Αρχαιολογική σκαπάνη εξ αποστάσεως

Η θέα από ψηλά είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην αναζήτηση «γεωγλυφικών» στο βόρειο Καζαχστάν Η φράση «αρχαιολογία του καναπέ» (armchair ...

Η θέα από ψηλά είναι ιδιαίτερα χρήσιμη
στην αναζήτηση «γεωγλυφικών» στο βόρειο Καζαχστάν

Η φράση «αρχαιολογία του καναπέ» (armchair archaeology) ίσως παραπέμπει σε αργόσχολους που αναπτύσσουν θεωρίες για το παρελθόν της ανθρωπότητας καθισμένοι στις αναπαυτικές τους πολυθρόνες, αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ένα είδος αρχαιολογικής έρευνας... εξ αποστάσεως, ιδιαίτερα διαδεδομένο –και αποτελεσματικό– στην εποχή του Google Earth: Επαγγελματίες και ερασιτέχνες μελετητές αξιοποιούν τις υψηλής ευκρίνειας δορυφορικές φωτογραφικές λήψεις για να χαρτογραφήσουν αρχαιολογικούς χώρους ή να εντοπίσουν νέες θέσεις, ακόμα και σε περιοχές όπου μία επιτόπια έρευνα θα ήταν δύσκολη, επικίνδυνη ή εξαιρετικά δαπανηρή. Παράλληλα, η θέα από ψηλά είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην αναζήτηση αρχαίων καταλοίπων, όπως τα δεκάδες «γεωγλυφικά» στο βόρειο Καζαχστάν.

Τα μοτίβα του Καζαχστάν

Τα περισσότερα από 50 μεγάλης κλίμακας μοτίβα που δημιούργησαν οι προϊστορικοί κάτοικοι της περιοχής από λάσπη και ξύλο –σπείρες, σταυροί, κύκλοι, τετράγωνα, μία σβάστικα κ.ά.– είχαν περάσει απαρατήρητα για χιλιετίες, διακρίνονται όμως πολύ καθαρά στις δορυφορικές εικόνες. «Ανοίγεις το Google Earth και περνάς ώρες μελετώντας την περιοχή. Αν είσαι τυχερός, βρίσκεις κάτι», δήλωσε στο διαδικτυακό περιοδικό «Hyperallergic» η αρχαιολόγος Irina Shevnina, επικεφαλής της ομάδας από το Πανεπιστήμιο Kostanay του Καζαχστάν, που έσπευσε στο σημείο μετά την τυχαία ανακάλυψη των γεωγλυφικών. Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνάς τους παρουσιάστηκαν τον Σεπτέμβριο στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης Αρχαιολόγων, στην Κωνσταντινούπολη.

Η «μέθοδος» της δρος Shevnina δεν αποτελεί καινοτομία για την αρχαιολογική κοινότητα: το περασμένο καλοκαίρι, αρχαιολογική αποστολή με επικεφαλής τον Ivan Sprajc από την Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών της Σλοβενίας κατάφερε να βρει την πόλη Λαγκουνίτα των Μάγια, «χαμένη» εδώ και τέσσερις δεκαετίες μέσα στο τροπικό δάσος του Νοτιοανατολικού Μεξικού. Το 1970, ο Αμερικανός αρχαιολόγος Eric Von Euw επισκέφθηκε και αποτύπωσε πρόχειρα την αρχαία πόλη, όμως η ακριβής τοποθεσία της παρέμενε αίνιγμα, ώσπου η ομάδα του δρος Sprajc την εντόπισε με τη βοήθεια του Google Earth. Με τον ίδιο τρόπο, ο αρχαιολόγος David C. Thomas και οι συνεργάτες του κατέγραψαν εκατοντάδες πιθανές νέες αρχαιολογικές θέσεις στην έρημο του Ρετζιστάν, στο Αφγανιστάν, στο πλαίσιο του εγχειρήματος «Αρχαιολογικοί χώροι του Αφγανιστάν στο Google Earth». Ακόμα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Αυστραλίας διέκριναν έως και 2.000 αρχαίους τύμβους στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, όπου οι ανασκαφές αντιμετωπίζονται με καχυποψία από το καθεστώς και η αεροφωτογράφιση απαγορεύεται.

Ενα επιπλέον όφελος –ή κίνδυνος, ανάλογα με την περίπτωση– της... δορυφορικής αρχαιολογίας είναι πως δεν αποτελεί «προνόμιο» των ειδικών: Το 2005, ο Ιταλός προγραμματιστής Luca Mori συνέβαλε καθοριστικά στην ανακάλυψη μιας ρωμαϊκής βίλας. Αντίθετα, οι «πυραμίδες» που διέκρινε το 2012 στις όχθες του Νείλου η Angela Micol από τη Βόρεια Καρολίνα, δεν ήταν παρά βραχώδεις σχηματισμοί.

Πηγή: Χ. Σανούδου, Καθημερινή