Η Ελλάδα που ανακαλύπτει...

Mε το χαμόγελο και την πειθώ των αρχαιολόγων, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται στις μικρές κοινωνίες, την υ...

Mε το χαμόγελο και την πειθώ των αρχαιολόγων, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται στις μικρές κοινωνίες, την υποστήριξη των χορηγών –όσων ακόμη προσφέρονται– και βέβαια την αναγκαία στην εποχή μας πίστωση, πραγματοποιούνται οι ανασκαφές του καλοκαιριού. Παρά την έλλειψη κονδυλίων και ανθρώπινου δυναμικού, οι εργαζόμενοι προσπαθούν με λίγα μέσα αλλά πολλά εμπόδια, που διόγκωσαν οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, να συνεχίσουν κι αυτό το καλοκαίρι τις έρευνες κάτω από τον σκληρό ήλιο του καλοκαιριού και το βαρύ κλίμα των ημερών.

Συστηματικές ανασκαφές κι όπου απαιτούνται σωστικές, με τη δυσκολία ρευστότητας να δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο το έργο τους, το οποίο, όπως κάθε χρόνο, υποστηρίζεται από πολλούς φοιτητές ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Φέτος υπάρχει και η υπόσχεση: «Έχεις τον λόγο μου». Αναζητώντας την αλληλεγγύη ανάμεσα σε τεχνίτες, μαρμαράδες, ψαράδες, μικροεπιχειρηματίες απ’ όπου προμηθεύονται υλικά και εργαλεία και, βέβαια, τους ξενοδόχους, που κάνουν υπομονή λόγω των capital controls.

Οι χορηγίες μέσω του ΥΠΠΟ θέλουν τον γραφειοκρατικό τους χρόνο, ενώ η απευθείας οικονομική υποστήριξη μιας ανασκαφής βοήθησε όσους την είχαν εξασφαλίσει να ξεμπλοκάρουν καταστάσεις και να κλείσουν απλήρωτους λογαριασμούς. Με σπάτουλες, ξύστρες, πινέλα, κόσκινα και οδοντιατρικά εργαλεία για τη λεπτοδουλειά, οι επιστήμονες, οπλισμένοι με περίσσιο πείσμα κι ακόμη μεγαλύτερη υπομονή, φέρνουν στο φως αρχαίους οικισμούς, ιερά, αντικείμενα, συνθέτοντας το μωσαϊκό κοινωνιών του παρελθόντος. Κι άλλοτε ανασύρουν από τον βυθό μυστικά χαμένων ναυαγίων.

Αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, συντηρητές, μαρματοτεχνίτες, σπουδαστές-εθελοντές δουλεύουν σιωπηλά μακριά από τα τηλεοπτικά δελτία των 8 (εν αντιθέσει με την Αμφίπολη πέρυσι) και την αδυσώπητη οικονομική επικαιρότητα, αποκαλύπτοντας αργά και μεθοδικά και υπενθυμίζοντας μια Ελλάδα για την οποία είμαστε περήφανοι. Από την κλασική αρχαιότητα ώς τους βυζαντινούς και νεότερους χρόνους, η ελληνική συνέχεια λειτουργεί παρηγορητικά, ειδικά στον καιρό μας.

Από το Δεσποτικό στον Αβλέμονα και στη Μολυβωτή

Το καλοκαίρι είναι η εποχή των ανασκαφών. Μέχρι τον Σεπτέμβριο η ελληνική γη, όπως κάθε χρόνο, «οργώνεται» πλουτίζοντας τις γνώσεις μας με όλα όσα έρχονται στο φως.

Πέλλα: Δεν είναι όμορφος αλλά είναι εντυπωσιακός. Το μαρμάρινο άγαλμα Σιληνού, που απεικονίζει γενειοφόρο, ύψους περίπου 1,75 μ., που φοράει δορά (δέρμα ζώου) και μπότες της εποχής, είναι από τις σημαντικές φετινές αποκαλύψεις. Ηρθε στο φως πριν από λίγες ημέρες στη βόρεια στοά της Αρχαίας Αγοράς στην Πέλλα, στην πανεπιστημιακή ανασκαφή του καθηγητή του Tμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ κ. Ιωάννη Μ. Ακαμάτη, που θεωρεί το εύρημα έργο εξαιρετικού γλύπτη των ελληνιστικών χρόνων. Η μαρμάρινη μορφή, που μετά τη συντήρησή της και την απαραίτητη συγκόλληση θα μεταφερθεί στο νέο μουσείο της περιοχής, και συνδέεται πιθανότατα με τη λατρεία του Διονύσου, επιβεβαιώνει τον πλούτο της Πέλλας, μιας περιοχής που έχει πολλά να δώσει ακόμη στην αρχαιολογία.

Ζώμινθος: Στον Ψηλορείτη εξακολουθούν να μας εντυπωσιάζουν η πολυτέλεια και η μεγαλοπρέπεια που χαρακτηρίζουν τη στρατηγικά χτισμένη Ζώμινθο. Στην τεράστια έκταση που ερευνά η αρχαιολόγος κ. Έφη Σακελλαράκη-Σαπουνά, υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, τοιχογραφίες, αίθουσες, βωμοί, κλιμακοστάσια και κινητά ευρήματα μαρτυρούν ότι το μινωικό ανάκτορο της Ζωμίνθου λειτουργούσε ως ιερό τον χειμώνα, υποκαθιστώντας το δύσβατο Ιδαίο Άντρο.

Δεσποτικό: Δυτικά της Αντιπάρου, στο ακατοίκητο Δεσποτικό, τα κτιριακά συγκροτήματα πληθαίνουν, έφτασαν τα 15. Οι ιδιωτικές χορηγίες καλύπτουν όλα τα έξοδα, από την καθημερινή μεταφορά στο ακατοίκητο νησάκι έως τη συστηματική έρευνα και τις αναστηλωτικές εργασίες που γίνονται στον χώρο, με στόχο να δοθεί η τρίτη διάσταση των μνημείων που αποκαλύπτονται. Ο σκοπός του ανασκαφέα κ. Γιάννου Κουράγιου (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων) είναι να γίνει κατανοητός ο αρχαιολογικός χώρος, όπως αυτός της Καρθαίας στην Κέα και του Σαγκρίου στη Νάξο. Αλλωστε, αυτή η μικρή έκταση έχει αλλάξει ριζικά την εικόνα που έχουμε για το λατρευτικό τοπίο των γεωμετρικών και αρχαϊκών Κυκλάδων. Οπως εξηγεί ο ανασκαφέας, «είναι το μεγαλύτερο σε έκταση ιερό μετά απ’ αυτό της Δήλου», αλλά για όλους εμάς είναι το νησάκι των κούρων. Ακόμη και το μαντρί που είχε βρεθεί εκεί ήταν χτισμένο από μέλη γλυπτών. Εως σήμερα έχουν έρθει στο φως 65 τμήματα αρχαϊκών κούρων, 6 κεφαλές και 25 βάσεις, ενώ φέτος προστέθηκε θραύσμα από την κνήμη ποδιού αρχαϊκού κούρου, τρία θραύσματα κάτω άκρων, αρχαϊκή βάση αγάλματος με την πλίνθο της που φέρει την επιγραφή (Α)ΝΕΘΗ (ΚΕ), 33 ανεπίγραφα όστρακα με χαραγμένα τα αρχικά ΑΠ του Απόλλωνα, θραύσματα ερυθρόμορφου κρατήρα με παράσταση του θεού Διόνυσου, 20 μελαμβαφή λυχνάρια κ.ά. Ολα μέρος του πλούσιου και οργανωμένου αρχαϊκού ιερού που έχτισαν οι κάτοικοι της αρχαίας Πάρου, μόνο και μόνο για να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο Αιγαίο.

Κύθηρα: Ο βυθός των Κυθήρων κρύβει άλλα μυστικά. Ο «Μέντωρ», ένα από τα πλοία που ναύλωσε το 1802 ο Έλγιν για να μεταφέρει στη χώρα του τα Γλυπτά του Παρθενώνα, και βυθίστηκε εξαιτίας της κακοκαιρίας, βρίσκεται έξω από το λιμάνι του Αβλέμονα. Η πρώτη έρευνα στον βυθό έγινε όταν βυθίστηκε το πλοίο με εντολή του ίδιου του λόρδου, προκειμένου να περισώσει ό,τι μπορούσε από τους θησαυρούς που είχε αποσπάσει. Όπως δείχνουν οι συστηματικές έρευνες, εκτός από τα γλυπτά που μετέφερε ο «Μέντωρ», υπήρχαν και άλλες αρχαιότητες που ίσως να είχαν περισυλλεγεί από την ομάδα του. Η τελευταία υποβρύχια έρευνα της Εφορείας Εναλίων στο ναυάγιο επικεντρώθηκε στο δυτικό όριο του σωζόμενου τμήματος του σκαριού και προς την πλώρη του, εκεί όπου πριν από δύο χρόνια είχαν εντοπισθεί τα δύο θραύσματα αιγυπτιακών γλυπτών. Ο καταδυόμενος αρχαιολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος κ. Δημήτριος Κουρκουμέλης μαζί με συνεργάτες της εφορείας αλλά και του Κυθηραϊκού Ερευνητικού Συνδέσμου εντόπισαν τμήματα ξύλων, ενώ ανέλκυσαν αντικείμενα που πιθανόν σχετίζονται με τη λειτουργία του πλοίου. Ανάμεσά τους, δίσκος ξύλινης τροχαλίας, γυάλινη κλεψύδρα, θραύσματα πιάτων, γυάλινη σφραγίδα που φέρει το γράμμα «Β», τρεις λαβές ροδιακών αμφορέων (3ος αι. π.Χ.), οι δύο από τις οποίες είναι ενσφράγιστες.

Μολυβωτή Ροδόπης: Τα ερείπια της τειχισμένης πόλης που εντοπίστηκαν στη χερσόνησο της Μολυβωτής, 25 περίπου χιλιόμετρα από την Κομοτηνή, ο καθηγητής Γεώργιος Μπακαλάκης, από τη δεκαετία του 1950, τα συνέδεσε με τη Στρύμη. Μία αποικία των Θασίων, την οποία αναφέρει ο Ηρόδοτος όταν περιγράφει την πορεία του Ξέρξη στη θρακική ακτή. Η ταύτιση της πόλης δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί επιγραφικά. Όμως τον Ιούλιο η Εφορεία Ροδόπης (Δόμνα Τερζοπούλου και Μαρίνα Τασακλάκη), η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Nathan Arrington, επίκουρος καθηγητής του Princeton) και ο Thomas Tartaron (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania) έφεραν στο φως οικία των κλασικών χρόνων αλλά και μεγάλη ποσότητα κεραμικής, αμφορείς, νομίσματα, κοσμήματα, ειδώλια.

Κάστρο Βελίκα: Τα έξοδα της πανεπιστημιακής αποστολής για την ανασκαφή στο κάστρο Βελίκα κάλυψε ο Δήμος Αγιάς. Τα ευρήματα μαρτυρούν ότι η εκκλησία (τρίκλιτη βασιλική του 6ου αιώνα) ήταν σημαντικό μνημείο και θρησκευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Εκεί ο καθηγητής κ. Γιάννης Βαραλής από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και η αρμόδια αρχαιολόγος κ. Σταυρούλα Σδρόλια από την Εφορεία Λάρισας εντόπισαν στη λεγόμενη «οικία του ιερέα» άφθονη κεραμική του 6ου αι. μ.Χ., καθώς και αντικείμενα που πιστοποιούν τις εμπορικές σχέσεις της περιοχής με πολλά κέντρα του Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας.

Έλληνες και Αμερικανοί φοιτητές στην ανασκαφή των Αιξωνίδων Αλών στη Βούλα, που διευθύνει η κ. Ευτυχία Λυγκούρη. Σε όλη τη χώρα, η ανασκαφική δραστηριότητα μένει ζωντανή, χάρη στην αυτοθυσία Ελλήνων αρχαιολόγων, στον ενθουσιασμό εθελοντών και στην αλληλεγγύη τοπικών κοινωνιών. 

Καβούρι: Από τις ανασκαφές που ολοκληρώθηκαν κι εκείνη στο Καβούρι Βουλιαγμένης, όπου εντοπίστηκε τμήμα αρχαίας αμαξιτής οδού, μήκους 300 μ., κατά την έρευνα της κ. Μ. Γιαμαλίδη (Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων). Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία σε όλη τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ., και οι πληροφορίες που δίνει είναι πολλές για την τοπογραφία και το οδικό δίκτυο του αρχαίου δήμου των Αιξωνίδων Αλών, που ταυτίζεται γεωγραφικά με τη σημερινή Βούλα και τη Βουλιαγμένη.

Πηγή: Γ. Συκκά, Καθημερινή