Αρχαία ανθρωποθυσία στην Αρκαδία;

Γενική άποψη του κάτω ιερού με το διοικητικό κτήριο, τη στοά, τον ιππόδρομο, το στάδιο και τα λουτρά  Θύμα ανθρωποθυσίας υποπτεύονται ...

Γενική άποψη του κάτω ιερού με το διοικητικό κτήριο, τη στοά, τον ιππόδρομο, το στάδιο και τα λουτρά 

Θύμα ανθρωποθυσίας υποπτεύονται οι αρχαιολόγοι ότι εντόπισαν στο Λύκαιον Όρος της Αρκαδίας, όπου ήταν και ο ναός του Διός. 

Μια ανδρική ταφή του 11ου αιώνα π.Χ. που βρέθηκε σε προβεβλημένη θέση στο μέσον του βωμού, σε συνδυασμό με αρχαίες πηγές που ανέφεραν ότι εκεί ίσχυε το αποτρόπαιο έθιμο, οδηγεί τους ανασκαφείς να σκεφτούν και αυτή την εκδοχή. Ακόμα βεβαίως είναι εξαιρετικά νωρίς για τελικά συμπεράσματα, και απαιτείται μελέτη. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα σημαντικό εύρημα.

«Τα πάντα είναι ανοιχτά» λέει η έφορος αρχαιοτήτων Αρκαδίας Άννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου, επισημαίνοντας πως ακολουθεί εξέταση του σκελετού από ειδικούς επιστήμονες, ειδική μελέτη με βάση όλα τα ευρήματα του τάφου και τις αρχαίες πηγές καθώς και από την ανασκαφή του βωμού συνολικά. Μόνο όταν υπάρξουν ασφαλή συμπεράσματα, θα γίνουν και οι επόμενες ανακοινώσεις.

Οι αρχαίοι κάτοικοι θεωρούσαν πως το Όρος Λύκαιον ήταν ο γενέθλιος τόπος του Δία και όχι η Κρήτη. Στη νοτιότερη κορυφή του Όρους, σε υψόμετρο που αγγίζει τα 1400μ. και με πανοραμική θέα σε όλη την ηπειρωτική Πελοπόννησο, εντοπίζεται ο βωμός τέφρας για τις θυσίες ζώων προς τιμήν του Δία, ενώ στο οροπέδιο χαμηλότερα έχουν αποκαλυφθεί τα μνημειακά οικοδομήματα του κάτω ιερού, όπου ελάμβαναν χώρα κατά την αρχαιότητα φημισμένοι αθλητικοί αγώνες, τα Λύκαια. Ο βωμός, σύμφωνα με την κ. Καραπαναγιώτου, είναι παλαιότερος από τον βωμό του ναού του Διός στην Ολυμπία. (Οι αρχαίοι θεωρούσαν τα Λύκαια, τους αθλητικούς αγώνες που διεξάγονταν στο κάτω ιερό αρχαιότερους από τους Ολυμπιακούς).

Η ταφή μετά από την αφαίρεση των πλακών 

Το αρχαιολογικό ερευνητικό πρόγραμμα, προϊόν ελληνοαμερικανικής συνεργασίας που ξεκίνησε το 2004,  απέδωσε σημαντικές νέες πληροφορίες σχετικά με το βωμό. Από την κεραμική των ανασκαφικών τομών πιστοποιείται ανθρώπινη δραστηριότητα στο ύψωμα ήδη από τη νεολιθική εποχή και κατά τη διάρκεια της πρώιμης και μέσης εποχής του χαλκού. Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο το ύψωμα αυτό αναδεικνύεται σε σημαντικό ιερό κορυφής και συνεχίζει να αποτελεί τόπο λατρείας και κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Οι θυσίες ζώων προς τιμήν του Δία, κυρίως αιγών και προβάτων, υποδεικνύουν συνεχή λατρευτική δραστηριότητα στο βωμό ήδη από το 16ο αιώνα π.Χ. έως και την ελληνιστική περίοδο.

Πριν από λίγες μέρες. στο μέσο του βωμού και πλησίον μίας πλατφόρμας λαξευμένης στο φυσικό βράχο εντοπίστηκε για πρώτη φορά και ανασκάφηκε ανθρώπινη ταφή με προσανατολισμό Ανατολή – Δύση.  Ο σκελετός, σε ύπτια θέση και σε άριστη κατάσταση διατήρησης, είχε αποτεθεί εντός στενού ορύγματος, που δημιουργήθηκε μέσα στις επιχώσεις από την τέφρα και τα καμένα χώματα.  Λείπει μόνο το κρανίο του νεκρού, ενώ σώζεται η κάτω γνάθος. Το στενό όρυγμα ήταν επενδεδυμένο στη βόρεια και νότια πλευρά του από αδρά δουλεμένες πλάκες, ενώ δε βρέθηκε επένδυση στο ανατολικό και δυτικό όριο του ορύγματος.

Πλάκες κάλυπταν την περιοχή της λεκάνης του νεκρού. Το μήκος του τάφου με τις πλάκες ανέρχεται σε 1.52μ.   Σύμφωνα με την προκαταρκτική μελέτη ο σκελετός ανήκει σε άτομο – πιθανόν άνδρα - εφηβικής ηλικίας, η δε κεραμική που προέκυψε από την ανασκαφή χρονολογείται κυρίως στο τέλος της μυκηναϊκής εποχής, υποδεικνύοντας ότι η ταφή ανήκει πιθανότατα στον 11ο αιώνα π.Χ., μετά από την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων, στην περίοδο της μετάβασης από την ύστερη εποχή του χαλκού στην πρώιμη εποχή του σιδήρου, σε μία εποχή κατά την οποία ο βωμός ήταν σε λειτουργία.

Ανθρώπινη ταφή στο μέσο του βωμού τέφρας
με τις καλυπτήριες πλάκες στην περιοχή της λεκάνης 

Από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής, γραπτές πηγές αναφέρουν  ανθρωποθυσίες πάνω στο βωμό του Λυκαίου Όρους, αλλά στις ανασκαφές που είχαν διενεργηθεί έως σήμερα  στο χώρο δεν είχαν εντοπιστεί ανθρώπινα οστά. Σε εξέλιξη βρίσκεται η επιστημονική μελέτη του σκελετού και παρά το γεγονός ότι είναι πολύ πρώιμο ακόμα να εξαχθούν συμπεράσματα για τις συνθήκες θανάτου του νεκρού, η εξέχουσα θέση της ταφής στο μέσο του βωμού και ο προσανατολισμός της καταδεικνύουν την ιδιαίτερη σημασία της.

Στο κάτω ιερό με τα νέα ευρήματα «αρχίζουμε και ανακαλύπτουμε τη θέση και το μέγεθος των μνημείων καθώς και τη χρονολογική σειρά με την οποία κτίστηκαν» λέει η έφορος αρχαιοτήτων. Μεταξύ των σημαντικότερων νέων στοιχείων περιλαμβάνονται μία μνημειακή λίθινη κλίμακα στο ένα άκρο και μία εντυπωσιακή αψιδωτή είσοδος στο άλλο άκρο του διαδρόμου του 4ου αι. π.Χ., από όπου προφανώς οι αθλητές προσέγγιζαν τον ιππόδρομο και το στάδιο. Στο διοικητικό κτήριο – γνωστό παλαιότερα και ως ξενώνας – βρέθηκε μία μεγάλη πήλινη σίμη. Δυτικά της στοάς και ανατολικά της κρήνης, σε ένα κυκλικό φυσικό σχηματισμό εμφανή στο google earth, οι ανασκαφές έφεραν στο φως δύο καλοδιατηρημένους αγωγούς, μία λίθινη λεκάνη και τα ίχνη τοίχου, πιθανόν από το – μαρτυρούμενο στις πηγές αλλά μη εντοπισμένο έως σήμερα – ιερό του Πανός. Εντός του ιπποδρόμου συνεχίστηκε η αποκάλυψη του αρχαίου καταστρώματος, ενώ η έρευνα στην περιοχή των λουτρών του 4ου αι. π.Χ. έφερε στο φως οικοδομικά κατάλοιπα παλαιότερων φάσεων. Οι ανασκαφές στο ιερό θα συνεχιστούν έως το 2020.

Άποψη του διαδρόμου με την κλίμακα 

Νότιο ύψωμα του Λυκαίου Όρους με το βωμό τέφρας του Διός στην κορυφή του.

Το ερευνητικό πρόγραμμα Λυκαίου Όρους αποτελεί μία ελληνοαμερικανική συνεργασία υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Συνδιευθυντές του προγράμματος είναι η δρ. Άννα Βασιλική Καραπαναγιώτου, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, και οι δρ. David Gilman Romano και δρ. Mary Voyatzis από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Ο ιστότοπος του προγράμματος είναι:

http://lykaionexcavation.org

Πηγή: Αντ. Καρατάσου, Liberal , ΥΠΠΟ