Τα πράσινα άνδηρα της Πέτρας προσέλκυσαν την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Νέα αρχαιολογική έρευνα χρονολογεί την ακμή της γεωργικής καλλιέργειας σε άνδηρα στην αρχαία πόλη της Πέτρας από τον 1 ο   αιώνα μ.Χ. Η...

Νέα αρχαιολογική έρευνα χρονολογεί την ακμή της γεωργικής καλλιέργειας σε άνδηρα στην αρχαία πόλη της Πέτρας από τον 1^ο  αιώνα μ.Χ. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε μια έκρηξη της γεωργικής δραστηριότητας και αύξησε την στρατηγική σημασία της πόλης καθιστώντας τη άκρως ελκυστική για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Διεθνής ομάδα αρχαιολόγων, στην οποία συμμετέχει ο Christian Cloke του πανεπιστημίου του Cincinnati, προσφέρει νέες γνώσεις για την επιτυχή και εκτενή διαχείριση των υδάτινων πόρων και της γεωργικής παραγωγής μέσα και γύρω από την αρχαία πόλη της Πέτρας, που βρίσκεται στην έρημο της σημερινής Ιορδανίας. Οι συνεχιζόμενες έρευνες, στις οποίες συμμετέχει ο Cloke, έχουν επικεφαλή τον καθηγητή Susan Alcock του Brown University Petra Archaeological Project (BUPAP).

Ο Christian Cloke μπροστά
από το μοναστήρι του Ed Deir
στην αρχαία Πέτρα.

Εφαρμόζοντας μια ευρεία γκάμα εργαλείων και τεχνικών, συμπεριλαμβανομένων της χρήσης δορυφορικών εικόνων υψηλής ανάλυσης και της οπτικής θερμοφωταύγειας (OSL) για την χρονολόγηση εδάφους, ο Cloke, ένας διδακτορικός φοιτητής του τμήματος Κλασικών Σπουδών του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, και η Cecelia Feldman, λέκτορας Κλασικών Σπουδών στο UMass-Amherst, πρότειναν ότι η εντατική καλλιέργεια σε άνδηρα και η κατασκευή ενός φράγματος σε περιοχή βόρεια της πόλης ξεκίνησαν γύρω στον 1^ο αιώνα μ.Χ., 2.000 χρόνια περίπου πριν, και όχι κατά τη διάρκεια της Εποχής του Σιδήρου (1200-300 π.Χ.), όπως είχε προηγουμένως υποτεθεί. Αυτή η εντυπωσιακή εξέλιξη, όπως φαίνεται, οφείλεται στην εφευρετικότητα και την επιχειρηματικότητα των αρχαίων Ναβαταίων, των οποίων το πλούσιο βασίλειο είχε πρωτεύουσα την Πέτρα μέχρι τις αρχές του 2^ου αιώνα.

Η επιτυχής καλλιέργεια σε άνδηρα σιταριού, σταφυλιών και, ενδεχομένως, ελιών, οδήγησε σε ένα τεράστιο, πράσινο, γεωργικό «προάστιο» στην αρχαία Πέτρα σε ένα κατά τα άλλα αφιλόξενο και άνυδρο τοπίο. Αυτό το είδος γεωργικής καλλιέργειας παρέμεινε ισχυρό και εκτεταμένο μέχρι τον 3^ο αιώνα. Ωστόσο, βασισμένοι σε επιφανειακά ευρήματα και συγκριτικά δεδομένα που συλλέχθηκαν από άλλους ερευνητές στην περιοχή, καθίσταται σαφές ότι αυτό το είδος της καλλιέργειας συνεχίστηκε σε κάποιο βαθμό για πολλούς αιώνες, μέχρι το τέλος της πρώτης χιλιετίας (μεταξύ 800 και 1000 μ.Χ.). Αυτή η αρχαία Πέτρα που εφάρμοζε εκτεταμένα αυτού του είδους καλλιέργειας είναι η απόδειξη για τις στρατηγικές διαχείρισης της γης που ακολουθήθηκαν στο παρελθόν. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι αυτή η στρατηγική εφαρμόστηκε σε ένα ξηρό και σκονισμένο περιβάλλον όπως είναι και η περιοχή σήμερα.

Οι Cloke και Feldman θα παρουσιάσουν τα ευρήματά τους στις 4 Ιανουαρίου, στην ετήσια συνάντηση του Αμερικανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Seattle, με την δημοσίευσή τους «On the Rocks: Landscape Modification and Archaeological Features in Petra’s Hinterland». Οι ερευνητικές τους προσπάθειες συμβάλλουν στην αυξανόμενη κατανόηση της πόλης, των οδικών δικτύων της και της ζωής στη γύρω περιοχή.

Η προσάρτηση ως επακόλουθο της αγροτικής επιτυχίας

Η χρονολόγηση της έναρξης της γεωργικής καλλιέργειας σε άνδηρα στην αρχαία Πέτρα στην αρχή της Κοινής Περιόδου έχει σημαντικές ιστορικές συνέπειες, σύμφωνα με τον Cloke, επειδή η ημερομηνία αυτή συμπίπτει με τη ρωμαϊκή προσάρτηση του Βασιλείου των Ναβαταίων το 106 μ.Χ..

Φωτογραφία ενός καλοδιατηρημένου τοίχου ανδήρου στο Wadi Baqa

Και εξηγεί: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έκρηξη της γεωργικής δραστηριότητας κατά τον 1^ο αιώνα μ.Χ. και η αύξηση του πλούτου που προέκυψε από την παραγωγή κρασιού και λαδιού κατέστησαν την Πέτρα ένα εξαιρετικά ελκυστικό βραβείο για τη Ρώμη. Η περιοχή γύρω από την Πέτρα όχι μόνο παρήγαγε αρκετά τρόφιμα για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες, αλλά ήταν επίσης σε θέση να παρέχει ελιές, ελαιόλαδο, σταφύλια και κρασί για το εμπόριο. Αυτή η ισχυρή γεωργική παραγωγή καθιστούσε την περιοχή ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο για την υποστήριξη των ρωμαϊκών δυνάμεων στο ανατολικό σύνορο της Αυτοκρατορίας».

Με άλλα λόγια, δηλώνει η Feldman, η επιτυχής καλλιέργεια σε άνδηρα και η διαχείριση των υδάτων, όταν η Πέτρα βρισκόταν στο ζενίθ της ως εμπορικό κέντρο πρόσθεσε αξία όχι μόνο στην οικονομική σημασία της πόλης, αλλά και στη στρατηγική και στρατιωτικής της αξία, καθώς υπήρχαν περιορισμένες επιλογές στην περιοχή για την υποστήριξη των στρατευμάτων με τις απαραίτητες προμήθειες.

Άνδηρα για γεωργία και φράγματα για την διαχείριση των υδάτων

Στις μεγάλες εκτάσεις γης, βόρεια της αρχαίας Πέτρας, οι κάτοικοι έχτισαν πολύπλοκα και εκτεταμένα συστήματα συλλογής υδάτων (σε κοίτες ποταμών) και κατεύθυναν τα χειμερινά όμβρια ύδατα σε άνδηρα κατασκευασμένα στην πλαγιά ενός λόφου που χρησιμοποιούνταν για τη γεωργία.

Αυτό το μικρό φράγμα στο φαράγγι αποτελούσε μέρος
ενός πολύπλοκου συστήματος διαχείρισης των υδάτων στην αρχαία Πέτρα.

Οι βροχοπτώσεις στην περιοχή εμφανίζονταν μόνο μεταξύ Οκτωβρίου και Μαρτίου, συχνά με την μορφή σύντομων, καταρρακτωδών βροχών, γι 'αυτό ήταν σημαντικό για τους κατοίκους της αρχαίας Πέτρας να συλλέξουν και να αποθηκεύσουν όλα τα διαθέσιμα ύδατα για μελλοντική χρήση κατά τη διάρκεια της περιόδου ανομβρίας. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι Ναβαταίοι της αρχαίας Πέτρας έγιναν ειδικοί στην συλλογή υδάτων. Η ευρεία λεκάνη απορροής των λόφων από ψαμμίτη οδηγούσε φυσικά τη ροή του νερού στο κέντρο της πόλης, ενώ ένα πολύπλοκο σύστημα σωλήνων και καναλιών τα οδηγούσε σε υπόγειες δεξαμενές όπου αποθηκεύονταν για μελλοντική χρήση.

«Ίσως το πιο σημαντικό», δηλώνει ο Cloke, «είναι ότι κατείχαν σημαντικές γνώσεις γύρω από την τοπογραφία και το κλίμα τους. Οι Ναβαταίοι εξόπλισαν τις διαφορετικές λεκάνες απορροής και καθόρισαν ζώνες χρήσης νερού: το νερό που συλλεγόταν και αποθηκευόταν στην πόλη δεν ξοδευόταν μόνο για γεωργικές χρήσεις.

Οι διαχειριστές της πόλης διέκριναν σαφώς το νερό που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της πόλης από το νερό που κατευθυνόταν και συσσωρευόταν για την υδροδότηση των καλλιεργειών. Έτσι, η εκτεταμένη γεωργική δραστηριότητα ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου έξω από τα όρια της φυσικής λεκάνης της πόλης ενώ χρησιμοποιούσαν ξεχωριστές λεκάνες και συστήματα απορροής».

Αυτά είναι τα πρώτα συμπεράσματα από τις πρώτες τρεις περιόδους της επιτόπιας έρευνας του BUPAP, τα οποία υπόσχονται συναρπαστικές ανακαλύψεις για το πώς οι κάτοικοι της αρχαίας Πέτρας καλλιεργούσαν το τοπίο και υποστήριζαν τον πληθυσμό της πόλης. Η παρουσία υψηλών συστημάτων τροποποίησης του τοπίου και διαχείρισης υδάτων στην αρχαία Πέτρα αποκτούν ευρύτερη σημασία, δεδομένου ότι προσφέρουν μια εικόνα των γεωπολιτικών αλλαγών και του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού.

Πηγή: Past Horizons, Heritage Daily