Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO Οι δουλειές του αγγειογράφου Θωμά Κοτσιγιάννη φτάνουν στα καλύτερα μουσεία του κόσμου. Ο ίδιος μας δη...
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
Οι δουλειές του αγγειογράφου Θωμά Κοτσιγιάννη φτάνουν στα καλύτερα μουσεία του κόσμου. Ο ίδιος μας δηλώνει πως το να κατασκευάσει το αντίγραφο του Ευφρονίου ήταν σαν ένας μεγάλος έρωτας.
«Μη φοβάσαι». Ήταν η φράση που ακούσαμε τις περισσότερες φορές στο εργαστήριο του Θωμά Κοτσιγιάννη. Εμείς, καθόλου εξοικειωμένοι με το πώς μπορούμε να κινηθούμε σε ένα εργαστήριο αγγειογραφίας, κοιτάζοντας γύρω μας τα τέλεια αντίγραφα, δεν πιάνουμε τίποτα. «Πιάσ' το» μας προτρέπει. «Άγγιξε τη γραμμή, βλέπεις ότι ο μαλαχίτης είναι ανάγλυφο χρώμα; Ακολούθησε με το δάχτυλό σου τη γραμμή των φτερών. Βλέπεις; Είναι μονοκόμματη, δες τη διπλανή, είναι διακεκομμένη σε τρία μέρη, άλλο χέρι».
Όταν αντέγραψε τον κρατήρα του Ευφρονίου, στο πλαίσιο της έκθεσης «Νόστοι», στο Mουσείο της Ακρόπολης, ο Θωμάς Κοτσιγιάννης έμεινε δύο νύχτες μέσα στο μουσείο. Μαζί του. «Ήταν ένας έρωτας» μας λέει. «Το ακούμπησα, είχα την επαφή. Πρώτον και κύριον είδα το σχέδιό του. Το πώς ανέπτυξε το σχέδιο στην πρώτη όψη, στον Σαρπηδόνα. Ήταν μια συγκλονιστική εικόνα. Η αγωνία και η ηρεμία του θανάτου. Για μένα ο Ευφρόνιος ήταν ο μεγαλύτερος αγγειογράφος. Σκέψου ότι αγγειογραφίες γίνονται σε μια επιφάνεια καμπύλη και εδώ παίζει η γεωμετρία. Ο αγγειογράφος έχει μετρήσει από πού έχει ξεκινήσει και πού καταλήγει το σχέδιό του. Δεν είδα πολλά σβησίματα, γιατί στον πηλό, πριν ψηθεί, φαίνονται οι γραμμούλες ή το πρώτο χάραγμα. Δηλαδή, σε έναν τέτοιο χώρο καμπύλης, να μπορέσεις να αποτυπώσεις μια τέτοια εικόνα πόνου, είναι τρομερό. Και βέβαια, το υλικό του είναι ό,τι καλύτερο υπήρχε. Αυτό το χέρι που έφτιαξε την εικόνα είναι ένα θαυμάσιο χέρι. Και αυτά τα χέρια δεν υπάρχουν πια, δεν βρίσκεις τέτοια δουλειά. Γι' αυτό αυτός ο κρατήρας είναι μοναδικός. Θα τον συγκρίνω μόνο με την ομάδα των λευκών ληκύθων».
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
Ο Θωμάς Κοτσιγιάννης σίγουρα δεν κάνει ένα επάγγελμα. Ζει μέσα σε έναν κόσμο. Και πλάθει έναν άλλο. Μας μιλά παθιασμένα, ανάμεσα σε βιβλία, λεπτά πινέλα, τα μάτια του λάμπουν όταν μιλά για το ανάγλυφο μιας πινελιάς σχεδόν αόρατης. Είναι ένας από τους τρεις-τέσσερις αγγειογράφους που υπάρχουν σήμερα και κάθε αντίγραφο έχει από πίσω του μήνες μελέτης και δοκιμών.
«Όταν βλέπω ένα αριστούργημα», λέει, «προσπαθώ να αγγειογραφήσω επάνω του. Να βρω τους δρόμους του. Αυτό είναι η αγγειογραφία».
Ο Θωμάς Κοτσιγιάννης έκανε από μικρός μαθήματα σχεδίου. Ο Νίκος Κεσσανλής τον δέχτηκε στο εργαστήριό του ως αγγειογράφο. Μόνο αυτό τον ενδιέφερε, ήταν μια τρέλα, ένα μεράκι που είχε από μικρός. Το κέφι του, η αγάπη του, τον οδήγησαν να ασχοληθεί μόνο με τα αγγεία. Με το άγρυπνο μάτι των αρχαιολόγων επάνω του, που όταν είδαν το ταλέντο του, τον ενθάρρυναν, τον διόρθωσαν, τον προέτρεψαν.
«Είχα την τιμή να γνωρίσω μεγάλες προσωπικότητες. Την Ιώ Ζερβουδάκη, πάπισσα της κεραμικής. Μου έδωσε το διαβατήριο για να κάνω μια πολύ καλή δουλειά. Όταν έκανα τα λευκά, ήταν από πάνω μου, μου έκανε διορθώσεις, μου τα γύριζε πίσω. Την Μπέτυ Στασινοπούλου, της συλλογής αγγείων. Το μάτι της γυναίκας αυτής ήταν επίσης πάντα επάνω μου. Τον Καλτσά, τον διευθυντή του Αρχαιολογικού, που μου έδωσε την ευκαιρία να δουλέψω. Ξέρεις, οι αρχαιολόγοι, οι παλιότεροι τουλάχιστον, δεν ήθελαν τα αντίγραφα. Εμείς κάναμε αντίγραφα για να μπουν στα πωλητήρια, για να αντικαταστήσουν σε μια προθήκη πράγματα που ταξίδευαν, για να μην υπάρχει ένα κενό με μια ταμπέλα. Όταν έδειξα τη δουλειά, η αλήθεια είναι ότι με ενθάρρυναν. Η Ιωάννα Μένεγα μας πήρε στο ΤΑΠ, ήταν ο άνθρωπος που έφτιαξε όλα τα πωλητήρια και όλα τα εργαστήρια για να βγαίνουν πιστοποιημένα αντίγραφα. Επίσης μας πιστοποίησαν, περάσαμε από έναν δημόσιο διαγωνισμό».
 |
| Κοσμήματα αντίγραφα από χάντρες που έχουν βρεθεί σε ανασκαφές. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
— Εσένα τι σε ενδιαφέρει πιο πολύ στη δουλειά σου;
Να μάθει ο κόσμος τι είναι η αγγειογραφία. Πόσο μεγάλη τέχνη είναι. Να μπορέσει να τα ακουμπήσει, να τα ψηλαφίσει. Αυτή είναι η τέχνη μας. Δουλέψαμε ατελείωτες ώρες, με γνώση και σπουδή.
— Υπάρχει αγοραστικό κοινό;
Υπάρχει, όταν υπάρχουν αγγεία. Εννοώ ότι στο πωλητήριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχουν αγγεία. Δεν μας κάνουν πια αναθέσεις, παρόλο που έχουμε στηρίξει πολύ το μουσείο, και χωρίς να πληρωθούμε. Εμένα με ενδιαφέρει να φαίνεται η δουλειά και να μην πιστεύουν ότι αντίγραφο σημαίνει μια κακή κόπια που βλέπουν στο Μοναστηράκι. Νομίζω ότι μόνοι μας το χαλάσαμε.
— Πόσα αντίγραφα βγάζεις τον χρόνο;
Εξαρτάται από το μέγεθος, τον βαθμό δυσκολίας. Υπάρχουν κάποια αντίγραφα που είναι παραγωγής. Μπορεί να βγουν 15 με είκοσι κομμάτια. Αλλά σε μεγάλα κομμάτια δεν βγάζουμε παραπάνω από τρία.
— Πόσο χρόνο παίρνει να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κομμάτι;
Πάρα πολύ. Γιατί δεν είναι μόνο το ζήτημα τού να το αγγειογραφήσουμε αλλά και να το σηκώσουμε, να το δημιουργήσει ο αγγειοπλάστης. Αυτή είναι μια μεγάλη ιστορία. Μετά μπαίνουν τα χέρια τα δικά μου. Υπάρχει ο κύριος Φούντας, ένας σπουδαίος αγγειοπλάστης.
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
— Πού πουλάτε;
Εγώ πουλώ πάντα στα μουσεία, στο Κυκλαδικής και στο Εθνικό Αρχαιολογικό, και στο εξωτερικό. Κανονικά, αν ήθελαν να διαδώσουν τη δουλειά μας, θα έπρεπε να μας δώσουν έναν χώρο ώστε να βλέπει ο κόσμος πώς γίνονται οι αγγειογραφίες. Τόσα κενά κτίρια έχουν, αλλά δεν ενδιαφέρονται. Μόνο με τους ιδιώτες μπορείς να κάνεις δουλειά. Δηλαδή, το Ίδρυμα Ωνάση ήταν το πρώτο που έβγαλε αγγεία στο εξωτερικό. Το πωλητήριο ήταν γεμάτο και δεν έμεινε τίποτα. Αυτό άνοιξε τη δουλειά μου στο εξωτερικό. Σήμερα συνεργάζομαι με το εξωτερικό συστηματικά. Από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υπάρχουν έχω φτιάξει τη βαλίτσα του Κυκλαδικής Τέχνης. Περιέχει αγγεία και τα παιδιά μπορούν να τα αγγίξουν, να παίξουν, να καταλάβουν τι ήταν αυτά και να μάθουν τις ιστορίες.
— Υπάρχει συνέχεια σε αυτό το επάγγελμα;
Έχει συνέχεια. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που ενδιαφέρονται κι έχουν ξεκινήσει. Αλλά και η δική μας δουλειά είναι ένας πλούτος που θα μείνει στο Εθνικό.
— Εκτιμάται αυτή η δουλειά;
Για μένα μετράει το ότι μου δόθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να ακουμπήσω και να μελετήσω αυτά τα πράγματα που μου αρέσουν. Δεν εκτιμάται αυτό σε χρήμα. Είναι η μαγεία τού να βλέπεις κάτι και να θέλεις να το κάνεις κι εσύ. Εμένα με ενδιαφέρει να μελετάω. Άλλωστε, ένα αντίγραφο βγαίνει σε λίγα κομμάτια, για να έχει και την αξία του. Εμένα με ενδιαφέρει να έρθω σε επαφή με το αγγείο, να μπορέσω να το αποδώσω όσο πιο καλά γίνεται. Αυτά δεν έχουν τιμές. Είναι μεγάλο πράγμα να κάνεις αυτό που σε ευχαριστεί.
— Ποια είναι αυτά που αγαπάς περισσότερο;
Αν εξαιρέσουμε τον Ευφρόνιο, τις λευκές ληκύθους. Μελετώντας αυτούς που ζωγράφισαν, και είναι πολλοί, βλέπουμε ότι βγάζουν μια νεκρική σιγή. Έχουμε αυτά τα εξαιρετικά χρώματα, τον μαλαχίτη, την ώχρα, υπάρχει μια πολυχρωμία και ξεφεύγεις από την γκάμα του ερυθρόμορφου και του μελανόμορφου. Τα λευκά βγάζουν μια ένταση, είναι για μένα υψηλή ζωγραφική, μια ραφιναρισμένη γραμμή. Δες τις γραμμές των γυναικών όταν προσφέρουν τα δώρα.
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
— Τι είναι αυτό που σε συγκλονίζει σε ένα αγγείο;
Το πώς το στήνει ο καλλιτέχνης. Στη συνέχεια, η αφαίρεση. Ο τρόπος με τον οποίο η σιλουέτα γίνεται όσο πιο λεπτή μπορεί.
— Θα μου πεις έναν κανόνα της αγγειογραφίας;
Να είναι το αντίγραφο 80% κάτω από το πρωτότυπο. Όχι με τις σημάνσεις. Να μην μπερδεύεται το έμπειρο μάτι. Για όλους τους λόγους. Να μπορεί ένας αρχαιολόγος να το δει. Αλλά να αποτυπώνουμε ζωγραφικά το ίδιο. Γιατί δεν πουλάμε τον πηλό. Πουλάμε τη ζωγραφική. Σε αυτό είμαι κάθετος. Δεν υπάρχει τέλειο αντίγραφο. Όλοι προσπαθούμε να φτάσουμε κάπου.
— Σε προσέγγισαν ποτέ να κάνεις πλαστά;
Ναι, το 2000, από την Ελβετία. Μου πρότειναν να κάνω συμπληρώσεις σε αγγεία με ένα αστρονομικό ποσό. Αλλά δεν μπορώ να ζήσω έτσι. Είναι ντροπή για μένα αυτό. Είναι πέρα από μένα.
— Αισθάνθηκες ποτέ ότι κάτι το ξέρεις καλά, ότι το κατέχεις;
Ξέρω ότι θα βγει ένα αποτέλεσμα πολύ καλό, αλλά όχι, ποτέ δεν είμαι σίγουρος. Μετά από τόσα χρόνια, νιώθω ακόμα μαθητής των μεγάλων αυτών ζωγράφων. Πρέπει να τιθασεύσεις το μάτι τους, όχι μόνο το χέρι τους. Εμένα οι δάσκαλοί μου με έμαθαν να βλέπω πίσω από το σχέδιο, αυτά που υπάρχουν πίσω από τη φιγούρα. Γι' αυτό το μουσείο είναι το σπίτι μου και οι αρχαιολόγοι οικογένειά μου. Με αυτούς μιλώ καθημερινά.
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
— Έχετε απώλειες;
Πολλές. Ο πηλός είναι πολύ άτιμο πράγμα. Όταν θα κλείσει ο κλίβανος, τελείωσε. Είναι δύσκολο, γιατί παίζεις με τη φωτιά. Από τα τέσσερα, μπορεί να σου μείνει το ένα.
— Σου έχει τύχει κάτι φοβερό;
Μου έχει τύχει το εξής: έχω τελειώσει ένα αγγείο που δεν μου άρεσε τελικά και το έσπασα. Οι άνθρωποι που δουλεύαμε μαζί έκλαιγαν. Αλλά αυτά είναι να γίνονται και να ξαναγίνονται, γιατί είναι σπουδή. Πρέπει να αποδοθούν κανονικά. Αυτά τα χειροποίητα ποτέ δεν είναι τα ίδια, δεν είναι ούτε χαλκομανίες, ούτε φασόν. Μα, και τον αρχαίο να έβαζες, δεν θα σου έβγαζε το ίδιο.
— Υπήρχαν αντίγραφα τότε;
Όχι. Υπήρχαν προσχέδια. Και έχουν σωθεί πολύ λίγα. Απλώς είχαν τη δυνατότητα να τα σβήνουν.
— Μπορούσαν να δουλεύουν δύο σε ένα αγγείο;
Ναι. Πιστεύω πως υπήρχαν εργαστήρια που είχαν πολύ κόσμο. Άλλος έφτιαχνε τη βάση, άλλος τα χέρια, άλλος ζωγράφιζε. Ο μεγάλος καλλιτέχνης έπιανε την πλευρά που ήθελε. Η πίσω πλευρά γινόταν από τον βοηθό του. Ο Ευφρόνιος άφησε τη δαχτυλιά του εκεί όπου τελείωνε το φτερό του Ύπνου, σαν σφραγίδα. Φαίνονται αυτά, γιατί κανείς δεν μπορεί να τιθασεύσει τη γραμμή ενός καλλιτέχνη ή τη λεπτότητά της. Κάτι θα σου ξεφύγει. Αυτό είναι η αγγειογραφία. Βλέπεις επιμελώς τις γραμμές. Πρέπει να δείξεις τη ματιά τους, το βλέμμα τους. Είναι ένας καθρέφτης. Σου μιλάνε τα αγγεία και σου λένε ιστορίες για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι τότε, τι πίστευαν.
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
Ο παναθηναϊκός αμφορέας του έτους του άρχοντα Καλλιμήδους 360-359π.Χ του ζωγράφου των Αθηνών. Βρέθηκε στην Ερέτρια και είναι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO Δυο λευκόμορφοι λήκυθοι. Αριστερά λευκή λήκυθος από την Ερέτρια του ζωγράφου των γυναικών. Μια γυναικεία μορφή ολοφύρεται στα σκαλιά επιτύμβιας στήλης. Αριστερά στέκει γυναίκα τυλιγμένη στο ιμάτιό της, δεξί άλλη με μακρύ χιτώνα. Δεξιά στην λευκή λήκυθο, έργο του ζωγράφου των γυναικών, στο μέσο της παράστασης υπάρχει γυναίκα που κάθεται στα σκαλιά επιτύμβιας στήλης, και κρατά στο δεξί της χέρι αλάβαστρο. Αριστερά στέκεται γυναίκα που θρηνεί με το χέρι στο κεφάλι της. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Είναι μια πελίκη που βρίσκεται στο Λένιγκραντ. Ο Απόλλων κιθαρωδός στην όψη Α και στην όψη Β υπάρχουν οι λουόμενες γυναίκες. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αγγείο του ζωγράφου της Ερέτριας. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αριστερά, Αγγείο του ζωγράφου της Ερέτριας. Παρατηρήστε την πολύ λεπτή γραμμή στα φρούτα στο καλάθι. Απεικονίζει χοές. Δεξιά, Πατέρας τοποθετεί το παιδί του σε αιώρα. Εξαιρετικό έργο του ζωγράφου της Ερέτριας. Γύρω στο 430π.Χ. προέρχεται πιθανώς από το Κορωπί Αττικής. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αττική μελανόμορφη κύλικα με την απεικόνιση του Διονύσου εν πλω. Έργο του Εξηκία, Μόναχο. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Υδρία μελαμβαφής των Ελληνιστικών χρόνων. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Βοιωτός ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας με παράσταση χορού, αρχές 4ου αιώνα. Άγνωστη προέλευση. Βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στην κύρια όψη απεικονίζεται ο χορός όκλασμα. Στην παράσταση πάνω σε ένα τραπέζι μια χορεύτρια παρουσιάζει τον περσικό χορό πλαισιωμένη από μια αυλητρίδα και μια τυμπανίστρια. Ντυμένη με την ανατολίτικη φορεσιά, ένα ρούχο πλεκτό με μανίκια και περισκελίδες. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Ερυθρόμορφος αμφορέας με λαιμό γύρω στο 480 του ζωγράφου της Βρυσηίδος. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Ερυθρόμορφος αμφορέας με λαιμό γύρω στο 480 του ζωγράφου της Βρυσηίδος. Βρίσκεται στο Λονδίνο. Οι σκηνές είναι ασυνήθιστες. Στην μια όψη εμφανίζεται γυμνός γενειοφόρος άντρας με ταινία στα μαλλιά ως δρομέας αλλά προφανώς σε πτήση γιατί τα φτερά του είναι απλωμένα προς τα πίσω και τα πόδια του δεν αγγίζουν το έδαφος. Στην πίσω όψη υπάρχει μια κόμμα μορφή δρομέα με τα χέρια και τα φτερά απλωμένα. Οι φτερωτές μορφές είναι δηλωτικές αγώνα ή διαγωνισμού. Οι παραστάσεις του αγώνος είναι σπάνιες και συχνά συγχέονται με εκείνες των θεοτήτων των ανέμων. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αμφορέας της ύστερης γεωμετρικής περιόδου με παράσταση πομπής αρμάτων 720-700π.Χ. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Η αρχή των Ολυμπιακών Αγώνων. Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας με λαιμό του ζωγράφου του Νόλα. Βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Αρέτζο. Η αρπαγή της Ιπποδάμειας, το προοίμιο της οποίας βρίσκεται στο αέτωμα του ναού του Διός στην Ολυμπία. Η σκηνή αναφέρεται πιθανώς στα γεγονότα που ακολούθησαν την αρματοδρομία στην οποία νίκησε ο Πέλοψ πιθανώς με τέχνασμα, αφού προκλήθηκε από τον πατέρα της Ιπποδάμειας, τον Οινόμαο. Ο αμφορέας απεικονίζει μια από τις διασημότερες παραστάσεις του μύθου. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας με λαιμό του ζωγράφου του Νόλα. Βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Αρέτζο. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Ο Κένταυρος από το Λευκαντί. Μισός άντρας και μισός άλογο. Έχει έξι δάχτυλα στο δεξί χέρι και αμυχή στο αριστερό γόνατο. Σύμφωνα με το μύθο σε μια μάχη εναντίον των κενταύρων, ο Ηρακλής αθέλητα πλήγωσε στο γόνατο τον Κένταυρο Χείρωνα με ένα βέλος που αστόχησε. Λένε ότι ο Πικάσσο θαύμασε για ώρες αυτόν τον Κένταυρο. Λευκαντί, πρωτογεωμετρική περίοδος, μουσείο Ερέτριας. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Λευκές λήκυθοι με τα αρχικά χρώματα. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Αττική ερυθρόμορφη υδρία με σκηνή γυναικωνίτη. Γύρω στο 430π.Χ. Του ζωγράφου του Πηλέως. Στο μέσο της παράστασης δεσπόζει μια ψηλή νέα γυναίκα σε μετωπική σχεδόν στάση. Είναι σοβαρή και με ευγενικά χαρακτηριστικά και παρατηρεί τη φίλη της. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Λουόμενες (λεπτομέρεια αγγείου). Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
 |
| Λουόμενες (λεπτομέρεια αγγείου). Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO |
Πηγή: Αργ. Μποζώνη, LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια