Το Σώμα: βιωματικές εμπειρίες στην αρχαία Κύπρο

Πήλινο ειδώλιο γυμνής γυναίκας (εταίρας) που μεταφέρει στο κεφάλι της καλάθι και κρατά λαγό ή κουνέλι, Ύστερη Ελληνιστική περίοδος (2ος α...

Πήλινο ειδώλιο γυμνής γυναίκας (εταίρας) που μεταφέρει στο κεφάλι της καλάθι και κρατά λαγό ή κουνέλι, Ύστερη Ελληνιστική περίοδος (2ος αι. π.Χ.;), Επισκοπή (Eπαρχία Λεμεσού)

Η νέα έκθεση του Κυπριακού Μουσείου στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεών του δίνει ενδείξεις για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων στην αρχαιότητα: για τις διατροφικές τους συνήθειες, τις πολεμικές και αθλητικές τους δραστηριότητες έως και την προσπάθεια εξιδανίκευσης της κοινωνικής τους εικόνας.

Πώς γεννούσαν, πώς εργάζονταν και πώς έτρωγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι; Μέσα από τη νέα περιοδική έκθεση του Κυπριακού Μουσείου, η οποία εγκαινιάζεται το ερχόμενο Σάββατο κατά την Ευρωπαϊκή Νύχτα Μουσείων, μαθαίνουμε τις βιωματικές εμπειρίες του σώματος στην αρχαία Κύπρο, μέσα από γλυπτά, αγγεία, οστά, μουσικά όργανα, ιατρικά εργαλεία κ.ά.

Η έκθεση έχει τίτλο «Το σώμα: βιωματικές εμπειρίες στην αρχαία Κύπρο» και αποτελεί συνέχεια μιας τακτικής η οποία ξεκίνησε πριν από κάποια χρόνια και αγκαλιάστηκε από το κοινό: της παρουσίασης μιας έκθεσης στην ανακαινισμένη αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του μουσείου, στο πλαίσιο των εορτασμών της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων [18 Μαΐου] και της Ευρωπαϊκής Νύχτας Μουσείων [17 Μαΐου]. Η έφορος αρχαιοτήτων δρ Δέσπω Πηλείδου έχει τη γενική εποπτεία της έκθεσης, σε επιμέλεια της αρχαιολογικού λειτουργού Α’ Ευτυχίας Ζαχαρίου. Μιλώντας στο «Π», η επιμελήτρια της έκθεσης εξηγεί πως η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσιο «της συνεχούς προσπάθειας του Κυπριακού Μουσείου να παρουσιάζει περιοδικές εκθέσεις που να προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού». Σύμφωνα με την ίδια, παρατηρήθηκε από προηγούμενες εκθέσεις που οργανώθηκαν όπως η έκθεση ‘anThrOPOs: πρόσωπα της Κύπρου ανά τους αιώνες’ [2012], ότι ο επισκέπτης, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία ή την εθνικότητά του, ενθουσιάζεται, συμμετέχει, μαθαίνει ευκολότερα και ταυτίζεται με θέματα που τον αφορούν άμεσα και τον αγγίζουν».

Γι’ αυτόν τον λόγο, επισημαίνει, «περιλήφθηκαν στην έκθεση αντικείμενα αλλά και οστά ανθρώπων που έζησαν, τα οποία μπορούν μετά από τόσους αιώνες να μας δώσουν στοιχεία που σχετίζονται με τη διατροφή, τις ασθένειες και τις συνθήκες διαβίωσής τους. Σε συνδυασμό με αντικείμενα, τα στοιχεία αυτά μάς επιτρέπουν να προσεγγίσουμε, έστω και αποσπασματικά, τις βιωματικές εμπειρίες των ανθρώπων στην αρχαία Κύπρο». Μέσα από την προσεχή έκθεση, η οποία θα εγκαινιαστεί στις 17 Μαΐου παράλληλα με την έκθεση Curating Body, με έργα σύγχρονης τέχνης της Μαρίας Λοϊζίδου σε επιμέλεια της ίδιας της εικαστικού, το κοινό θα γνωρίσει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα αποτελεί μάρτυρα και δημιουργό της ιστορίας.

Σε πέντε ενότητες

Χωρισμένη σε πέντε ενότητες, η έκθεση «προσεγγίζει τη δράση του σώματος ολιστικά», παρουσιάζοντας τις διάφορες πτυχές της πολιτισμικής ζωής στην αρχαιότητα.

«Μέσα από περισσότερα από 180 αντικείμενα, όπως ειδώλια, γλυπτά, αγγεία, μουσικά όργανα, ιατρικά εργαλεία και προσωπικά αντικείμενα που χρονολογούνται από τη Νεολιθική μέχρι και την Πρωτοβυζαντινή περίοδο, γίνεται η προσπάθεια να προσεγγίσουμε βιωματικές εμπειρίες του αρχαίου σώματος, όπως για παράδειγμα τη γέννα, την εργασία και την κατανάλωση τροφής», σημειώνει η κ. Ζαχαρίου. «Κοσμήματα και εργαλεία καλλωπισμού γίνονται μάρτυρες της επιτηδευμένης μεταχείρισης του σώματος, αφού συνδέονται με την κόσμηση, την ένδυση και τον καλλωπισμό».

Όπως μας εξηγεί η ίδια, «η έκθεση εστιάζει επίσης και στις λιγότερο συνηθισμένες περιστάσεις κοινωνικής ζωής στο πλαίσιο της εξουσίας και τελετουργίας, όπως και ψυχαγωγικών, αθλητικών και πολεμικών δραστηριοτήτων. Το σώμα συμμετείχε σε εκδηλώσεις κοινωνικής ζωής που συχνά επιτελούνταν με επιτηδευμένο τρόπο και σύμφωνα με αυστηρά δομημένους κανόνες, όπως διαφαίνεται από τις χαρακτηριστικές και επαναλαμβανόμενες στάσεις και χειρονομίες των αναπαραστάσεων που διασώζονται».

Ανάμεσα σε άλλα, η έκθεση πραγματεύεται και τη μεταχείριση του νεκρού σώματος στην αρχαιότητα. «Ο τρόπος ταφής, με τη μορφή ενταφιασμού ή καύσης, συνέβαλλε στη διατήρηση ή και εξιδανίκευση της κοινωνικής εικόνας του ατόμου ακόμα και μετά την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής του», εξηγεί η κ. Ζαχαρίου. «Παράλληλα, η ταφή του νεκρού σώματος αποτελούσε επίσης βιωματική εμπειρία των ζώντων αφού συμμετείχαν τα αγαπημένα πρόσωπα του νεκρού και συντελούσε στη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης σε συλλογικό επίπεδο».

Ένδειξη οικειότητας

Όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης, «ιδιαίτερη πρόκληση για τους αρχαιολόγους αποτελούν βιωματικές εμπειρίες, όπως για παράδειγμα η οικειότητα, οι οποίες δεν αφήνουν απτές μαρτυρίες στα σκελετικά κατάλοιπα, αλλά μπορούν να ανιχνευτούν σε παραστάσεις που διασώζονται». Με το ίδιο σκεπτικό εξερευνούνται και οι συμβολικές διαστάσεις που είχε το σώμα κατά την αρχαιότητα στο πλαίσιο της μυθολογίας, της θρησκείας, της δεισιδαιμονίας και της μαγείας.

+ Η έκθεση εγκαινιάζεται το Σάββατο 17 Μαΐου, στις 19:00, στο πλαίσιο των εορτασμών για τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων και την Ευρωπαϊκή Νύκτα Μουσείων 2014. Θα παρουσιάζεται στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Κυπριακού Μουσείου μέχρι και τις 17 Φεβρουαρίου 2015.

Η έκθεση οργανώνεται υπό τη γενική εποπτεία της εφόρου Αρχαιοτήτων δρος Δέσπως Πηλείδου και την επιμέλεια της αρχαιολογικού λειτουργού Α’ Ευτυχίας Ζαχαρίου. Ο σχεδιασμός της έκθεσης έγινε από τη Λάρα Άλφα και τα γραφιστικά από την Κατερίνα Σιαμμά. Ειδικές ξεναγήσεις στην έκθεση θα ανακοινώνονται στον Τύπο και στην ιστοσελίδα του τμήματος Αρχαιοτήτων (www.mcw.gov.cy/da). Την ημέρα των εγκαινίων το μουσείο θα είναι ανοιχτό από τις 09:00 μέχρι τις 23:00 και θα έχει ελεύθερη είσοδο, με δεξίωση και μουσική στον κήπο από τις 20:00.

Την ίδια μέρα θα εγκαινιαστεί η έκθεση «Curating Body» της Μαρίας Λοϊζίδου, στο πλαίσιο της οποίας θα φιλοξενηθούν στις αίθουσες του Κυπριακού Μουσείου έργα και εγκαταστάσεις από την πορεία της δουλειάς της εικαστικού [1981-σήμερα] τα οποία η ίδια επιμελείται εκ νέου προκειμένου να αντλήσει νέα ερεθίσματα και να θέσει νέα ερωτήματα.

Επιπλέον, από τις 18:00 μέχρι τις 22:00, ο χορογράφος Pascal Caron και οι χορευτές Αριάνα Άλφα, Melissa Garcia Carro, Στυλιάνα Χαραλάμπους, Εύη Καζαμία, Aneesha Μιχαήλ και Φαίδωνας Οδυσσέως θα παρουσιάσουν το χορογραφικό έργο με τίτλο «Excavation Movements».

Πηγή: Μ. Μωυσέως, Παράθυρο