Η «Ροτόντα της Ανατολής» θα ξανανοίξει την άνοιξη

Αιγύπτια συντηρήτρια διορθώνει φθορές από τις τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο. Από τα σημαντικότερα μνημεία της χρισ...

Αιγύπτια συντηρήτρια διορθώνει φθορές από τις τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο. Από τα σημαντικότερα μνημεία της χριστιανοσύνης στην Αφρική, βρίσκεται δίπλα στο ελληνορθόδοξο νεκροταφείο της Αιγύπτου και δέχεται τις φροντίδες ειδικών.

Τα μηνύματα που έρχονταν πριν από τρία χρόνια από το Κάιρο για τον Άγιο Γεώργιο, ήταν ανησυχητικά. Πολλά στατικά προβλήματα που πολλαπλασιάζονταν με τον χρόνο: ρηγματώσεις, καθιζήσεις, αλλοιώσεις και μέσα σε όλα αυτά και οι... νυχτερίδες. Έμπαιναν εκατοντάδες από τα σημεία του τρούλου που είχαν ανοίξει από τις φθορές. Και είναι αλήθεια ότι υπήρχαν στιγμές που το προσκύνημα έμοιαζε με εφιάλτη για τους πιστούς. Θύμιζε τα «Πουλιά» του Χίτσκοκ.

Όσοι έχουν επισκεφθεί το Κάιρο γνωρίζουν καλά ότι για την ελληνική και την κοπτική παροικία της Αιγύπτου, ακόμη και για τους μουσουλμάνους, ο Άγιος Γεώργιος δεν είναι οποιοδήποτε μνημείο. Είναι από τα σημαντικότερα μνημεία της χριστιανοσύνης στην Αφρική. Εκεί εναποθέτουν τις προσδοκίες, τα όνειρα και την ελπίδα τους για μια καλύτερη ζωή χιλιάδες πιστοί. Ο «Αμπού Γκοργκ», όπως τον αποκαλούν οι Αιγύπτιοι, είναι θαυματουργός, γι’ αυτό άλλωστε συρρέουν χιλιάδες από διαφορετικά σημεία της χώρας την ημέρα της γιορτής του, στις 23 Απριλίου. Για πολλές μουσουλμάνες μητέρες, είναι θεραπευτής των παιδιών τους...

Ο ναός βρίσκεται στην περιοχή Margirgis (παράφραση του Αη Γιώργη στα αραβικά), δίπλα ακριβώς στο παλαιότερο και μεγαλύτερο ελληνορθόδοξο νεκροταφείο της Αιγύπτου και ανήκει στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. H ιδιαιτερότητά του είναι ότι πρόκειται για ένα ναό σε μορφή ροτόντας που έχει εδρασθεί πάνω σε καταπληκτικά σωζόμενο τριώροφο ρωμαϊκό πύργο κυκλικής κάτοψης του 1ου αι. μ.Χ. Στη σημερινή του μορφή ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Καΐρου ανοικοδομήθηκε το 1909 από τον Πατριάρχη Φώτιο, ενώ στην ίδια θέση υπήρχε παλαιότερος μικρότερος ναός, ο οποίος καταστράφηκε από πυρκαγιά στα τέλη του 19ου αι., όπως και ολόκληρη η γύρω περιοχή. Και όπως τονίζεται σε πολλούς επισκέπτες που φτάνουν ώς εκεί, έχει σημασία ότι η άδεια στο Πατριαρχείο για να ιδρύσει τον ναό του Αγίου Γεωργίου σε αυτή τη θέση, δόθηκε από τον ίδιο τον Σουλτάνο Σελίμ Α΄, πατέρα του γνωστού μας Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς.

6,5 εκατ. ευρώ

Ο τριώροφος ρωμαϊκός πύργος αποτελεί τμήμα ενός σπουδαίου τεχνικού έργου της αρχαιότητας, «του οχυρού της Βαβυλώνας», στην όχθη του Νείλου. Το οχυρό της Βαβυλώνας κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό πάνω σε παλαιότερη εγκατάσταση των Πτολεμαίων, προκειμένου να προστατεύσει τη δίοδο των πλοίων από τον Νείλο, μέσω ενός τεχνητού καναλιού, προς την Ερυθρά Θάλασσα.

Ο σκαλωσιές στο μνημείο μαρτυρούν την ύπαρξη προβλημάτων. Κι αν το δει κανείς από κοντά αντιλαμβάνεται ότι το έργο αποκατάστασης και ανάδειξης, προϋπολογισμού 6.500.000 ευρώ, που βρίσκεται σε εξέλιξη, με αποκλειστική χορηγία της Μαρίνας και του Αθανασίου Μαρτίνου, δεν είναι απλή υπόθεση. Περιλαμβάνει εργασίες στερέωσης και αναστήλωσης του ρωμαϊκού πύργου, του νεότερου ναού, καθώς και συντήρηση των αγιογραφιών του Κωνσταντίνου Παρθένη.

«Πολύπλοκο και ιδιαίτερα σύνθετο έργο» χαρακτηρίζει τις εργασίες η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Ευγενία Γερούση, οι οποίες αναμένεται να ολοκληρωθούν ώς το τέλος Μαρτίου. Το τι ακριβώς αντιμετώπιζε «η Ροτόντα της Ανατολής», όπως την χαρακτηρίζουν –λόγω σχήματος– όσοι επισκέπτονται την αιγυπτιακή πρωτεύουσα, παρουσίασαν πρόσφατα ο καθηγητής του ΑΠΘ κ. Γεώργιος Πενέλης και ο πολιτικός μηχανικός δρ Γρηγόρης Πενέλης στο Βυζαντινό Μουσείο. Οι δυο τους, άλλωστε, έχουν τη διοίκηση όλου του έργου, ενώ εκπόνησαν και τη στατική και αντισεισμική μελέτη.

Έργο εκτός συνόρων

Πατέρας και γιος μίλησαν με κάθε λεπτομέρεια για την αναστήλωση του ιστορικού ναού του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο και του υποκείμενου ρωμαϊκού πύργου, στο πλαίσιο του κύκλου «Ελληνική παρουσία σε χριστιανικά μνημεία της Ανατολικής Μεσογείου», που διοργανώνεται από το ΒΧΜ και τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού. Κατάμεστη η αίθουσα του μουσείου πριν από λίγες ημέρες από επιστήμονες που ασχολούνται με κατασκευαστικά έργα και δη σε τέτοια μνημεία, αρχαιολόγους και βέβαια Αιγυπτιώτες.

Και ήταν μια καλή ευκαιρία αυτή η εκδήλωση για να θυμηθούμε και το έργο πολλών Ελλήνων επιστημόνων, εκτός συνόρων. Τον αγώνα αρχαιολόγων, μηχανικών, αρχιτεκτόνων, συντηρητών, οι οποίοι συμμετέχουν εδώ και χρόνια σε μεγάλα έργα ανασκαφών, αναστήλωσης, συντήρησης στην Ανατολή και στα Βαλκάνια, μεταφέροντας την τεχνογνωσία μας.

Σοβαρά στατικά προβλήματα

Την εικόνα του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο περιγράφει η κ. Γερούση, η οποία είχε επισκεφθεί το 2011 το μνημείο με την αποστολή που πραγματοποίησε η γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη, με κλιμάκιο υπηρεσιακών παραγόντων στην Αίγυπτο. Ηταν τότε που αποφασίστηκε να σταλεί άμεσα στο Κάιρο ομάδα της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων για την επίβλεψη των εργασιών συντήρησης των τοιχογραφιών του Παρθένη, οι οποίες κοσμούν τον ναό αλλά και την ανάγλυφη παράσταση του Αγίου Γεωργίου στην είσοδό του.

«Τόσο ο ρωμαϊκός πύργος όσο και ο νεότερος ναός του Αγίου Γεωργίου αντιμετώπιζαν τα τελευταία χρόνια σοβαρά στατικά προβλήματα: Ο ρωμαϊκός πύργος ήταν πλημμυρισμένος στο κατώτερο επίπεδό του μέχρι το 2002, λόγω της κατασκευής του Μετρό (Σταθμός Margirgis) που διέρχεται την παλαιά κοίτη του Νείλου. Στη συνέχεια, η αιγυπτιακή κυβέρνηση υλοποίησε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αποστράγγισης των υπογείων υδάτων στο παλαιό Κάιρο. Λόγω της πλημμύρας και των εργασιών αποστράγγισης, καθώς και λόγω των καθιζήσεων που είχε υποστεί το έδαφος στη μακραίωνη διαδρομή του μνημείου, ο ρωμαϊκός πύργος παρουσίασε σοβαρές αλλοιώσεις στη φέρουσα λιθοδομή και διαμπερείς ρηγματώσεις στους φέροντες τοίχους. Τις μεγαλύτερες βλάβες είχε υποστεί η ροτόντα, λόγω και του βάρους του τρούλου, με αποτέλεσμα κυριολεκτικά να “ανοίγει”. Άλλη σημαντική πηγή διάβρωσης των επιφανειών του πύργου ήταν δυστυχώς τα περιττώματα των χιλιάδων νυχτερίδων που κατοικούσαν στο εσωτερικό του».

Την εικόνα που παρουσίαζε το μνημείο προτού ξεκινήσει το έργο αποκατάστασης αποκάλυψε γλαφυρά και ο μητροπολίτης Γουινέας Γεώργιος, μετά τη διάλεξη στο Βυζαντινό Μουσείο: Η επίσκεψη των προσκυνητών στους χώρους του πύργου με τις νυχτερίδες θύμιζε ταινία τρόμου, είπε και όσοι είχαν επισκεφθεί τον Άγιο Γεώργιο, το επιβεβαίωσαν. Ευτυχώς οι εργασίες αποκατάστασης που διενεργούνται από επιστημονική ομάδα εγνωσμένου κύρους και εξειδικευμένα συνεργεία, προχωρούν με γοργό ρυθμό.

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή