Η ιστορία της Μακεδονίας μέσα από τους χάρτες της

Γιάκομπ φον Ζάντραρτ, Άποψη της Θεσσαλονίκης, Νυρεμβέργη 1687.Συλλογή Κώστα Σταμάτη. Η πέμπτη έκθεση παλαιών χαρτών της σειράς «Χαρτογ...

Γιάκομπ φον Ζάντραρτ, Άποψη της Θεσσαλονίκης,
Νυρεμβέργη 1687.Συλλογή Κώστα Σταμάτη.

Η πέμπτη έκθεση παλαιών χαρτών της σειράς «Χαρτογραφία και Ιστορία», που βασίζεται στη συλλογή του Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) και έχει θέμα: «Μακεδονία - Χαρτογραφία και Ιστορία 15ος - 18ος αιώνας», μετά την παρουσίασή της στην Αθήνα, μεταφέρεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ.

Το Αρχείο Χαρτογραφίας του Ελληνικού Χώρου του ΜΙΕΤ ιδρύθηκε το 2002, με τη δωρεά της αξιόλογης συλλογής παλαιών χαρτών του ζεύγους Βίκτωρος και Νιόβης Μελά. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, το Αρχείο έχει οργανώσει 9 εκθέσεις με παλαιούς χάρτες, που προκάλεσαν το μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού και τις οποίες επισκέφθηκαν - με ειδικές ξεναγήσεις - σπουδαστές των Ανώτατων Σχολών και μαθητές. Κατά το διάστημα αυτό, έγιναν και άλλες εκδηλώσεις σχετικές με τη χαρτογραφία.

Η συγκεκριμένη έκθεση, με γενική επιμέλεια του Βίκτωρος Θ. Μελά και επιστημονική επιμέλεια της Λεονόρας Ναβάρι, οργανώνεται σε στενή συνεργασία με την Αγιορειτική Χαρτοθήκη, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, το Sylvia Ioannou Foundation και τους Αλέξανδρο Γαρύφαλλο,  Σάββα Δεμερτζή,  Βασίλη Καφταντζή, Μαργαρίτα Σαμούρκα και Κώστα Σταμάτη.

Σημαντικά τεκμήρια για την ιστορία της περιοχής

Με την έκθεση παλαιών χαρτών της Μακεδονίας, το ΜΙΕΤ επιδιώκει - όπως και στις προηγούμενες εκθέσεις του, αυτές της Κρήτης, της Πελοποννήσου, του Ιονίου πελάγους και του Αιγαίου - να αναδείξει τους χάρτες της εποχής εκείνης ως σημαντικά τεκμήρια για την ιστορία της περιοχής, που συμπληρώνουν τις άλλες ιστορικές πηγές που διαθέτουμε, αλλά ακόμα και ως τεκμήρια των συνειδήσεων της κοινωνίας, στην οποία ανήκαν οι χαρτογράφοι που τους δημιούργησαν.

Κλαύδιος Πτολεμαίος και Ζεμπάστιαν Μύνστερ.
Δέκατος πίνακας της Ευρώπης, Βασιλεία 1552. Συλλογή ΜΙΕΤ .

Με ασαφή και μεταβαλλόμενα όρια ανά τους αιώνες

Ωστόσο, το σκεπτικό της νέας έκθεσης διαφέρει κάπως από τις προηγούμενες, λόγω των ιστορικών, πολιτικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων της Μακεδονίας, σε σχέση, κυρίως, με τη νότια και νησιωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος, Κρήτη, Ιόνιο, Αιγαίο), όπου η Βενετοκρατία, αλλά και η γενικότερη παρουσία δυτικών εμπόρων, ναυτικών και περιηγητών άφησαν ανεξίτηλα σημάδια, που καταγράφονται και στους χάρτες. Έτσι, παρά την εκτεταμένη ακτογραμμή της, η θάλασσα και οι θαλάσσιοι δρόμοι στην περιοχή δεν προσήλκυσαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των χαρτογράφων, τουλάχιστον κατά τους πρώτους αιώνες.

Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι το ενδιαφέρον της Δύσης για την ελληνική αρχαιότητα, που έδωσε την πλούσια παραγωγή ιστορικών ή αρχαιογνωστικών χαρτών του ελληνικού χώρου, άργησε να εκδηλωθεί για τη Μακεδονία.  Τέλος, άλλη μια ιδιομορφία της Μακεδονίας είναι τα ασαφή και μεταβαλλόμενα όριά της ανά τους αιώνες, στοιχείο που αποτυπώνεται καθαρά στα εκθέματα της έκθεσης.

Τον κατάλογο της έκθεσης συμπληρώνουν τα εισαγωγικά κείμενα των Α. Γαρύφαλλου, Β. Κ. Γούναρη, Σ. Δεμερτζή,  Ελισάβετ Α. Ζαχαριάδου, Φ. Π. Κοτζαγεώργη και Β. Θ. Μελά.

Φίλιππος Κλουβέριος, Μακεδονία, μετά το 1660. Συλλογή Σάββα Δεμερτζή.

Πληροφορίες

Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ - Βίλα Καπαντζή: Βασ. Όλγας 108 - Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 295170 - 1. 

Διάρκεια έκθεσης: 11 Απριλίου - 13 Ιουλίου. 

Ημέρες και ώρες λειτουργίας: 

χειμερινό ωράριο: Τρίτη: 9:00 - 16:00, Τετάρτη και Πέμπτη: 14:00 - 21:00, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή: 10:00 - 18:00, Δευτέρα: κλειστά.

θερινό ωράριο (από τη Δευτέρα 23 Ιουνίου): Δευτέρα και Τρίτη: 14:00 - 21:00, Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή: 9:00 - 16:00.

Πηγή: Ναυτεμπορική