αντιμετώπιση του ζητήματος της προσπελασιμότητας των μνημείων, όπως και του χώρου γενικότερα, ήταν μέχρι τώρα καθαρά αποσπασματική», αναφέρουν οι επιστήμονες.

Το «Προσπέλασις» υλοποιείται μέσα από τη συνεργασία της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Ερευνητικής Ομάδας Συστημάτων Μεταφοράς του ΑΠΘ, στοχεύοντας στην ανάπτυξη «πρότυπης μεθοδολογίας» βελτίωσης της προσβασιμότητας των βυζαντινών μνημείων της Θεσσαλονίκης, από τα εμποδιζόμενα στη μετακίνηση και αντίληψή τους άτομα.

20 μνημεία

Στην εργασία τους οι αρχιτέκτονες του ΑΠΘ ανέπτυξαν έξι λίστες ελέγχου που εφαρμόστηκαν σε 20 βυζαντινά μνημεία της πόλης και παρήχθησαν 20 εκθέσεις αξιολόγησης της προσβασιμότητάς τους. Στη συνέχεια διατυπώθηκαν εναλλακτικές προτάσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων, σε επίπεδο προμελέτης για τα 20 μνημεία, ενώ επιλέχθηκαν έξι, για τα οποία έγιναν οριστικές μελέτες και προγραμματίζονται παρεμβάσεις.

«Οι άνθρωποι με μειωμένη κινητική ικανότητα υπολογίζεται ότι αποτελούν περισσότερο από το 50% του συνολικού πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ηλικιωμένων ανθρώπων, των ανθρώπων με αναπηρία, των εγκύων, των ενηλίκων που συνοδεύουν τα πολύ μικρά παιδιά, των παιδιών, καθώς επίσης και των ανθρώπων που ωθούν ή που σύρουν χειράμαξες κ.λπ. Οι άνθρωποι με αναπηρία και οι άνθρωποι με μειωμένη κινητική ικανότητα γενικά, έχουν το δικαίωμα της πρόσβασης στους δημόσιους χώρους, ενώ το κράτος έχει το καθήκον να εγγυηθεί αυτό το δικαίωμα. 


Η συμμετοχή των ανθρώπων με αναπηρία σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής είναι πλέον καθιερωμένη κοινωνική απαίτηση, επειδή η κοινωνία μας φαίνεται ήδη να έχει ευαισθητοποιηθεί σε τέτοιου είδους προβλήματα, δεδομένου ότι έχει επεκταθεί σημαντικά η συνειδητοποίηση ότι είμαστε όλοι εν δυνάμει άτομα με αναπηρία. Είναι ακόμα οικονομική και πολιτική απαίτηση. Ο "Σχεδιασμός για όλους" διευκολύνει όχι μόνο τους ανθρώπους με περιορισμένη κινητικότητα, αλλά επίσης και ολόκληρο τον πληθυσμό. Η Ευρώπη και η χώρα μας πρέπει να αλλάξουν τη φιλοσοφία του σχεδιασμού όπου χρησιμοποιείται ο "μέσος άνθρωπος" σαν ένα εργονομικό πρότυπο, και πρέπει να υιοθετήσουν το "Σχεδιασμό για όλους", επεκτείνοντας το εργονομικό πρότυπο στις ομάδες πληθυσμών με αναπηρία. 


Η δυνατότητα πρόσβασης είναι μια βασική έννοια όπου εξετάζεται συνολικά το δομημένο περιβάλλον το οποίο περιλαμβάνει βεβαια και τους ανοιχτούς χώρους. Στην ευρωπαϊκή διακήρυξη παροχής της δυνατότητας πρόσβασης (CCPT 1996), οι συντάκτες προτείνουν ότι: πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης η οποία να επιτρέπει στους ανθρώπους να συμμετέχουν στις κοινωνικές και τις οικονομικές δραστηριότητες για τις οποίες προορίζεται το χτισμένο περιβάλλον», επισημαίνεται στην εισήγηση.

Εξι παρεμβάσεις

Οι επιστήμονες έπειτα από πολλές διαδικασίες επέλεξαν έξι μνημεία για την υλοποίηση παρεμβάσεων βελτίωσης της προσβασιμότητάς τους. Από τις εναλλακτικές που διατυπώθηκαν για καθένα από αυτά τα μνημεία, επελέγησαν οι πιο πρόσφορες και εφικτές, οι οποίες και μελετήθηκαν περαιτέρω.

Οι κύριες επεμβάσεις βελτίωσης της φυσικής προσβασιμότητας οι οποίες επιλέχθηκαν για καθένα από τα έξι μνημεία όπου θα υλοποιηθούν παρεμβάσεις, είναι:

1. Αγιος Δημήτριος: Μετατροπή υφιστάμενων τουαλετών προκειμένου να δημιουργηθεί μία κατάλληλη για άτομα με αναπηρίες.

2. Αγία Σοφία: Τοποθέτηση ράμπας (ελαφρά κατασκευή) στην κύρια είσοδο και εργασίες συντήρησης της υπάρχουσας ράμπας στον αύλιο χώρο της.

3. Αχειροποίητος: Κατασκευή ράμπας στον προαύλιο χώρο.

4. Αγιος Νικόλαος Ορφανός: Κατασκευή ράμπας στον αύλιο χώρο του μνημείου και τοποθέτηση χειρολισθήρα στην κύρια σκάλα εισόδου.

5. Επταπύργιο: Κατασκευή ράμπας στη βόρεια πύλη εισόδου του μνημείου και δημιουργία διαδρόμου κύλισης λόγω ανωμαλιών του εδάφους.

6. Ροτόντα: Κατασκευή ράμπας στο περίστυλο και τοποθέτηση αναβατορίου κλίμακας στο εσωτερικό του μνημείου.

«Πέραν των επεμβάσεων οι οποίες αφορούν τη φυσική προσβασιμότητα, μελετήθηκαν επίσης επεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν προκειμένου τα έξι μνημεία να είναι προσβάσιμα και πλήρως αντιληπτά από άτομα με μειωμένη ικανότητα όρασης ή ακοής:

- Δημιουργία μοντέλου αφής για καθένα από τα μνημεία.

- Τοποθέτηση συστήματος ηχητικής και για κάποια από τα μνημεία οπτικής περιήγησης.

- Τοποθέτηση πινακίδων πληροφόρησης και στα έξι μνημεία.

Επιπλέον έχει μελετηθεί πιλοτικά η σήμανση της διαδρομής που συνδέει τρία μνημεία: Αγία Σοφία, Αχειροποίητος, Ροτόντα, με κύριο στόχο τη διευκόλυνση της μετακίνησης ατόμων με νοητική υστέρηση», τονίζουν οι αρχιτέκτονες.

Συμμετοχές

Μάλιστα, για την παραγωγή ενός αποτελέσματος υψηλής αισθητικής συμμετέχουν στο έργο δυο μεγάλοι καλλιτέχνες της ελληνικής διασποράς, ο Cris Gianakos και ο Constantin Xenakis οι οποίοι συνεργάζονται στενά με την ομάδα σχεδιασμού. Επίσης συμμετέχουν σε διάφορες φάσεις του σχεδιασμού και της υλοποίησης άτομα με αναπηρίες κι εξωτερικοί συνεργάτες ειδικοί στο «Σχεδιασμό για όλους».




Πηγή: Τάσος Τασούλας, Εφημερίδα "Αγγελιοφόρος"